De Witte Molen is een stenen achtkante bergmolen, thans ingericht als korenmolen, aan de noordoostzijde van de Gladiolenlaan (nr. 2).

Op 12 april 1696 werd een overeenkomst gesloten tusen Pieter Verbraeken en Dominicus Collier enerzijds en Jacoba van der Haeghen, abdis van de Roosenbergabdij te Waasmunster anderzijds, om op het perceel den Steenacker een "achtcantten oliewintmeulen" op te richten. De abdis had zich eerst tegen deze oprichting verzet, omdat ze schade vreesde aan haar "plantagie van boomen ende vruchten". Het akkoord leidde tot een effectieve oprichting van de molen. In een akte van 20 juli 1697 lezen we dat dezelfde Dominicus Collier de helft van een perceel verkocht aan Pieter Verbraeken, waar een "achtcante holantschen oliewintmeulen" was gebouwd.

Oorspronkelijk betrof het dus een oliemolen. Rond 1850 werd hij omgebouwd tot graanmolen. Waarschijnlijk werd de molen op dat ogenblik een meter hoger opgemetseld. Ook de as werd met een las verlengd.

We zien hem aangeduid op:
- Ferrariskaart (ca. 1775) met het bruin symbool van een houten windmolen
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1842) met een achtzijdig grondvlak
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850) met het algemeen windmolensmbool
- Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855) met een tekeningetje van een achtkante molen

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Boëyé Pieter, de weduwe en de kinderen, te Sint-Niklaas.
- 11.12.1850, verkoop: a) Heyndrickx Jean Victor, molenaar te Sint-Niklaas, b) Heyndrickx Frederic Antoine, molenaar te Sint-Niklaas, c) Heyndrickx Louis, molenaar te Sint-Niklaas en d) Heyndrickx Antoinette, te Sint-Niklaas (notaris Lauwerijs)
- 1866, verkoop: Heyndrickx-Bolssens Frederik Antoon, molenaar te Sint-Niklaas,
- 1885, verkoop: Heyndrickx-Mertens Frederik, molenaar te Sint-Niklaas,
- later, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Frederik Heyndrickx)
- 19.06.1891, verkoop: Van Geertsom-Christiaens August, tapper te Sint-Niklaas (notaris Geerts)
- 26.01.1922, gift: Van Geertsom-Smet Juliaan, molenaar te Sint-Niklaas (notairs Hamendt)
- 20.09.1948, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Juliaan Van Geertsom)
- 18.05.1960, deling: a) (voor vruchtgebruik) de weduwe Juliaan en b) (voor naakte eigendom) Van Geertsom-Van der Stijlen Cyriel Julien August, handelaar te Sint-Niklaas (notaris Van Puyvelde)
- 18.02.1961, einde vruchtgebruik: Van Geertsom-Van der Stijlen Cyriel Julien August, handelaar te Sint-Niklaas (overlijden van de weduwe Smet van Juliaan Van Geertsom)
- 14.11.1976, onteigening: Stad Sint-Niklaas (beslissing vrederechter)

In 1936 liet Juliaan Van Geertsom het stroomlijnprofiel "Dekker" op de roeden aanbrengen (de plechtige inzegening gebeurde op zondag 4 oktober 1936). In een bijgebouw werkte een mechanische maalderij, o.m. met een stoommachine.

In 1981-1982 werd de molen volledig hersteld, naar een ontwerp van architect Fernand Weyers uit Sint-Niklaas.
Kort daarop overkwam de molen een ramp. Het elektrisch gelast verdekkerd gevlucht was tijdens een stormnacht in november 1983 gaan draaien. De gietijzeren askop brak af en de binnenroede viel naar beneden. De buitenroede bleef tegen de kap overeind staan. Door een begin van brand werd het vangwiel licht beschadigd. De staande as werd onder de vroeger gelegde as afgewrongen. De schade werd gelukkig in 1985 hersteld. Toch is de molen niet zonder problemen. De muren zijn erg inwaterend gemetseld, zodat er grote vochtproblemen opdoken.

Gelukkig is de eigenaar, de Stad Sint-Niklaas, voldoende bekommerd voor de laatste windmolen op zijn grondgebied: de romp werd opnieuw aangepakt en de vroegere verdekkerde roeden worden vervangen door verbusselde roeden met remkleppen. Het molentechnisch werk werd uitgevoerd door molenmaker Adriaens Molenbouw Weert, onder leiding van architecte Sabine Okkerse uit Horebeke. De restauratie kostte 374.000 euro. Met de plaatsing van een dakgoot aan de rand van de kap en een aangepaste behandeling van de witte gevel zijn maatregelen genomen om de groenuitslag te verminderen. Op 9 december 2005 gebeurde de voorlopige oplevering en op 29 april 2006 werd de gerestaureerde molen feestelijk geopend. De vrijwillige molenaars Marc De Rudder, Alex Hosdez en Cyriel Aper kunnen dus weer aan de slag.
De kap kruit op een ijzeren paternosterring en het verbusselde en geklinknagelde gevlucht is 25 meter lang. De molen is uitgerust met twee natuursteenkoppels.

Op zaterdag 27 april 2013 kreeg de molen in het Provinciehuis Boeverbos te Brugge het kenteken “Actieve Molen 2013” uitgereikt uit handen van Vlaams minister van Onroerend Erfgoed Geert Bourgeois. Deze nominatie gebeurde door het Molenforum Vlaanderen vzw (www. molenforumvlaanderen.be)  op basis van de volgende criteria: de molen als gebouw (uitzicht, toestand), de werking als molen (draaien en malen) & de inzet van de molenaar, de toeristische ontsluiting en de gelegenheidsactiviteiten.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Jaarlijks aantal asomwentelingen:
1994:   2.920
1995: 26.125
1997:      846
1998: 11.638
1999: 13.532
2000: 18.541
2001:   2.931
2002:         2
2003:         0
2004:         0
2005:         0
2006: 20.996
2007: 37.585
2009: 38.447
2010: 42.991

Intekendatum: zomer 2002
Molen: Sint-Niklaas (O.-Vl.), Witte Molen - stenen achtkante bergmolen
Bouwheer: Stad Sint-Niklaas
Ontwerper: Ir.-arch. Sabine Okkerse, Horebeke
Opdracht: Demontage molenroeden; 4 werkdagen
Toewijzing: Molenbouw Wieme R. & K., Zulte

Intekendatum: 05.07.2002, 10 u.
Molen: Sint-Niklaas (O.-Vl.), Witte Molen - stenen achtkante bergmolen
Bouwheer & ontwerper: Stad Sint-Niklaas, Dienst Open-bare Werken
Opdracht: Inrichten van zolder tot woongelegenheid in de vroegere molenaarswoning, taverne De Witte Molen: cat. D of D1, kl. 1; 40 werkdagen
Plaats aanbesteding: Stadhuis, Grote Markt 1, Sint-Niklaas

Intekendatum: 15.09.2003
Molen: Sint-Niklaas (O.-Vl.), Witte Molen - stenen achtkante bergmolen
Bouwheer: Stad Sint-Niklaas
Ontwerper: Ir.-arch. Sabine Okkerse, Horebeke
Opdracht: Aanvraag tot deelneming aan de beperkte aanbesteding voor de restauratie maalvaardigheid; o/cat. D23, kl. 2; 400 kalenderdagen
Plaats aanbesteding: Stadhuis, Grote Markt 1, 9100 Sint-Niklaas
Toewijzing: Adriaens Molenbouw bv, Weert (NL)

--------------

"De Witte Molen" te Sint-Niklaas, in: Ons Volk, 04.10.1936
(Onder een foto)
Deze achtkante steenen molen, in het Spaansch tijdvak gebouwd, draait nog steeds blij en levendig in 't lachende landschap. Het sterrewiel draagt het jaartal 1700. Het is een prachtmolen, zeer sterk gebouwd en de éénig overgeblevenen te St Niklaas.
Molenaar Van Geertsom laat thans het wiekenkruis moderniseeren door het aanbrengen der stroomlijnprofiel. Dit is een zeer verheugende gebeurtenis voor de liefhebbers van natuur- en stedenschoon omdat thans het behoud van den windmolen verzekerd is.
Grootsche plechtigheden worden te dier gelegenheid op touw gezet. De plechtige inzegening zal plaats hebben op Zondag 4 Oktober.

Ons Volk, 10.10.1936.
(Onder een foto - zie onderaan)
(Boven) St.-Niklaas. "De Witte Molen", die Zondag plechtig werd ingezegend.

------------

René Van Lierde, "Sint-Niklaas en zijn windmolens", in: Annalen van de Oudheidkundige Kring van het Land van Waas, LXXIII, 1970, afl. 2, p. 255-282 (uitgave van zijn handschrift uit 1934, gebeuren vanaf 1885)
DE WITTE MOLEN
Links, ten einde "De Molendreef" stond en staat nog de "Witte Molen", de eenige overblijvende van al de windmolens van St. Nikolaas.
De "Witte Molen" heeft ten allen tijde aanzien geweest als een der schoonste maalderszaken van gansch den omtrek. De molen is schoon en sterk gebouwd, eene ruime schoone woning, en als bijzonderheid, de groote inrijpoort, waarin men bij slecht weder volkomen gevrijwaard is; daar bij nette hoving. Rond 1885 hoorde die molen toe aan de heer Frédéric Heyndrickx-Martens, in de wandeling "de lange Freer". Het was een zeer groot mensch, zeker de langste der stad, van iedereen geacht en bemind om zijn vriendelijk karakter. Hij was ook een groot bewonderaar der windmolens. Veel op gang zijnde voor zijn zaken had hij een vriendelijjk woord voor iedereen, en in zijn samenspraken noemde hij eenieder "mijn manneken" al hadde hij zo groot geweest als O.L.V. toren, een bewijs dat hij goed wist dat hij de grootste man was van St. Nikolaas.
De "Witte Molen" had, zoals overigens al de molens der stad, ook een schoon lang gevlucht, doch niet zo breed als de Grote Molen; van binnen was hij goed ingericht, hij bezat drie paar steenen, 2 paar van 1 m. 50, een paar van 1 m 30. Hij bezat ook een schoone builderij, die echter niet in den molen werkte, maar wel boven de groote inrijpoort, maar door de molen gedreven, met een goede inrichting. Men maakte er veel boekweitbloem, die toen in die streek veel gebruikt werd.
De "Witte Molen" lag tamelijk wel te winde, maar niet in vergelijking met de Groote Molen: van het Zuid-Oost tot het Westen had hij schoone windstreek, maar West en Noord-West was hij zeer belemmerd. Ten Noorden en Oosten had hij nogal veel geboomte voor zich, wat het 's winters evenwel weinig kwaad deed.
Rond dit tijdstip had de Witte Molen toch nog al goed klënteel, dat echter reeds tot verval kwam, en zoozeer verviel dat men verplicht was de schoone witte steenen door te slagen, ten einde de molen werk te geven, om de eiken schors te malen voor de huidenvetterij der firma Naudts, destijds bestaande in de Ankerstraat.
Korten tijd nadien overleed de hezr Fr. Heyndrickx. De molen die, om zo te zeggen, niets meer te doen had, werd te koop gesteld, en aangekocht door den heer August Van Geertsom-Christiaens, vader van den tegenwoordigen eigenaar. Die heer Van Geertsom was mij een goed vriend, en ten tijde dat het er nog herberg was, hebben wij samen dikwijls gezellig een glaasje geledigd.
Men den nieuwen eigenaar kwam ook stilaan een nieuwe kaladizie terug en de molen geraakte weldra stil aan in vollen gang. Eene zaak is zeker, dat iedereen gedurende verscheidene jaren in 't gedacht was, dat de "Witte Molen" van het tooneel zou verdwenen heben, en nu ziet men hem gansch alleen zijne wieken zegeviernd door de lucht klieven.
Ziehier hoe een dubbeltje rollen kan...

Literatuur

Landkaarten

- Ferrariskaart (ca. 1775) (nog niet aangeduid)
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1842)
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850)
- Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855)

Werken

Lieven Denewet, "Akkoord voor de bouw van de Witte Molen te Sint-Niklaas (1696)", in: Molenecho's, XXVIII, 2000, nr. 4, p. 213-215.
Lieven Denewet, "Vijf Oost-Vlaamse moleninhuldigingen in 2006", Molenecho's, XXXIV, 2006, 4, p. 236-245.
F.D.M. Weemaes, "De Witte Molen te Sint-Niklaas", in: Molenecho's, X, 1982, p. 192-193 en XI, 1983, p. 23-25. 
S. Vroman, "Pas gerestaureerde "Witte Molen" van Sint-Niklaas reeds vernield", in: Molenecho's, XII, 1984, p. 129-132, 136-137. 
A. Buvé, "De Witte Molen te Sint-Niklaas", in: Oost-Vlanderen, VIII, 1959, p. 78-79;
M. Dewulf, "Molenzorg in het Land van Waas", in: Annalen van de Oudheidkundige Kring van het Land van Waas, LXXIII, 1970, afl. 1-2, p. 53-68.
W. Smet, "De windmolens in het Waasland", Nieuwkerken-Waas, 1974.
W. Smet, "Kijk op het Waasland", Nieuwkerken-Waas, 1977, p. 17-66.
R. Van Lierde, "Sint-Niklaas en zijn windmolens", in: Annalen van de Oudheidkundige Kring van het Land van Waas, LXXIII, 1970, afl. 2, p. 255-282.
J. Van Vlierberghe, "De Witte Molen te Sint-Niklaas", in: Touring Club van België, 4 februari 1937;
Paul Bauters, "Eeuwen onder wind en wolken. Windmolens in Oost-Vlaanderen", Gent, Provinciebestuur, 1985.
Paul Bauters, "Oostvlaams molenbestand 1986", Gent, 1986 (Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen. Bijdragen, nieuwe reeks, 25). 
Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Derde aflevering. De arrondissementen Oudenaarde en Sint-Niklaas", in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XVI, 1962, 2 (Gent, 1963). 
Els De Kinderen, "Nabeschouwing Oostvlaamse Molendag [Rupelmonde, Sint-Niklaas, Evergem-Wippelgem, Westermolen, Ertvelde], in: Levende Molens, jg. 8 (1986), nr. 10, p. 73-74, ill.
G. Kockelberg, "De 'Witte Molen' te Sint-Niklaas, in: Ons Molenheem, jg. 5 (1985), nr. 3, 4-6, ill.;
Els De Kinderen, "De Witte Molen te Sint-Niklaas: verzekerd tegen stormschade", in: Levende Molens, jg. 6 (1984), nr. 2, p. 14, ill.
Paul Bauters, "Orkaan raast over windmolens [De Vinkemolen te Oosterzele - De Witte Molen te Sint Niklaas]", in: Levende Molens, jg.5 (1983), nr. 12, p. 294 en 307, ill.
G.K. Kockelberg, "De molens van Sint-Niklaas", in: Ons Molenheem, jg.30, 2005, nr. 3, juli-september, p.56-57, ill.
H. De Vuyst, "Hout werkt", in: M&L, Monumenten, Landschappen & archeologie, tweemaandelijks tijdschrift van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Brussel jg. 24, nr. 4, p. 8-21, ill.
Werkgroep Oost-Vlaanderen, "Twee Oost-Vlaamse bovenenkruiers worden plechtig ingedraaid, Molen Ter Zeven Wegen van Denderwindeke - Witte Molen van Sint-Niklaas, in: "Levende Molens", jg. 28, nr. 3, maart 2006, p. 30-31.
(J.S. Bakker), "Witte Molen van Sint-Niklaas niet langer verdekkerd", in: Molenwereld, nr. 92, april 2006, p. 145.
H. Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 7. Gemeenten S-T", Opwijk, 2007.
Mola, "Aantal asomwentelingen van Oost-Vlaamse molens in 2010", in: /West-/Vlaams Molenblad, XXVII, 2011, 1, p. 51.

Persberichten
"De Witte Molen" te Sint-Niklaas, in: Ons Volk, 04.10.1936 (zie bijlage)
Ons Volk, 10.10.1936 (zie onderste foto)
Yves Vrebos, "Witte Molen fleurt weer op. Beschermd monument draai- en maalvaardig na restauratiebeurt", in: Gazet van Antwerpen, ed. Waas & Dender, 26.04.2006, p. 20;
Wim Dehandschutter, “Witte Molen maalt weer. Zware storm legde eeuwenoude constructie 22 jaar stil”, Het Nieuwsblad, 26.04.2006;
"De Witte Molen maalt weer na twintig jaar", in: De Standaard, regio Oost-Vlaanderen, 26.04.2006.
Yves Vrebos, "Toppers voor de zomer", in: Gazet van Antwerpen, 02.05.2008.
SL, "Molenromp", in: Het Nieuwsblad, 28.06.2008.
Sylvain Luyckx, "'De artiesten maken de organisatie duur'. Organisatie Witte Molenfeesten moet de eindjes aan elkaar knopen", Het Nieuwsblad, 06.08.2009.
SL, "Duisternis in de stadskern", Het Nieuwsblad, 16.10.2010.
Bert Foubert, "Witte Molenfeesten pakken uit met Schlagerparade", Gazet van Antwerpen, 26.05.2011.
Sylvain Luyckx, "Drie dagen amusement in tent én rokers toegelaten. Witte Molenfeesten voor het eerst betalend", Het Nieuwsblad, 11.08.2011.
Sylvain Luyckx, Matige opkomst voor Witte Molenfeesten", Het Nieuwsblad, 16.08.2011.
Sylvain Luyckx, "Witte Molen één van de blikvangers. Regen spelbreker voor Open Monumentendag", Het Nieuwsblad, 11.09.2011.
Sylvain Luyckx, "Aciteve Molen 2013. Onderscheidingt voor De Witte Mlen", Het Nieuwsblad, 18.04.2013.
Sopy, "Witte Molen", Gazet van Antwerpen, 15.04.2013.
SL, "Witte Molen krijgt onderscheiding van stad", Het Nieuwsblad, 28.05.2013.
Sylvain Luyckx, "Drie molenaars in de spots. Meer promotie voor Witte Molen gevraagd", Het Nieuwsblad, 27.05.2013.
BFS, "Taverne De Witte Molen verkocht aan brouwer", Het Nieuwsblad, 13.07.2013.
Paul Van Landeghem, "Verkoop van ongebruikte eigendommen gaat verder. Stad betaalt minder verzekeringspremies", Het Nieuwsblad, 22.08.2013.
SL, "Veel interesse voor Witte Molen", Het Nieuwsblad, 15.09.2014.
Tim Van Landeghem, "Maaldemonstraties in Witte Molen", Het Nieuwsblad, 14.09.2014.
Tim Van Landeghem, "Maaldemonstraties in Witte Molen", Het Nieuwsblad, 25.01.2015.
CNB, "Winderig aan Witte Molen", Het Nieuwsblad, 02.04.2015.
Guy Van Hoeyland, "Groen speel- en ontmoetingsruimte in de binnenstad. Opwaardering voorh ele site Witte Molen", Het Nieuwsblad, 22.09.2015.
PKM, "Sint-Niklaas; Vandalisme in Witte Molen", Het Laatste Nieuws, 29.02.2016.
Guy Van Vliet, "Straat in twee geknipt voor veiligere nieuwe buurt", Het Nieuwsblad, 19.11.2016.
Joris Vergauwen (JVS), "Werken voor inrichting wijkpark Witte Molen van start", Het Laatste Nieuws, 28.04.2018.