Het Waterkot of Molen Vandenhaute (naar de laatste molenaar) is een watermolen met een overdekt metalen bovenslagrad op de Bontebeek, op het zuidelijke uiteinde van de Watermolenstraat (nr. 6).

Een eerste watermolen werd hier opgericht voor 1418: "Goet dat men noumt Thale ... ende watermolen" (Rentenboek van Groenenbriel, anno 1418, f° 28 v°).

Uit de penningkohieren van Erembodegem (1571), f° 9r°: "Raes Kieckens is Pauwels hout in pachte zeker behuyst pachtgoet gr. 15bunder metgaders eenen beeckmuelen van der selver mevr. (van Gruenenbriele) 15 p. gr. in gelde 11 sacken terwen op 20 schell, gr. den sack, es 11 p. gr. tvlas tot 20 gr. den steen, es 5 schell. gr., tjrs 26 p. 5 schell. gr."

De watermolen op het "Hof te Halle" in 1633 verhuurd aan De Pape Jan en Joos (zoon van Jan).

We zien de molen aangeduid op:
Villaretkaart (1745-1748), met de benaming "M(oulin) de Welle"
Ferrariskaart (ca. 1775)
Atlas der Buurtwegen (ca. 1842) met de aanduiding "Moulin à Eau"
Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850) met de aanduiding "Moulin"
Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855)

Op 25 april 1785 werd het "Meulenhof" verhuurd aan Petrus Schouppe (zoon van Jan, gehuwd met Josin Braeckman), "die insijns vaders lustig hov' tot Welle sijnen opgang trof en t'Erembodegem ter tijd op t'hov' ter haeghen woonend". Het goed was 24 bunder groot (Rijksarchief Gent, Abdij Groenenbriel, nr. 115 en 117). Pierre Schouppe huurde het molenhof "sud le moulin a l'eau" van de Abdij van Groenenbriel op 29 september 1793 (Rijksarchief Gent, Scheldedepartement, nr. 5840).

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Van der Heyden Jacobus, de weduwe, molenarin te Erembodegem
- later, erfenis: de erfgenamen
- 20.07.1874, verkoop: Vandenhaute-D'Haenens Jan Baptist, handelaar te Parike en later molenaar te Erembodegem (notaris De Smet)
- 08.08.1888, erfenis: en de kinderen (overlijden van vrouw D'Haenens)
- 24.11.1896, deling: a) Vandenhaute Karel Jozef, molenaar te Erembodegem, b) Vandenhaute Joseph, gendarme te Roeselare, c) Vandenhaute Odilon, gendarme te Avelgem, d) Vandenhaute Valentine, echtgenote De Pauw Michel, handelaarster te Aalst, e) Vandenhaute Jules, molenaar te Erembodegem en f) Vandenhaute Anselma, handelaarster te Erembodegem (notaris De Vuyst)
- 25.02.1908, deling: Vandenhaute-Liefferinge Jules Leon, molenaar te Erembodegem (notaris De Vuyst)
- 14.08.1962, gift: a) Vandenhaute-Liefferinge Jules Leon (voor vruchtgebruik), molenaar te Erembodegem en b) Vandenhaute-Verloo Albert Marcel (voor naakte eigendom), molenaar te Erembodegem (notaris De Vuyst - maalderij en watermolen)
- 15.12.1963, einde vruchtgebruik: a) Vandenhaute-Liefferinge Jules Leon, de weduwe, molenarin te Erembodegem en b) Vandenhaute-Verloo Albert Marcel, molenaar te Erembodegem (overlijden van Jules Leon Vandenhaute)
- 07.05.1981, erfenis: Vandenhaute-Verloo Albert Marcel, molenaar te Erembodegem (overlijden van de weduwe Liefferinge van Jules Vandenhaute)
- 15.05.1991, verkoop: Vandenhaute Johan Gilbert Jozef, landbouwer te Erembodegem (notaris De Vuyst)

Een eerste stoommachine werd geplaatst in 1872 door eigenaar Jacobus Van der Heyden, maar er werd ook nog met waterkracht gemalen. De molen werd grondig verbouwd in 1949, waarbij het huidig uitzicht bekomen werd: drie bouwlagen, plat dak.
Sinds 1874 is de molen eigendom van de familie Vandenhaute, die de molen omvormde tot een half-industrieel mengvoederbedrijf (met pletwalsstoel, elevator, menger,...). Molenaars Marcel Vandenhaute (Erembodegem 1920 - Aalst 2013), gehuwd met Yvonne Verloo; zoon Johan Vandenhaute, de huidige eigenaar.

Het bovenslagrad met een diameter van 2,50 meter is ondergebracht in een industrieel gebouw. Inrichting : 4 steenkoppels (kunststenen), 2 koekbrekers, 4 walsenstoelen, dynamo, haverpletter, menger, graankuiser, plansichter, 2 cilindermolens, elevator.

In 2006 werd gestopt met het malen van voeder en bloem. Thans wordt er groene stroom geproduceerd. In 2014 werd de plaatsing van een nieuw rad gepland.
De molen is te bezoeken op molendagen en na afspraak met eigenaar-molenaar Johan Vandenhaute.

Lieven DENEWET, Herman HOLEMANS & Ignace MOLLAERT

Jaarlijks aantal asomwentelingen:

1994: 121.013
1995: 182.191
1997: 221.719
1998: 249.566
1999: 263.653
2000: 315.207
2001:   73.160
2002: 361.326
2003: 220.121
 2004: 920.066
2005: 394.724
2006: 140.637
2007:   23.800
2009: 180.102
2010: 204.998
2011:

De Denderbode, 19 juli 1874
Venditie van Huismeubelen. Notaris De Smet (Erembodegem) en De Vuyst (Borsbeke). Op 24 juli 1874 ten verzoeke van de erfgenamen van Jacobus van der Heyden te Erembodegem. Ter Hofstede De Watermolen.

De Denderbode, 28.06.1874
Openbare verkoop van twee graenmolens. Notaris De Smet (Erembodegem) en De Vuyst (Borsbeke). 1. Eenen steenen graenwindmolen te Welle aen de Mergelstraet B 402b, 404c, 405a en 406. 2. Eenen graenwindmolen (sic), bewogen door water en stoom met stoomtuig, gestaen, gedeeltelijk op Erembodegem C 1057a, 1057abis, 1067 en 1067bis en gedeeltelijk op grondgebied van Welle B 50.

Literatuur

Archieven en landkaarten
Rijksarchief Gent, Abdij Groenenbriel, Rentenboek van Groenenbriel, anno 1418, f° 28 v°
Rijksarchief Gent, Abdij Groenenbriel, nr. 115 en 117 (huurcontracten 1633 en 15.04.1785)
Rijksarchief Gent, Scheldedepartement, nr. 5840 (huurcontract 29.09.1793)
Stadsarchief Gent, Penningkohieren van Erembodegem (1571), f° 9r°
Villaretkaart (1745-1748)
Ferrariskaart (ca. 1775)
Atlas der Buurtwegen (ca. 1842)
Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850)
Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855)

Gedrukte bronnen
De Denderbode, 28 juni 1874
De Denderbode, 19 juli 1874

Werken
De Potter F.-Broeckaert J., "Geschiedenis van de gemeente der provincie Oost-Vlaanderen", Gent (1895), reeks V, dl.
Gaublomme V., "Beknopte geschiedenis van Erembodegem", Het Land van Aalst, II, 1950, 6.
P. Bauters & R. Buysse, "De Oostvlaamse watermolens. Inventaris 1980", Gent, 1980 (Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen. Bijdragen, nieuwe reeks, 11);
P. Bauters, "Oostvlaams molenbestand 1986", Gent, 1985 (Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen. Bijdragen, nieuwe reeks, 25);
"Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Eerste aflevering. De arrondissementen Aalst en Dendermonde", in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XIV, 1960, 3 (Gent, 1962);
Herman Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 2. Gemeenten D-E", Rotem, Studiekring Ons Molenheem, 1998.
Mola, "Aantal asomwentelingen van Oost-Vlaamse molens in 2010", in: /West-/Vlaams Molenblad, XXVII, 2011, 1, p. 51.
De Po"tter F.-Broeckaert J., "Geschiedenis van de gemeente der provincie Oost-Vlaanderen", Gent (1895), reeks V, dl.
Gaublomme V., "Beknopte geschiedenis van Erembodegem", Het Land van Aalst, II, 1950, 6.
http:// aalstwaarisdetijd.forumup.be
Mailbericht Maarten Osstyn, Adegem, 19.03.2014.

Persberichten
Veronique Van Geit, "Open Monumentendag in de stad", in: Het Nieuwsblad, 09.09.2010.
DBB, "'t Waterkot klaar voor groene energie", Het Nieuwsblad, 11.09.2010.