De Aumanmolen is een stenen graanwindmolen aan de Brandemanstraat 24, op 1 kilometer ten noorden van de kerk van Laarne.
Deze stenen grondzeiler werd opgericht in 1805-1806 door Cornelis Janssens uit Gent (Sluyzeken) die de molen verhuurde aan zijn neef Benedictus Auman. Een balk met ingekerfd jaartal 1706 bovenin de molen werd vermoedelijk hergebruikt.
Volgens een advertentie in de "Gazette van Gend" van 15 en 18 september 1806 bood Cornelis Janssens te huur of te koop: een stenen molen, met land, te Laarne. Deze molen is door zijn gunstige ligging “een van de beste van het Departement”. De mogelijkheid wordt geboden om de molen met de landerijen te laten berenten tot 6000 guldens (rentevoet: 5%).
Eigenaars na 1830: - voor 1834, eigenaar: Jean Frans Van Kerckvoorde, landbouwer te Evergem - later, eigenaar: a) de erfgenamen van Van Kerckvoorde Jacques Médard, b) de erfgenamen van Van Kerckvoorde Jean Baptiste en c) de erfgenamen van Buysse Marie Anne Cathérine - 05.11.1844, deling: a) Van Kerckvoorde Jacques François, landbouwer te Evergem, b) Van Kerckvoorde Jean François, landbouwer te Evergem, c) Van Kerckvoorde Jean Albertine, landbouwer te Evergem en d) Van Kerckvoorde Lievin Marie, landbouwer te Evergem (onderhandse akte) - 09.02.1851, deling: Van Kerckvoorde Jacques François, eigenaar te Evergem (onderhandse akte) - 21.11.1864, deling: Van Kerckvoorde-Van Hoorebeke Pierre, eigenaar te Lovendegem (onderhandse akte) - 23.08.1886, verkoop: Auman-Plaetinck Auguste Benoit, molenaar te Laarne (notaris De Wilde) - later, erfenis: de kinderen: a) Auman Macaire Joseph, molenaar te Laarne, b) Auman Flaire Marie, te Laarne, c) Auman Rosalie Pharaïlde te Laarne, d) Auman Berthe Marie te Laarne en e) Auman Alphonse Joseph (overlijden van Auguste Auman) - 12.04.1923, verkoop: Auman-De Visscher Macharis Joseph, landbouwer te Laarne (notaris Segers) - 16.08.1962, gift: a) (voor vruchtgebruik) Auman-De Visscher Macharis Joseph, landbouwer te Laarne en b) (voor naakte eigendom) Auman-De Wilde Marcel Eduard, molenaar te Laarne (notaris Van Laeys) - 03.02.1965, erfenis: a) (voor vruchtgebruik) Auman-De Visscher Macharis Joseph, de weduwe te Laarne en b) voor naakte eigendom) Auman-De Wilde Marcel Eduard (1934-1991), molenaar te Laarne (overlijden van Macharis Auman) - 24.08.1991, erfenis: de weduwe en de kinderen (de kinderen: Auman-Hesters Guido Joseph Magdalena, bloemist te Lochristi, b) Auman-Ponnet Paul Germain Leontine, handelaar te Woubrechtegem, c) Auman Hugo Antoine Maria, handelaar te Laarne, d) Auman-Van Peteghem Erik Alfons Laura, handelaar te Lokeren, e) Auman-Van Ruyteghem Dirk Alfons Joseph, handelaar te Kalken en f) Auman Marleen Lieve Celine Roger, studente te Laarne (overlijden van Marcel Eduard Auman) - 22.06.1995, afstand: Auman-Allossery Hugo Antoine Maria, landbouwer en handelaar te Laarne (notaris De Brabander)
Sinds 1886 behoort de molen toe aan de familie Auman.
Op 18 april 1860 gebeurde een blikseminslag, waarbij twee wieken en twee balken grote schade opliepen, geraamd op 1000 frank (zie bijlage). De storm van zondagvoormiddag 22 oktober 1905 bracht grote vernielingen aan, maar de schade werd hersteld.
In 1891 werd een stoommachine in gebruik genomen, waarvan de drijfkracht in 1907 werd verhoogd. Het bedrijf was toen een wind- en stoomgraanmolen. In 1908 werd een nieuwe stoommachine geplaatst.
Tot in 1928 werd hier met windkracht gemalen. Volgens de verklaring van Marcel Auman-De Wilde (1924-1991) draaide zijn vader er toen min of meer opzettelijk het gevlucht af. In 1938 werd de draaibare kap verwijderd en de kuip werd met een houten roostering gedicht. In datzelfde jaar werd de maalderij uitgerust met een 35 p.k.-elektromotor (merk ASEA), die in een aanbouw naast de molen staat opgesteld. Ze omvat twee koppels maalstenen met onderaandrijving en een haverbreker.
Op 29 mei 1995 werd de stenen molenromp met de elektromechanische maalderij beschermd als monument en samen met zijn omgeving (molenerf en molenaarswoning) als dorpsgezicht. In 2000 werd de molenromp en de mechanische maalderij hersteld, op initiatief van de eigenaar, de familie Auman, naar een ontwerp van architect Erik De Bruyn uit Aalst.
Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS
Bouwkundige en technische beschrijving (Agentschap Onroerend Erfgoed)
Vrij conische gewitte bakstenen molenkuip met drie bouwlagen, nu plat afgedekt. Begane grond met poort in oost- en westgevel onder eikenhouten latei en halfrond, opgevuld boogveld. Rechthoekige houten poort met twee vierkante getraliede deurlichten, vernieuwd naar bestaand model. Geschrankt geplaatste licht getoogde openingen op twee niveaus, ijzeren ramen met kleine roedeverdeling; nieuwe buitenluiken naar oorspronkelijk model.
Op de begane grond, behouden maalinstallatie met frontale opstelling op lage houten maalvloer toegankelijk via een trapladder met vijf treden. Twee koppels rechtsdraaiende stenen (één koppel Franse en één koppel kunststenen van 1,50 m diameter), in houten steenkisten en houten meelgoten. Onderaandrijving door een elektrische motor (ASEA 1938) via een conisch gietijzeren raderwerk. Vervolgens staat er nog een kleine haverpletter, volledig in ijzer, bevoorraad van op zolder; met riemaandrijving van op de horizontale as.
In de machinekamer bevindt zich de ASEA motor met reducerende overbrenging via een riemstelsel dat de gehele lengte van het bijgebouw in beslag neemt; de zware ijzeren riemwielen zijn gemonteerd op gemetste sokkels. Het is een industrieelarcheologisch interessant voorbeeld van snelheidsreductie door middel van een uitgebreid riemenstelsel.
In de noordwesthoek van het molenerf gelegen voormalige hoeve met molenaarshuis. Haaks op de straat ingeplant breedhuis van twee bouwlagen onder pannen zadeldak, mogelijk in kern opklimmend tot de eerste helft van de 19de eeuw doch met latere aanpassingen en uitbreiding. Verankerde baksteenbouw deels voorzien van gevelcementering met schijnvoegen. Zuidelijk gerichte gebanaliseerde voorgevel met bakstenen parement uit de 20ste eeuw.
Aanvullende informatie
Gazette van Brugge en der provincie West-Vlaenderen, 25 april 1860. Laarne, Aumansmolen, 18 april 1860. Blikseminslag. Den 18 dezer is de donder gevallen te Laerne, op den windmolen van den heer van Kerkvoorde. Twee vleugels en twee balken zyn sterk beschadigd geworden. Het verlies wordt op 1000 fr. gerekend.
De Denderbode, 22 april 1860. Men schrijft ons uit Laarne. 19 april: de bliksem heeft den stenen windmolen van den heer Amman de zeilen ontrukt.
Het Weekblad voor Oost- West- en Zeeuwsch-Vlaanderen?, zondag 29 oktober 1905, jg. 15, nr. 44. Laarne. - Zondag voormiddag [ = 22 oktober 1905] is boven Laarne een vreeselijk onweder losgebroken. Het donderde onophoudelijk en het regende bij beken; het geleek aan een orkaan. Vele boomen zijn ontworteld. Groote schade is aan de huizen toegebracht. De molen van M. Auman, aan de Klok, werd letterlijk vernield.
Literatuur
Gedrukte bronnen - "Gazette van Gend" van 15 en 18 september 1806 - "Gazette van Brugge en der provincie West-Vlaenderen", 25 april 1860. - "De Denderbode", 22 april 1860. - "Het Weekblad voor Oost- West- en Zeeuwsch-Vlaanderen", zondag 29 oktober 1905, jg. 15, nr. 44.
Werken Paul Bauters, "Eeuwen onder wind en wolken. Windmolens in Oost-Vlaanderen", Gent, Provinciebestuur, 1985, p. 388; Paul Bauters, "Oostvlaams molenbestand 1986", Gent, 1986 (Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen. Bijdragen, nieuwe reeks, 25); "Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Eerste aflevering. De arrondissementen Aalst en Dendermonde", in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XIV, 1960, 3 (Gent, 1962), p.139; Herman Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 4. Gemeenten K-L", Opwijk, Studiekring Ons Molenheem, 2002; John Verpaalen, "Nog springlevend in Laarne: Mulderscijfers" in: Levende Molens, jg. 4 (1981), nr. 19 (7oktober), p. 262-263, ill.; Antoon Afschrift, "Aumansmolen, één van de talrijke molens bemaald door het molenaarsgeslacht Auman", in: Castellum, De Vrienden van het Slot van Laarne en de Geschied- en Heemkundige Kring Kalken en Laarne, Laarne, jg. 17, 2000, nr. 4, p. 3-16. Lieven Denewet, "Ongevallen met Vlaamse molens - 13", Vlaamse Molens, 2010, nr. 3. E.L. Schepens, E. Balthau e.a., "Laarne herzien", Laarne, 1991, p. 38, 43. C. Bogaert, H. Duchêne, K. Lanclus & M. Verbeeck, "Inventaris van van het bouwkundig erfgoed, Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement Dendermonde, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 20N".
Laarne, Oost-Vlaanderen
