De Wijngaardmolen op de Herkebeek was één van de goederen die behoorden tot de dotatie van de burggraaf van Borgloon, voor het eerst vermeld in 1315.
De burcht werd beheerd door een "borchgraef". Deze functie werd een erfelijk leen van de graven van Loon, begiftigd met goederen en renten, o.m. de Wijngaardmolen te Broekom. In 1367 is de molen in het bezit van Arnold Bolle, bastaardzoon van Jan Bolle, heer van Rijkel.

De molen werd herbouwd in de eerste helft van de 17de eeuw en is aangeduid op de Ferrariskaart (ca. 1775) en in de Atlas van de Buurtwegen (1844). Buiten gebruik van vóór 1950.  Het huidige gebouw dateert uit het einde van de 19de eeuw, met aanpassingen uit de eerste helft van de 20ste eeuw. Het houten bovenslagrad werd voor 1950 verwijderd.

Lieven DENEWET

Architectuur (Agentschap Onroerend Erfgped)

Molenhuis en woonhuis ondergebracht in één gebouw van vijf traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak met schild aan de linkerzijde. De oude kern (eerste helft 17de eeuw) wordt aangeduid door de resten van de silexplint, 17de-eeuwse ankers met krullen, mergelstenen muurpanden in de watergevel (linkerzijgevel), waar zich voorheen het molenrad bevond; twee kalkstenen, vensters in de achtergevel (2de helft 18de eeuw). Bakstenen gebouw, voorzien van getoogde vensters op lekdrempels, en een getoogde poort aan het molenhuis. Getrapte rechterzijgevel.
Tegenover het woonhuis, een dienstgebouw uit het eind van de 19de eeuw onder zadeldak, voorzien van getoogde muuropeningen en getrapte zijgevels.

Literatuur

J. Brouwers, "Bolle, de bastaard van Gelinden, stamvader van de heren van Rijkel", in: Limburg, LV, 1976, 3, p. 129-142.
J. Brouwers, J. Daris, "Notices...", Vol. IV, Liège, 1873, p. 144-145.
Herman Holemans & Werner Smet, "Limburgse watermolens. Kadastergegevens: 1844-1980", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem, 1985;
Bert Van Doorslaer, "Met de stroom mee of tegen de wind in? Molens in Limburg", Borgloon/Rijkel, Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed, 1996; 
Veerle Jacobs e.a., "Molens in Sint-Truiden - Gingelom - Borgloon", Tongeren, Werkgroep Molenzorg Zuid-Limburg, 1983;
"Watermolens in Hoepertingen", in: Grepen uit het dorpsverleden van Hoepertingen. Driemaandelijkse bijdrage van de Geschiedkundige Kring Hoepertingen, jg. 12 (1987), nr. 4 (dec.), p. 699;
Eduard Van Ermen, Het kaartboek van Averbode 1650-1680, Brussel, Gemeentekrediet, 1997, p. 103, kaart XXVII.
D. Pauwels, F. Schlusmans, met medewerking van E. Muyldermans & J. Rombouts, "Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Tongeren, Kanton Borgloon", Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 14N4, Brussel - Turnhout, 1999.