De Molen van Deurle stond aan de Muldersdreef 12 te Deurle, achter de villa (uit 1939) bewoond door mevr. Nadine Buysse, kleindochter van schrijver Cyriel Buysse. Die had het molendomein in 1911 gekocht en liet er een palenhuis optrekken.

De staakmolen werd  in 1592 gebouwd ter vervanging van een staakmolen die enkele jaren voordien werd vernield (godsdiensttroebelen). Naast de molen stond een vierzijdige houten buitenrosmolen.

In 1600 was Maarten della Faille uit Antwerpen, heer van Nevele en eigenaar van de graanwindmolens van Vinkt, Deurle en Landegem. Zijn zaakwaarnemer Arnout de Biscop brengt op 13 juli 1600 verslag uit over de achterstallige molenpachten die de molenaars nog aan de Heer van Nevele verschuldigd waren. De moeilijkheden waren zeker veroorzaakt door de nasleep van de godsdiensttroebelen van 1580-1585, waardoor een ware landbouwcrisis en ook een demografische crisis was ontstaan. In deze regio waren ook talrijke landbouwers ten achter met hun landbouwpachten. Pieter Seckman, de molenaar-pachter te Vinkt, stond voor 3 jaren molenpacht, 50 pond gr. ten achter op het ogenblik dat hij de molen overgelaten had aan Lieven Scamp en Joos Minne. Zij zelf stonden ook al 37 pond gr. ten achter met hun nieuwe molenpacht. Ook de molenaar-pachter van de windmolen te Deurle was ook al ten achter met de betaling van zijn molenpacht, voor de som van 10 ponden gr. Evenzo was Pieter Goethals pachter van de molen te Landegem 67 ponden gr. ten achter met zijn molenpacht. De Heer van Nevele was toen ook nog eigenaar van de windmolen van Nevele en SintMaria-Leerne. Doch deze molens worden in dit document niet vermeld.  Trouwens de molen van Sint-Maria-Leerne was tijdens de godsdiensttroebelen in 1580 verwoest. Hij werd pas herbouwd in 1608. 

Petrus  Vanhaughe (zoon van Joannes) was er molenaar in 1680. Hij werd sinds 1687 opgevolgd door Judocus Severis (zoon van Joannes). Laatstgenoemde was nog altijd de molenaar in 1737-1739.

In 1858 werd naast de staakmolen van Pieter De Baere een graanrosmolen opgericht, een vierkante houten buitenrosmolen. Het gebouw, zonder koningsspil en dus buiten werking, bestond nog rond 1900 (zichtbaar op een prentkaart).

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Poelman-Hamelinck, burgemeester te Deurle
- later, erfenis: de erfgenamen: a) Poelman Eulalie, echtgenote Devos François, zonder beroep te Elsene, b) Boyé Ferdinand, echtgenoot van Poelman Léonide, eigenaar te Gent, c) Poelman Guillaume Désiré, molenfabrikant, d) Poelman Polidor, eigenaar te Gent en e) Poelman Palmire, eigenares te Brussel (overlijden van Poelman Hamelinck)
- 19.07.1843, verkoop: De Baere Pieter François, molenaar te Deurle (notaris Bovijn)
- 19.06.1906, erfenis: De Baere Serafien, molenaar te Deure (overlijden van Vandersloten)
- 08.07.1911, verkoop: (van de grond) Buysse-Dyserinck Cyriel, letterkundige te Afsnee (notaris Van Roy)
- 25.07.1932, erfenis: a) Buysse-Rolin René Cyriel (voor 1/2 volle eigendom + 1/2 naakte eigendom), bestuurder te Schaarbeek en b) Buysse-Dyserinck Cyriel Gustave, de weduwe (voor vruchtgebruik) (overlijden van Cyriel Buysse)
- 22.12.1944, erfenis: Buysse-Nerinckx René Cyriel, fabrieksbestuurder te Deurle (overlijden van de weduwe Dyserinck van Cyriel Buysse)
- 24.09.1969, erfenis: a) de weduwe van René Cyriel Buysse (voor vruchtgebruik), b) Buysse Guy (voor 1/2 naakte eigendom) en c) Buysse Nadine Sylvie (voor 1/2 naakte eigendom) (overlijden van René Cyriel Buysse)
- 14.08.1981, erfenis: a) Buysse-Nerinckx René Cyriel, de weduwe (voor 1/4 naakte eigendom) en b) Buysse Nadine Sylvie (voor 3/4 naakte eigendom) (overlijden van Guy Buysse)
- 13.07.1992, gift: a) Buysse-Nerinckx René Cyriel, de weduwe (voor vruchtgebruik) en b) Buysse Nadine Sylvie (voor naakte eigendom), astrologe te Gent (notaris De Staercke - A256b = windmolen)

De molen werd op 2 november 1918, slechts enkele dagen voor de wapenstilstand, opgeblazen door vier Duitsers uit Bremen, 's morgens om 5 uur, Dit werd door Cyriel Buysse erg betreurd. Er was niets meer aan te doen en molenaar Serafien De Baere liet in een advertentie vermelden dat alle overgebleven onderdelen zouden verkocht worden. Zo werd de gietijzeren askop, de staak, een stalen roede, een licht beschadigde Franse molensteen, de staart, de steenbalk, steekbanden en andere eiken balken verkocht. De dorpelingen mochten de rest komen afhalen als brandhout.

Met de vergoeding van de oorlogsschade voor de vernielde molen, liet Cyriel Buysse in 1922 op bijna dezelfde plaats in 1921 een kleinere windmolen oprichten die graan kon malen en water oppompen. Dat molentje is thans gedemonteerd met het oog op een heroprichting elders in Deurle. Van de molen die in 1918 werd vernield bestaat nog een teerling, die - samen met het kleine molentje - als monument werd beschermd.

De molenaarswoning of het Molenhuis (Muldersdreef 3) bestaat nog en is opgenomen in de vastgestelde inventaris van het bouwkundige erfgoed. Het voormalig heden gerenoveerd molenaarshuis heeft een omringende omhaagde tuin en ijzeren toegangshek. Het is een oormalig forestiershuis, opgericht in 1586 en vermoedelijk wederopgebouwd in 1665 (cf. jaarankers in linker zijgevel). In het derde kwart van de 18de eeuw toegevoegde dakkapellen en klokketorentje.

Architecturale beschrijving van de vroegere molenaarswoning (Chris Bogaert & Kathleen Lanclus, Agentschap Onroerend Erfgoed).
Haaks op de dreef ingeplant gewit bakstenen huis van zes traveeën en één bouwlaag onder zadeldak (pannen). Voorgevel met vensters (houten kozijnen) en luiken. Uitgewerkte deuromlijsting met korfboogdeur geflankeerd door geblokte bakstenen pilasters en rechthoekig bovenlicht. Overstekende daklijst op geprofileerde consoles. Tuingevel met drie houten kruiskozijnen met luiken en vernieuwd rondboogdeurtje. Linker zijpuntgevel met vlechtingen. Interieur met behouden gewelfde kelder met grote haard met zandstenen wangen in laat-gotische stijl en vermoedelijk nog van het huis van de forestier.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Literatuur

Rijksarchief Gent. Fonds de la Faille. Inv. 228/R, nr. 676 (onder een verkeerde hoofding. Titres de propriété)
Torie Mulders (pseudoniem van Hector Vindevogel), "De windmolens tussen Schelde en Leie", in: Handelingen van de Koninklijke Geschied- en Oudheidkundige Kring van Kortrijk, XXII, 1946-1948, p. 46-107 (75-77).
Goeminne Luc, "De Herentwindmolen en rosmolen van Landegem", in: Land van Nevele.  jg. XLIII, Aflevering 1, januari 2012, p. 25-33.
Luc Goeminne, "De Heer van Nevele heeft in 1600 problemen met zijn graanwindmolens te Vinkt, Deurle en Landegem", Contactblad van de Kring voor Geschiedenis en Kunst van Deinze en de Leiestreek, jg. 32, 2012, nr. 4 (okt.-nov.-dec.), p. 4311.
Lieven Denewet, Voorstel tot de bescherming van het "Molentje van Cyriel Buysse" te Deurle", in: Molenecho's, XXVII, 1999, nr. 3, p. 120-145;
Lieven Denewet, "Het "Molentje van Cyriel Buysse" te Deurle", Het Land van Nevele, XXXI, 2000, 1, p. 27-39.
C. Buysse, "De molen van Deurle", in: De Haagsche Post, 8 februari 1919;
C. Buysse, "De houten molen van C. Buysse te Deurle", in: Toerisme, VIII, 1929, p. 483;
R. Van den Plaetsen, "De molen van Cyriel Buyse en zijn voorzaat", in: Berichten van de Heemkring Scheldeveld, IV, 1972, p. 2-4;
Torie Mulders, "De windmolens tussen Schelde en Leie", in: Handelingen van de Koninklijke Geschied- en Oudheidkundige Kring van Kortrijk, XXII, 1946-1948, p. 46-107;
"Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Tweede aflevering. De arrondissementen Eeklo en Gent", in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XV, 1961, 2 (Gent, 1962);
Herman Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 2. Gemeenten D-E", Rotem, Studiekring Ons Molenheem, 1998;
U. Van den Heede, "Korenwindmolens te Deurle", in: Berichten van de Heemkring Scheldeveld. Driemaandelijks tijdschrift voor lokale geschiedenis van de streek tussen Leie en Schelde, Sint-Martens-Latem, jg. 8, 1976, p. 4-11, ill.;
Urbain Van den Heede, "Geschiedenis van Deurle", Sint-Martens-Latem, Gemeentebestuur, 1992, 374p., ill..
Urbain Van den Heede, De Nevelse Warande te Deurle en te Sint-Martens-Latem, (Heemkring Scheldeveld, Jaarboek XVI, 1987, p. 50-52).
Luc Goeminne, "Rosmolens in Oost-Vlaanderen (2). Rosmolens in het zuidwestelijk gebied van Oost-Vlaanderen", Molenecho's, V, 1977, 10 (dec.), p. 76.
L. Goeminne & P. Huys, "Rosmolens in de Oostvlaamse Leiestreek", Bijdragen tot de Geschiedenis van Deinze en de Leiestreek, jg. 47, 1980, p. 89-120.
Bogaert C. & Lanclus K. 1991: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement Gent, Kantons Deinze - Nazareth, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 12N3, Brussel - Turnhout, 1991.
Alain Goublomme, "De windmolens van Deurle", in: Levende Molens, jg. 28, nr. 3, maart 2006, p. 28-29, ill.
OSW, "Cyriel Buysse", in: Het Nieuwsblad, 20.02.2009.
Stefaan De Groote, "WO I in de Leiestreek (7): eerste vluchtelingen vertellen bloedstollende verhalen", Het Nieuwsblad, dig.,15.08.2014.