De Molen van Aerden is een stenen korenwindmolen, type stenen bergmolen, aan de noordwestzijde van de Stationsstraat (nr. 32).

Molenaar Jan Frans Verbist-Van Agtmael, pachter van de houten Abdijmolen te Essen, liet hem in 1841 oporichten. Hij had daartoe in 1838 een aanvraag ingediend. Er werden 200.000 bakstenen aan gebruikt, voldoende om 5 à 6 huizen te bouwen. Ze waren afkomstig van leem uit de huidige Leemstraat. Het duurde 2 jaar eer er voldoende stenen gebakken waren! Op een aardkar werden telkens 500 stenen ter plaatse aangebracht. De molen staat al aangeduid in de Atlas der Buurtwegen van Essen, die rond 1843 werd opgemaakt.

De kinderen van Jan Verbist verkochten de molen aan de molenaarsfamilie Aerden (vandaar de molennaam): vader Edward Aerden in 1887 en zoon Aloïs in 1921.

Opeenvolgende eigenaars:
- 1843, verkoop (van de grond) door Van Agtmael Petrus, brouwer te Essen
- 1841, opbouw: Verbist-Van Agtmael Jan Frans, molenaar te Essen ("nouvelle construction")
- 15.05.1882, erfenis: en de kinderen (overlijden van vrouw Van Agtmael)
- later, erfenis: de kinderen (overlijden van Jan Frans Verbist)
- 07.07.1887, verkoop: a) Verbist Jan, molenaar te Essen, b) Verbist Jozef, bakker te Essen, c) Verbist Frans, molenaar te Essen end ) Verbist Aloïs, molenaar te Essen (notaris Kenis)
- 17.11.1887, verkoop: Aerden-Van Thillo Edouard, molenaar te Nispen (NL) en later te Essen (notaris Kenis)
- later, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Edouard Aerden)
- 07.02.1921, deling: Aerden-Oostvogels Aloïs Antonius, molenaar te Essen (notaris Pelgrims)
- 1964, erfenis: a) Van Tilburg-Aerden Adriaan Christiaan, molenaar te Essen en b) Vochten-Aerden Jozef Louis, bakker te Merksem (overlijden van Aloïs Aerden)
- 03.03.1965, deling: Van Tilburg-Aerden Adrianus Christiaan, molenaar te Essen (notaris Mennes)
- 2017, eigenaar: Schelpe Ellen

De diameter van de molen aan de basis bedraagt 8 meter. De stenen kuip is 15 meter hoog.

De molen had in 1875 reeds af te rekenen met sterke concurrentie van de nieuwe stoombloemmolens te Merksem.

In 1909 werd een gebouw met petrolmotor als hulpdrijfkracht toegevoegd. De windmolen werd in 1927 buiten bedrijf gesteld en onttakeld. In 1925 werd een armgasmotor (gaz pauvre, povergasmotor) aangeschaft. Een vrachtwagen verving de molenkar.

In 1932 verving een dieselmotor de armgasmotor. Een nieuwe dieselmotor werd in 1954 geplaatst. De maalderij schakelde volledig over op veevoeders en werkte tot in 1976.

Momenteel is alle maalactiviteit verdwenen en resteert nog slechts een met klimop begroeide romp, verscholen achter de huizen in de Stationsstraat. De romp vormt een fraai geheel met de voormalige molenaarswoning (voorgevel in stijl der Nieuwe Zakelijkheid, 1939, architect Jos Tuerlinckx) en het maalderijgebouw met opschrift "Louis Aerden" rond een gekasseid erf.

De molen en de site zijn niet beschermd als monument, maar werden op 5 oktober 2009 vastgesteld als bouwkundig erfgoed.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Literatuur

R. De Groodt, De Molens van Calmpthout en Esschen, in: Oudheid en kunst, XX, 1929.
P.I. Goetschalckx, Geschiedenis der parochie Calmpthout, Esschen (Bijdragen tot de geschiedenis, bijzonderlijk van het aloude hertogdom Brabant, 1909, VIII, p. 170-208).
De Spycker, Orgaan van de Heemkundige Studiekring voor het grondgebied Essen-Kalmthout-Huibergen, jg. I, 1933 sq,; jg. I-X getiteld "Gedenkschriften betreffende de aloude heerlijkheid Esschen, Calmpthout, Huybergen"
A. Tireliren, Essen in oude prentkaarten, Zaltbommel, s.d.
A. Tireliren & G. Meeusen, Oude Hoeven, Huizen, Erven en Geslachten te Essen (De Spycker, jg. XII tot XVIII. 1955 tot 1961).
Flor Backx, "De windmolen Aerden", De Spycker, jg. XXXVIII, 1981, nr. 1-2, p. 52-72.
J. Verpaalen, "De Bakkersmolen. Van graan tot brood", Brussel, 1982.
H. Holemans & P.J. Lemmens, Molens van de Voorkempen en van Groot-Antwerpen, Nieuwkerken, Ten Bos, 1983, p. 53-57.
Herman Holemans, "Provincie Antwerpen - Volledig overzicht van bestaande & verdwenen wind- water- & rosmolens", Kinrooi, Studiekring "Ons Molenheem", 1986, p. 27.
Herman Holemans, "Wind- en watermolens van de provincie Antwerpen. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 1. Gemeenten A-G", Opwijk, Studiekring "Ons Molenheem", 2009, p. 50.
G. Plompteux, R. Steyaert & L. Wylleman, "Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Antwerpen, Arrondissement Antwerpen, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 10N1 (A-He)", Brussel - Gent, 1985. 

Mailberichten
Maria Gommeren, Essen, 01.04.2014.