De Ter Biestmolen (vroeger ook Simoensmolen) is een graanwatermolen met twee ingebouwde metalen bovenslagraderen aan de Biestmolenstraat 18, op een aftakking van de Zwalm. Deze wordt 300 meter stroomopwaarts afgeleid naar de molen en loopt onder de boerderij en het woonhuis door en komt ondergronds in het molenhuis uit. Een 200-tal meter verder ligt de Vanderlindensmolen.

De watermolen werd voor 1063 gebouwd. Hij behoorde dan tot de bezittingen van de graaf van Vlaanderen. Die schonk de inkomsten uit de molen aan de pas opgerichte benedictijner Sint-Salvatorabdij van Ename om in het levensonderhoud van de monniken te voorzien.

Nog tijdens de middeleeuwen ging de eigendom van de site ("een hofstee, acht bunder land, een molen en de helft van het water") over in handen van de heren (graven, prinsen) van Gavere en Schorisse.

De molen had lange tijd een dubbele functie: het malen van graan en de productie van olie uit lijnzaad, raapzaad en koolzaad. Er bleef o.m. een prijsschatting van het draaiende werk bewaard uit 10 april 1787. Na de verkoop in 1868 verdween de olieslagerij.

Na de Franse verovering van ons land (1795) werd de molen - nog altijd in het bezit van de graaf van Egmont - "als nationaal goed" in beslag genomen. Bij de openbare verkoop van 2 maart 1805 werd de rijke Pierre-Joseph De Saegher uit Gavere de nieuwe eigenaar. Deze familie bleef eigenaar tot in 1868.

Uit het proces-verbaal van afpalng van de gemeente Nederzwalm uit 1817:
"il existe dcans la commune deux moulins mûs par l'eau. Le premier situé sur la Zwalm et appartenant à Pierre Joseph De Saeger, rentier à Gavere (n° 66) a une position des plus avantageuses, quant à l'abondance d'eau nécessaire à son exploitation. Ce moulin est propre à moudre des grains et à faire de l'huile. Il a deux roues dont l'une (appelé 'grondwiel') pourrait à la fois mettre en oeuvre l'usine à grain et celle à huile, mais l'autre mue par moyen d'une buse ou canal de bois et appelé 'bakwiel' ne peut  travailler qu'en été lorqu'il n'y a pas surabondance d'eau. Sa situation est à peu de distance du moulin à vent de la commune d'Hermelgem. L'expert n'a pu s'en procurer le bail, mais d'après la comparaison qu'il en a faite avec d'autres moulins de cette expèce et en égard de son importance, ainsi qu'aux renseignements qu'il a pris sur sa valeur locative, il l'estime à un revenu brut de frs. 750.00. Déduction faite d'un tiers frs. 250.00 pour réparations et entretien, donne un revenu net de frs. 500,00".

De watermolen werd in 1834 ingedeeld in klasse 1 met een kadastraal inkomen van 152 frank.

Na de verkoop op dinsdag 3 maart 1868 aan Justin Simoens (zoon van Benedictus) gebeurden er ingrijpende verbouwingen. Simoens schafte de oliemolen af en vergrootte het molenaarshuis in 1871, zoals het jaartal boven de ingangsdeur aangeeft.

Het molengebouw werd in 1883 met twee bouwlagen verhoogd, zodat het huidig uitzicht met drie bouwlagen verkregen werd. Het gebouw werd ook met vijf meter verbreed. Hierbij werd de de zuidkant langsstromende beek overwelfd, zodat het rad binnen het gebouw kwam te liggen. Dit had als bijkomend voordeel dat tijdens de winter zonder ijsgang verder gemalen kon worden.

Victor Simoens, zoon van Justin, erfde de molen in 1896. Hij liet in 1910 een monocilincer dieselmotor met verwarmkop (merk Perkun uit Warschau, Polen) plaatsen. De molen kende toen nog een zeer grote bedrijvigheid. Victor overleed echter al op 6 juni 1913 op 40-jarige leeftijd, zodat de weduwe en de kinderen alles in beheer kregen. 

Tijdens de Eerste Wereldoorlog plaatsten de Duitse bezetters een generator in de molen voor het opwekken van elektriciteit. Deze generator staat nog steeds in het bijgebouw van de molen. Het waterpeil wordt er geregeld via een klepstuw die een verval van anderhalve meter creëert. Langs het molenhuis gaat het water via twee doorgangen met elk een verval van 1 m opgedeeld in 4 vervallen met tussen de vervallen een betonnen plaat waarover het water als een dunne waterfilm stroomt.

Met de uitbreiding van het elektriciteitsnet in Nederzwalm werd ook nog een elektromotor van 15 pk (van ACEC, Charleroi) ingeschakeld. Met een klauwkoppeling kon men beide krachtbronnen inschakelen

Met de schaalvergroting van de landbouw en de komst van industriële maalderijen ging de molenactiviteit stilaan teloor.

Molenaar Gerard Leys verongelukte in 1969 bij het smeren van de wateras. Marie-Thérèse De Bleecker legde de watermolen in 1970 stil. Het verval trad in. Op 28 juli 1983 werd de molen beschermd als monument en samen met zijn landelijke omgeving als dorpsgezicht.

Gerard Braillon, die de molen  in 1987 kocht, liet verbouwingswerken uitvoeren in 1987-'88. Hij vestigde een taverne-restaurant en een klein museum in de molen.  

Sinds 2008 is de molen in het bezit van Peter De Deken, zoon van Clothaire De Deken, die de Romansmolen van Maarke-Kerkem opknapte. Hij vernieuwde het interieur in het voorjaar en zomer van 2008. Op 13 november 2010 liep de molen onder water na overvloedige regenval en het buiten de oevers treden van de Zwalm. De schade werd evenwel onmiddellijk hersteld.

Zowel de elektromotor als de monocilinder dieselmotor werden op initiatief van Peter De Deken weer in werking gebracht. Voor de dieselmotor kreeg hij veel hulp van Johnny Nuttin uit Marke (Kortrijk), een verwoed verzamelaar van oude motoren en stoommachines. Hij kon de herkomst van de motor achterhalen. Via zijn vriendenkring bezorgde hij originele stukken van de motor die de eigenaar liet reconstrueren. De koperen bol van de vlotter werd nagemaakt. Om de gepaste aandrijfriemen te vinden en ze aan elkaar te zetten ging de eigenaar te rade bij een oude vlasboer die die kunst beheerst.

Uitleg kan worden verkregen op aanvraag. Tijdens de winter is de molen gesloten op dinsdag en woensdag; in juli en augustus alle dagen geopend.

* Bouwkundige en molentechnische beschrijving (Agentschap Onroerend Erfgoed)

Molen gelegen op een bijpas van de Zwalm. Aan de bakstenen brug over de Zwalm, die 1921 gedateerd is in een cementen steunbeer, dubbel sluiswerk met eikenhouten verlate, en ijzeren woelrollen. Watergeulen met getrapte strekdammen. In 1980 vervangen door een automatische klepstuw enkele m. verderop.

Ruim molengebouw van vier traveeën en drie bouwlagen onder zadeldak (pannen), grotendeels van 1883 door toevoeging van twee bovenverdiepingen. Witgeschilderd bakstenen gebouw met rechthoekige vensters voorzien van ijzeren roedeverdeling en arduinen dorpel. De linker zijpuntgevel ziet uit op de straat en is voorzien van muurankers, vermoedelijk één resterend jaartalanker 7 en sieranker in geveltop. Het achteraanbouwsel aan de zuidkant met bewaarde dieselmotor en elektromotor had oorspronkelijk een lessenaarsdak maar nu een dakterras.

De Ter Biestmolen heeft een belangrijk en zeldzaam aandrijfsysteem met ingebouwde maalsluis. Het water van een bijpas van de Zwalm loopt onder de boerderij en het molenaarshuis door en komt ondergronds in de molen uit, waar het twee ingebouwde waterwielen van het bovenslagtype (diameter 3 m) aandrijft. Het assysteem is vanuit de maalvloer bedienbaar. Voordeel van dat systeem is dat in de winter verder gemalen kon worden.

Binnenin vindt men op de maalvloer, de asput met bakstenen ringmuur afgedekt met arduin waarop drie ijzeren kolommen ter ondersteuning van eiken balken van steenbed, voorzien van ijzeren spoorwiel en eronder een tweede wiel voor motoraandrijving, meelgoot en -bak. Op steenzolder, galg en twee van de vroegere vier maalstoelen, een "Midget Maxima Roller Mill N 141" met bijbehorende buil en graankuiser met trechter, een haverpletter, een mulderskist. Op de luizolder met bewaard dakgebint staan een luiwiel, graankuiser en balans.

In het rechter aanbouwsel staan een mono-cilinder dieselmotor (merk Perkun uit Warschau, Polen) uit 1910 en een oude elektromotor ACEC. In een onderdeel van de monocilinder dieselmotor zit een vlotter om het water voor de koeling van de motor door te laten of te doen stoppen. Deze vlotter is een koperen bol. De motor moet eerst voorverwarmd worden met een gloeipeer vooraan de motor.

* Eigenaars:
- 1063: graaf van Vlaanderen
- tot einde 18de eeuw (inbeslagname): heren (graven, prinsen) van Gavere en Schorisse
- 22.03.1805, verkoop: De Saegher Pierre-Joseph, te Gavere
- 1816, eigenaar: De Saegher Pierre Joseph, rentenier te Gavere
- na 1834, eigenaar: a) De Linge Marie Jacqueline, weduwe De Saegher Pierre Joseph, zonder beroep te Gavere en b) de kinderen (kinderen: a) De Saegher Auguste Joseph François, zakenman te Scheldewindeke, b) De Saegher Adolphe Louis, burgemeester te Vurste, c) De Saegher Constant Amand, schrijver te Scheldewindeke, d) De Saegher Marie Joséphine Eugénie, echtgenote Langlois, eigenares te Gavere, e) De Saegher Clémence Ludwine, zonder beroep te Gavere, f) De Saegher Victor Gaspar Henri, landmeter te Gavere en g) De Saegher Eulalie Mathilde, zonder beroep te Gavere).
- 15.12.1855, deling: a) De Saegher Constant Amand, schrijver te Denderwindeke, b) De Saegher Victor Gaspard Henri, landmeter te Gavere, c) De Saegher Marie Joséphine Eugénie en d) De Saegher Clémence Ldwine (notaris Van Damme - "un moulin à eau en pierres")
- 16.05.1868, verkoop: Simoens Justien, landbouwer te Mariakerke (notaris Van Damme)
- 14.03.1895, erfenis: Simoens-Van Cauwenberghe Victor Emiel, eigenaar te Mariakerke (overlijden van Justien Simoens)
- 06.06.1913, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Victor Simoens)
- 20.03.1939, erfenis: de kinderen (overlijden van de weduwe Van Cauwenberghe van Victor Simoens)
- 02.07.1964, deling: Simoens André Charles Justin, zonder beroep te Nederzwalm-Hermelgem (notaris Van Ongeval)
- 08.06.1971, erfenis: a) Roman-Simoens Charles, de weduwe, te Mater en b) Pattyn-Simoens Joseph, geneesheer te Roeselare (overlijden van André Simoens)
- 29.08.1973, verkoop: Pattyn-Simoens Joseph, geneesheer te Roeselare (notaris Van Ongeval)
- na 1984, erfenis: de weduwe (overlijden van Joseph Pattyn)
- 1987, eigenaar: a) Simoens Germaine Marie Mélanie, weduwe Pattyn Joseph, b) Pattyn Marie Rose Clothilde en c) Van Hoestenberghe-Pattyn Karel Maria Hubert.
- 03.07.1987, verkoop: Braillon-Pinnewaert Gerard Marcel René, meubelmaker te Nederzwalm-Hermelgem (notarissen Toye en Van Hoestenberghe)
- 2008, verkoop: De Deken Peter

Lieven DENEWET, Herman HOLEMANS & Paul BAUTERS

Intekendatum: 14.12.2010, 10 u.
Molen: Nederzwalm-Hermelgem (Zwalm, 0.-Vl.), TerBiestmolen - watermolen met 2 ingebouwde metalen bovenslagraderen; Sint-Maria-Latem (Zwalm), IJzerkotmolen - dubbelmolen met overwelfd metalen bovenslagrad; Roborst (Zwalm), Bostmolen - watermolen met metalen bovenslagrad
Bouwheer & ontwerper: Vlaamse Milieumaatschappij (VMM), afd. Operationeel Waterbeheer - buitendienst Gent, Gent (Ronny De Keer)
Opdracht: Aanpassing van 3 bestaande vismigratielopen bij watermolens op de Zwalm te Zwalm en Zottegem:
- Ter  hoogte  van  de  Biestmolen:  aanpassen  betonnen strekdam (afschuinen bovenkant), verdiepen afwaartse
deel & lokaal verbreden van de vismigratieloop
- Aan de IJzerkotmolen: plaatsing palenwand in de woelkom ter hoogte van Klein Zwitserland
- Aan de Bostmolen:  plaatsing  11  V-vormige drempels in de vismigratieloop en 1 in de Zwalm (opgebouwd uit houten palen, geotextiel, bestorting ruwe breuksteen en colloïdaal beton), aanpassen betonnen strekdam, aanplantingen inheemse bomen en struiken cat. B of G, kl. 1, cat. 00, 01, 04 of 05; 70 werkdagen
Plaats aanbesteding:  VMM,  afd.  Operationeel Waterbeheer - Buitendienst Gent, Elfjulistraat 43 ,9000 Gent
Offertes: D'Heer  Algemene  Onderneming bvba,  Zele, €57.511,30; De Mol Grondwerken bvba,  Lochristi, €62.756,65; Cocquyt A. bvba, Beervelde, €64.405,27; Quintelier Gebroeders nv, Dendermonde, €82.604,52; AD bvba, Kalken, €96.344,95; Wannijn nv, Kluisbergen, €101.510,55 (+8% verhoging)
Toewijzing: D'Heer Algemene Onderneming bvba, Zele

Literatuur

Archieven
Rijksarchief Gent, Scheldedepartement (PV1) - domeinen. nr. 5919. Verkoop Ter Biestwatermolen te Nederzwalm-Paulatem (Egmont), 1 germinal 13 of 22 maart 1805.

Kaarten
Ferrariskaart (ca. 1775)
Atlas der Buurtwegen van Nederzwalm (ca. 1845)
Topografische kaart van Vandermaelen (ca. 1850)
Kadastrale kaart van P.C. Popp (1856)

Werken
P. Bauters & R. Buysse, "De Oostvlaamse watermolens. Inventaris 1980", Gent, 1980, p. 127-130 (Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen. Bijdragen, nieuwe reeks, 11);
P. Bauters, "Oostvlaams molenbestand 1986", Gent, 1985 (Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen. Bijdragen, nieuwe reeks, 25);
Julien Th. Vandeputte, "De molens van het arrondissement Oudenaarde uit hun geschiedenis", Oudenaarde, 1974;
Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Derde aflevering. De arrondissementen Oudenaarde en Sint-Niklaas", in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XVI, 1962, 2 (Gent, 1963);
Herman Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 5. Gemeenten M-N", Opwijk, Studiekring Ons Molenheem, 2004;
K. Naudts, "Geklasseerde Biestmolen in Nederzwalm verminkt", in: "Levende Molens", jg. 10 (1988), nr. 4, p. 32, ill.;
J. B., "Oostvlaams Molennieuws [Molen 'Te Rullegem te Herzele; 'Tissenhovemolen' te Mater; 'Zwadderkotmolen' te Mater; Watermolen 'Ter Biest', te Nederzwalm", in: Levende Molens, jg. 9 (1987), nr. 7, p. 50-51, ill.;
Robert Desart, "Les Moulins à Eau du Hainaut et des Flandres", Soignies, Lemaire, 1968, p. 117;
Marc Blaton, "Molens te Nederzwalm - Hermelgem", in: De Zwalmgalm, Driemaandelijks tijdschrift van de Heemkundekring De Zwalm, jg. 7, 2002, p. 14 e.v., ill.
David Buysse, Raf Baeyens, Seth Martens, Johan Coeck, "Evaluatie van de visnevengeul langs de Ter Biestmolen in de Zwalm in Nederzwalm", Brussel, Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (Inbo), 2007, 35 p.
F. Verlaeckt, F. Van de Velde e.a., "De molens van Zwalm. Een lees- en kijkboek", Zwalm, Heemkundekring De Zwalm, 2010, 193 p.
Mailbericht Georges Souffreau, Woubrechtegem, 27.06.2015.

Persberichten
"Ter Biestmolen, Nederzwalm", in: Het Nieuwsblad,
Pierre Penninck, "Bezeten van water en beweging. In de kijker Peter, Jo en Clothaire De Deken koesteren erfgoed watermolens", Het Nieuwsblad, 21.03.2009.
"Ter Biestmolen, Nederzwalm", in: Het Nieuwsblad, 21.03.2009.
G. De Coster, "Ter Biestmolen in Zwalm", in: Shopping Magazine, maart 2009.
"Zwalm, Het twaalf dorpenparadijs", blz. 43 en 44
Pierre Penninck, "Bewoners en natuurverenigingen onthutst na drastische boomkap. 'Zwalmvallei verminkt', Het Nieuwsblad, 19.04.2008.
ABG, "Water is baas in restaurant", Het Nieuwsblad, 15.11.2010.
Pierre Penninck, "Hartje Nederzwalm loopt volledig onder door wassende Zwalmbeek. 'Dit hebben we nooit eerder gezien', Het Nieuwsblad, 15.11.2010.
DCRB, "Nederzwalm. Veel schade in Ter Biestmolen", in: Het Laatste Nieuws, 15.11.2010.
GPP, "Restaurants Zwalm- en Ter Biestmolen vandaag weer open", Het Nieuwsblad, 19.11.2010.
DCRB, "Zwalm. Geen vrachtwagens meer over bruggen van de Zwalm", Het Laatste Nieuws, 18.11.2010, p. 19.
Pierre Penninck, "Peter De Deken spaart kosten noch moeite om molens te restaureren. Oude Poolse motor laat watermolen weer draaien", Het Nieuwsblad, 19.01.2013.

Mailberichten
Maarten Osstyn, Adegem, 21.01.2017.