De Patattenmolen is een stenen korenwindmolen, type grondzeiler, in de Krapstraat 159 in Opstal, op 2,5 kilometer ten zuidwesten van de kerk van Buggenhout.

De benaming Patattenmolen verwijst naar het perceel grond waarop de molen gebouwd werd. Daarop werden eeuwen geleden de eerste Buggenhoutse aardappelen gekweekt Toen was er wel nog geen sprake van een molen op dat perceel grond.

De Patattenmolen werd tussen 1796 en 1801 gebouwd door Joannes Emmanuel Van Regemoorter (Van Regelmoorter). Hij was te Lebbeke geboren in maart 1770 en huwde op 1 pluviôse IX (21 januari 1801) in Buggenhout met een vrouw uit Rossem. De (Franstalige) huwelijksakte vermeldt dat de bruidegom “meunier” was en in Buggenhout verbleef, de bruid in Rossem. Het eerste kind (Franciscus) werd in mei 1801 nog wel geboren in Lebbeke, de geboorteplaats van de vader, maar vier latere geboorten hadden in Buggenhout plaats. De vader van Joannes Emmanuel Van Regemoorter was molenaar in Lebbeke (Minnestraat) en broer Guillielmus was eveneens molenaar. Een andere zoon droeg de voornaam “Victor”, de patroonheilige van de molenaars. De akten van de Buggenhoutse (burgerlijke stand) registers leren ons dat molenaar Van Regemoorter in de Krapstraat woonde. Zijn vrouw Anna Theresia De Mol overleed er in augustus 1817 en hijzelf stierf in de Krapstraat in maart 1825. We zien hem voor het laatst als "molenaar" in maart 1814. De overlijdensakte noteert “zonder beroep”.

Daarna kwam Cornelius Hertsens (1790-1855), gehuwd op 18 augustus 1815 met Teresia Bruylant uit Hofstade. Hun eerste kind werd ruim een jaar later geboren in Buggenhout. Volgens de geboorteakte van dat eerste kind (Guillielmus) woonden de ouders in Buggenhout en was de vader “graanmulder”. De daaropvolgende jaren werden nog meer dan tien kinderen geboren. Het vermelde beroep van de vader in die akten zien we wel evolueren van “maalder” via “herbergier” naar “landbouwer” en “arbeider”. De woonplaats verschuift van “Krapstraat” naar “Varentstraat”. Dat is ook de straat waar Cornelius Hertsens in 1855 overleed.

Blijkbaar hield Cornelius Hertsens het als molenaar voor bekeken, bleef hij wel nog in Opstal wonen, en liet hij het molenaarsleven over aan zijn halfbroer Josephus Eeckhout, zoon uit het tweede huwelijk van Petrus Joannes Eeckhout en Francisca Pisa. De geboorteakten van de kinderen Hertsens bewijzen het bestaan van de molen in 1816 in de Krapstraat. De naam “Patattenmolen” komt echter niet voor in die akten. Josephus Eeckhout was geboren in Hofstade en huwde in 1826 in Buggenhout met Maria Sophia Van Moesicke uit Ter Hoeven.

In Den Haag vertrok in juli 1815 een omzendbrief aan de gemeentebesturen om te laten weten hoeveel molens er op het grondgebied stonden. De bewaard gebleven inventaris vermeldt voor Buggenhout “3 molens” zonder verdere uitleg. Dat waren. de Weiveldmolen, de Heimolen en de Patattenmolen.

Eigenaars:
- tussen 1796 en 1801, opbouw: Van Regemorter Joannes Emmanuel, molenaar
- 1816: Cornelius Hertsens, molenaar
- 1826: Josephus Eeckhout (°Hofstade 1796-+Buggenhout 1842), halfbroer van Cornelius Hertsens, gehuwd met Maria Josepha Van Moeseke (°Buggenhout, 1796-1864)
- 25.04.1863, deling: Victor Eeckhout (Buggenhout, 1827-1872, zoon van Josephus), molenaar te Buggenhout, gehuwd met Maria Desideria Peeters (°Baasrode 1837 - +Buggenhout 1920) (notaris Baekelandt)
- 27.07.1872, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Victor Eeckhout)
- 23.12.1897, deling: Eeckhout Louis (voor naakte eigendom), molenaar te Buggenhout en b) Eeckhout-Peeters Victor, de weduwe (voor vruchtgebruik), molenarin te Buggenhout (notaris Van Dorpe)
-20.12.1920, einde vruchtgebruik: Eeckhout-Van Spittael Louis Emile, molenaar te Buggenhout (overlijden van de weduwe - D668b is beschreven als maalderij)
- later, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Louis Emile Eeckhout)
- 18.03.1946, deling: a) Eeckhout-De Leebeeck Joseph Leo (voor naakte eigendom), molenaar te Buggenhout en b) Eeckhout-Van Spittael Louis Emile, de weduwe (voor vruchtgebruik), molenarin te Buggenhout (notaris Eeman)
- 01.05.1951, erfenis: Eeckhout-De Leebeeck Joseph Leo, molenaar te Buggenhout (overlijden van de weduwe - maalderij met motor)
- 30.03.1981, erfenis: en de kinderen (overlijden van vrouw Van Leebeeck)

Volgens het kadasterarchief werd het oorspronkelijke molenaarshuis gesloopt in 1864 en vervangen door het nog bestaande huis aan de straat zoals op een arduinen gevelsteentje boven de deur vermeld staat samen met de naam van de opdrachtgever “V. Eeckhout-Peeters”.

Ook de witgekalkte stallen, parallel aan het woonhuis werden toen gebouwd en door een haakse vleugel met dit laatste verbonden. De vrijstaande bakstenen molen werd zichtbaar verhoogd met een cilindrisch gedeelte in 1869 en dan ook voorzien van een molenbelt, met het oog op een betere windvang.

In 1914 werd de molen zwaar toegetakeld door beschietingen van de Duitse legers. In de buurt van de molen hadden ook zware gevechten plaats. Drie Belgische soldaten moesten, op bevel van de tegenstanders, hun eigen graf delven. In totaal vonden hier 19 militairen de dood.

Het molenrestant werd in 1921 ingericht als dieselmaalderij.  Hierbij werden de deuren die op de belt uitkwamen vervangen door ramen. Later werd die vervangen door de nog aanwezige elektromotor van Heemaf uit Hengelo (NL) met een overbrenging via een houten wiel. Met deze steenkoppels werd tot circa 1975 gemalen door Leon Eeckhout. 

Kort na de tweede wereldoorlog werd een haverbreker geplaatst van de Utrechtse firma Pannevis & Zoon. Op het gelijkvloers zou er momenteel nog één raam van 1860 en één van 1920 aanwezig zijn. De ramen van 1860 op de steenzolder zijn dichtgemaakt (in 1920). De nieuwe ramen tijdens de ophoging van 1896 op de luizolder zijn nu nog aanwezig.

De gemeente Buggenhout kocht de molenromp, met de bedoeling hem te renoveren om er een socio-culturele bestemming aan te geven (bibliotheek, jeugd, parking en sociale en culturele infrastructuur). De molenromp met elektromechanische maalderij werd beschermd als monument bij ministerieel besluit van 01.12.1998 en samen met het molenaarshuis en onmiddellijke omgeving als dorpsgezicht.
De renovatie van de Patattenmolensite begon in de jaren 1990 met de verhuizing van het oud kerkhof van Opstal.  De molenaarswoning werd gerestaureerd en doet nu o.a. dienst als vergaderzaal.
Het nieuwe gebouw met de houten gevel is de 'Boekenschuur' oftewel bibliotheek.
Het beeld 'De Molenaar' is van de hand van Tuur de Rijbel, Buggenhouts kunstenaar. Het stond sinds 2002 voorlopig in de tuin van de pastorijwoning. Sedert de opening van de site (laatste weekend van september 2005) heeft het een definitieve plaats gekregen.
Aan de linkerzijkant van het terrein staat het nieuwe jeugdhuis van Chiro Hemo Opstal. Dit werd bijna geheel door vrijwilligers gebouwd.
Het binnengebied werd herbekeken als ruggegraat tussen de dorpskerk en de molen en de bouw van een bibliotheek, een moderne houtbouw naar ontwerp van de architecten Karel Vandenhende en Jan Demuynck. 

In april 2011 kreeg de molen zelf van Vlaams minister Geert Bourgeois een restauratiepremie van 362.275 euro. Het restauratiedossier omvatte de bakstenen molenkuip, de dakdichting van de molen en nieuw buitenschrijnwerk. In een tweede fase kwam de houten vloerconstructie aan bod en werd de maalinrichting (elektromechanische maalderij) operationeel gemaakt.
De restauratie van de molenromp ging op 31 maart 2014 van start. Even dreigde een vertraging, omdat er een meningsverschil ontstond tussen de gemeente Buggenhout en het Agentschap Onroerend Erfgoed aangaande de keuze van de stenen. De gemeente stond er op het lastenboek en de voorziene budgetten te respecteren.

De inhuldiging gebeurde op vrijdag 25 september 2015. Gedurende het weekend erop, "Opstalkermis", kreeg iedereen gelegenheid tot bezoek. Er werden maaldemonstraties gehouden door de vrijwillige molenaars Pieter Pannecoeck (kleinzoon van de laatste beroepsmolenaar Leon Eeckhout), Bart Aerts en Marc De Bondt.

Lieven DENEWET, Guido VAN DE VELDE & Heman HOLEMANS

Bouwkundige beschrijving (Agentschap Onroerend Erfgoed, 2015)

De molen vormt een geheel samen met de molenaarswoning - boerderij in zuidwestelijke richting en de vroegere hoogstamboomgaard in zuidoostelijke richting.

De ingebouwde bakstenen molenromp van het type grondzeiler heeft een conische vorm, verhoogd met een cilindrisch gedeelte en heden plat dak. De oorspronkelijke molenkap is volledig verwijderd. Er zijn sporadische doorbrekingen met vierkante venstertjes, in de onderste geledingen met houten latei, in de bovenste onder bakstenen waterlijstje. De molen werd zwaar beschadiging door beschietingen tijdens de Eerste Wereldoorlog. De zolderniveaus werden intern aangepast bij de omschakeling naar maalderij met bijvoorbeeld gerecupereerde houten pestels als moerbalken van de eerste verdieping. Er is een bewaarde luias op de bovenste zolder, mogelijk ook gerecupereerd van de vroegere windmolen.

Ten zuiden van de molen staat aansluitend een maalderijgebouw van drie traveeën onder overstekend zadeldak, rechts aansluitend bij de stallen. Op de gelijkvloerse verdieping werd een maalderij geïnstalleerd, vermoedelijk kort na de vernieling van de windmolen, na de Eerste Wereldoorlog. De maalderij bestaat uit twee koppels maalstenen, op een houten maalstoel met een hoogte van ongeveer 150 centimeter boven de vloerpas gelijkvloers. De molenstenen worden aangedreven door een liggende as die doorloopt tot in het naastgelegen machinegebouw. Links ligt een koppel maalstenen met een diameter van ongeveer 140 centimeter van het type ‘gatenstenen’. Dit koppel stenen was vermoedelijk aanvankelijk een koppel Duitse bazaltstenen waarvan nog restanten te vinden zijn op het molenerf. Gatenstenen zijn pas in gebruik geraakt tussen de jaren 1923 en 1930. Het rechtse steenkoppel is een koppel Franse stenen voor tarwegemaal (de zogenoemde Engelse stenen) met een diameter van ongeveer 140 centimeter. Het koppel kunststenen is het langst in gebruik gebleven, de aandrijving van het koppel Franse stenen heeft geen houten kammen meer. Onder de frontaal geplaatste meelgoten loopt een horizontale vijzel. Deze vijzel gaat dan over in een elevator die vroeger het meel naar de builinstallatie voerde. De builinstallatie is niet meer aanwezig. Een steengalg met toebehoren is nog aanwezig en bruikbaar. De steenkisten, graanbakken en slagbakjes zijn nog aanwezig. De aandrijving van de maalderij gebeurde vroeger met een dieselmotor. Later werd deze vervangen door een elektromotor. Deze motor is nog aanwezig (merk Heemaf met olierheostaat of 'démarreur'). De liggende maalas werd niet rechtstreeks aangedreven maar via een tussenas. Deze tussenas is nog aanwezig en intact. De bronzen lageringen zijn zeer uitgesleten. Op deze as zit een krukas, vermoedelijk een gerecupereerd onderdeel van bijvoorbeeld een stoommachine. In het machinegebouw stonden vroeger nog een zaagmachine en slijpsteen die via de tussenas werden aangedreven. Deze zaken zijn verdwenen. Op de eerste verdieping staat een haverpletter ‘Stille’s patent’ in vrij goede staat, daterend van kort na de Eerste Wereldoorlog. Alle overbrengingsriemen van de verschillende aandrijvingen zijn nog ter plaatse.

Aan de straat ingeplant staat het voormalig molenaarshuis van 1864 met één bouwlaag onder pannen zadeldak. De vernieuwde en grijsgeschilderde voorgevel heeft aangepaste vensters en behouden arduinen deuromlijsting op neuten met bekronende gevelsteen met opschrift “V. Eeckhout-Peeters / 1864”. De bakstenen zijgevels is vernieuwd met aangepaste vensters en twee rondboogvormige zoldervensters. Bij de renovatie werd de achtergevel vernieuwd met rechthoekige deur en vensters met nieuwe hardstenen lateien. De parallel ingeplante bakstenen stallen met rechthoekige poorten en deuren onder nieuwe hardstenen lateien sluiten het binnenerf af.

Guido Van De Velde, “De trots van Opstal”, Ter Palen, 2015, 1, p. 120-127.

1978. Jaar van het Dorp. Op de Hogelinde stopt een auto. Een meneer stapt uit en vraagt vriendelijk de weg naar de Dorpshoeve. Da’s niet zo moeilijk. Je volgt gewoon deze straat (de Krapstraat dus) tot je aan de linkerkant van de straat een (oud) voetbalplein en een molenromp ziet. Iets verder sla je op het kruispunt linksaf. Da’s de Broekstraat. Die volg je. Je passeert de kerk en een eindje verder maakt de straat een haakse bocht naar rechts, richting Opwijk. Net voorbij die bocht aan de rechter kant van de straat staat de Dorpshoeve.

Dat was vroeger: in de tijd voor de gps; in de tijd dat een wegenkaart nog nuttige diensten kon bewijzen. Op die meneer uit 1978 zijn wegenkaart stond de Dorpshoeve wel niet aangeduid. Gelukkig dat er nog goede herkenningspunten te vinden waren.

Mocht vandaag iemand de weg naar de Dorpshoeve vragen, dan dient de uitleg wel wat aangepast. Van het voetbalplein is niet echt meer iets te bespeuren, tenzij in het geheugen van de al wat oudere Opstalnaars. De molenromp staat er ondertussen nog steeds… maar de trots van menig Opstalnaar zit wel verstopt achter hoge huizen die er sinds 1978 uit de grond rezen. De molenromp mag dan al recent mooi gerestaureerd zijn en een wit kleurtje hebben gekregen… als je nu van de Hogelinde komt, springt hij niet meteen in het oog.

Over het wel en wee van de Opstalse Patattenmolen kon je af en toe wel eens iets lezen in een tijdschrift of boek van Heemkring Ter Palen, maar dé geschiedenis van de molen werd nog niet geschreven. We weten wel dat de molen ooit wieken had, dat de molen bij de oorlogsslachtoffers van de eerste wereldoorlog hoort en dat aan de molengeschiedenis de naam van de familie Eeckhout is verbonden (1).

Waarom die molen nu eigenlijk Patattenmolen heet? ‘k Wist niet dat aardappelen ook gemalen worden, meneer. Om er aardappelzetmeel van te maken misschien?? Neen dus. De naam verwijst enkel naar het perceel grond waarop de molen gebouwd werd: het perceel waarop eeuwen geleden de eerste Buggenhoutse aardappelen werden gekweekt (2). Toen was er wel nog geen sprake van een molen op dat perceel grond.

Moeilijker wordt het als je op zoek gaat naar de geboorte van de molen. Moderne heemkundigen gebruiken natuurlijk internet. Even internet raadplegen en… we hebben al meteen een hele uitleg over de Opstalse Patattenmolen, inclusief een literatuurlijst… met verwijzingen naar Heemkring Ter Palen. Het overgrote deel van de informatie op de website is relatief recent. We onthouden al: “gebouwd rond 1815” of “gebouwd in 1816”. Op ons computerscherm lezen we “gebouwd door Petrus Eeckhout”. Nonsens. Niet alles geloven wat je op internet vindt…

De eerste Buggenhoutse (molenaar) Eeckhout heette Josephus, was geboren in Hofstade en huwde in 1826 in Buggenhout met Maria Sophia Van Moesicke uit Ter Hoeven. Hij was wel de eerste molenaar “Eeckhout” op de Patattenmolen, maar niet de eerste molenaar op de Patattenmolen en al zeker niet de bouwer ervan!
Toen Josephus Eeckhout molenaar werd, volgde hij in de Krapstraat zijn halfbroer Cornelius Hertsens (1790-1855) op. Moeder van beiden was Francisca Pisa. Zij huwde eerst Petrus Joannes Hertsens (+1794) en hertrouwde in 1796 met Petrus Joannes Eeckhout. Plaats van gebeuren: Hofstade (bij Aalst).
Cornelius Hertsens huwde op 18 augustus 1815 in Hofstade met Teresia Bruylant (eveneens uit Hofstade). Hun eerste kind werd ruim een jaar later geboren… in Buggenhout. Volgens de geboorteakte van dat eerste kind (Guillielmus) woonden de ouders in Buggenhout en was de vader “graanmulder”. De daaropvolgende jaren werden nog meer dan tien kinderen geboren. Het vermelde beroep van de vader in die akten zien we wel evolueren van “maalder” via “herbergier” naar “landbouwer” en “arbeider”. De woonplaats verschuift van “Krapstraat” naar “Varentstraat”. Dat is ook de straat waar Cornelius in 1855 overlijdt. Blijkbaar hield Cornelius Hertsens het als molenaar voor bekeken, bleef hij wel nog Opstal trouw… en liet hij het molenaarsleven over aan zijn halfbroer Josephus Eeckhout. De geboorteakten van de kinderen Hertsens bewijzen dat er in 1816 wel degelijk een molen stond in de Krapstraat. De naam “Patattenmolen” komt echter niet voor in die akten.

De conclusie “gebouwd rond 1815” lijkt zo wel te kloppen… ware het niet… Wanneer je als heemkundige op zoek bent naar iets concreets komt het toeval ook wel eens om de hoek kijken… Je vindt niet wat je hoopt te vinden, maar stoot op iets waarnaar je niet op zoek bent. Een gelukkig toeval heet zoiets.

Door dergelijk toeval maakten we kennis met Emanuel Van Regemorter. De man was in Lebbeke geboren, leerde een meisje geboren in Rossem kennen en huwde op 1 pluviôse IX in Buggenhout. Voor wie niet vertrouwd is met de “nieuwe” jaartelling van de Franse Republiek: de huwelijksdatum komt overeen met 21 januari 1801. De (Franstalige) huwelijksakte vermeldt dat de bruidegom in Buggenhout verbleef, de bruid in Rossem. Het eerste kind (Franciscus) werd in mei 1801 nog wel geboren in de geboorteplaats van de vader, maar vier latere geboorten hadden in Buggenhout plaats.
Waarom kunnen we hier spreken van een “gelukstreffer”? In de huwelijksakte staat de bruidegom vermeld als “meunier”. Een molenaar in 1801 dus! De detective in ons ging op zoek naar extra informatie over de molenaar uit begin negentiende eeuw. “Wie zoekt die vindt”, bleek nogmaals waar (alhoewel we ook al hebben ondervonden dat dat niet altijd klopt...).
Emanuel Van Regemorter heette eigenlijk Joannes Emanuel Van Regemorter. Blijkbaar werd de eerste voornaam maar zelden gebruikt. De geboorteakten van zijn kinderen vermelden nagenoeg steeds de voornaam Emanuel, alhoewel de handtekening van de vader wel eens wisselde: J. E. Van Regemorter, E. Van Regemoorter, J. Emanuel Van Regemorter. Ook de schrijfwijze van de familienaam verschilde van akte tot akte. Begin negentiende eeuw (toen de “burgerlijke stand” nog maar pas was uitgevonden en van spellingregels nog geen sprake was) stoorde niemand zich daaraan. Ook met de leeftijd werd blijkbaar een loopje genomen. Wanneer we enkele akten naast mekaar leggen en even vergelijken: 32 jaar bij het huwelijk in januari 1801; 32 jaar bij de geboorte van zoon Petrus Joannes in januari 1805; 38 jaar bij de geboorte van zoon Petrus Victor in april 1807; 47 jaar bij de geboorte van zoon Henri François in maart 1814; 57 jaar bij zijn overlijden in 1825. Volgens het repertorium dat wijlen E.H. Verberckmoes jaren geleden samenstelde, was Joannes Emmanuel in augustus 1767 geboren… maar volgens de hogervermelde huwelijksakte was het in maart 1770.

Onze speurtocht leverde wel nog andere interessante informatie op. De vader van onze molenaar was… molenaar in Lebbeke (Minnestraat) en broer Guillielmus was… molenaar. Tussen haakjes: is het al opgevallen dat molenaars die één of meer zoons hebben altijd een zoon met de voornaam “Victor” hebben? De akten van de Buggenhoutse (burgerlijke stand) registers die we konden inkijken, leren ons verder nog dat molenaar Van Regemorter in de Krapstraat woonde. Zij vrouw Anna Theresia De Mol overleed er in augustus 1817 en hijzelf stierf in de Krapstraat in maart 1825. De overlijdensakte noteert “zonder beroep”.
Wanneer we al de informatie op een rijtje zetten komen we uit bij een molenaar uit een Lebbeekse molenaarsfamilie die in de Krapstraat woonde en die we voor het laatst als “molenaar” vermeld zagen in maart 1814. We durven dan ook stellen dat onze Emanuel molenaar was op de “Patattenmolen” en dat die er stond in 1801!

We beweren niet dat hij de bouwer van de molen was en/of de eigenaar ervan. Eeuwenlang verpachtte een molen-eigenaar immers zijn molen voor een aantal jaren aan een molenaar. Overeenkomst verlopen… dan werd de pachtovereenkomst hernieuwd met dezelfde molenaar of werd van molenaar gewisseld. Of dergelijke regeling ook nog gold nadat de Franse bezetter einde achttiende eeuw komaf maakte met tal van oude gewoonten, weten we niet. Zou volgens ons best kunnen.
Hier moeten we ons relaas in mistige onduidelijkheid stoppen. Er blijven m.a.w. nog tal van vragen onbeantwoord.

Wanneer precies verrees de molen? Omstreeks 1800 was “een bouwvergunning” voor alle (nederige) huizen onbestaande. Voor molens lag dat altijd wel anders. Vóór de Franse periode einde achttiende-begin negentiende eeuw mochten molens enkel gebouwd worden door “de heer” van het dorp. Opstal had al eeuwen een “heer-lijke” molen: de Heimolen. Die molen stond oorspronkelijk in de directe omgeving van Hof-ter-Koppen (om het heel simpel te zeggen in de tuin achter de huidige bakkerij Van Langenhove) en verhuisde (ook al eeuwen geleden) naar de plaats waar nu Rustoord De Heymeulen is gevestigd. Mocht je (b.v. op internet) lezen dat de Patattenmolen de vervanger/opvolger is van de Heimolen en op dezelfde plaats staat als lang geleden de Heimolen… niet geloven! Misschien ligt er in een of ander archief nog wel een toelating om een nieuwe molen te bouwen langsheen de Krapstraat. Vermits we spreken over de “Franse periode” zou dat archief wel eens Rijsel kunnen zijn, of misschien toch Gent… of nog ergens anders. (Nog) Niet teruggevonden tot op heden!

We beschikken wel over “kadastrale gegevens” uit de achttiende eeuw. Zo zijn we er 100% zeker van dat op het perceel grond waarop de Patattenmolen zou gebouwd worden, nog helemaal niet gebouwd was in 1775. In die periode was het bewuste perceel trouwens nog groter. Ergens einde achttiende eeuw werd het blijkbaar verkaveld, misschien (deels) verkocht aan iemand met voldoende geld om er nadien ook een molen te laten optrekken en op zoek te gaan naar een molenaar… die dan in Lebbeke gevonden werd? Dan zou er wel een (notariële) verkoopakte kunnen bestaan die ook ergens in een archief ligt te wachten om ontdekt te worden…

Wat we in het begin van dit artikel schreven over “gebouwd omstreeks 1815” klopt volgens ons niet. Dat jaartal kan opgepikt zijn uit een inventaris van het molenpatrimonium uit dat jaar. Nadat Napoleon in 1815 zijn Waterloo had meegemaakt, werd de “Franse tijd” gevolgd door een “Hollandse tijd”. In Den Haag vertrok in juli 1815 een omzendbrief aan de gemeentebesturen om te laten weten hoeveel molens er op het grondgebied stonden (3). De bewaard gebleven inventaris vermeldt voor Buggenhout “3 molens” zonder verdere uitleg. Dat moeten dan o.i. de Weiveldmolen, de Heimolen én de Patattenmolen zijn geweest. Uit die inventaris afleiden dat de Patattenmolen in of omstreeks 1815 werd gebouwd lijkt ons niet correct.
We weten ook dat de familie Eeckhout op een bepaald ogenblik eigenaar werd van de molen. Ook daarvan zal wel een (notariële) akte bestaan/bestaan hebben. Misschien duikt die akte vroeg of laat ook wel eens op. Interessant om te weten te komen wie de vorige eigenaar was. Wordt ooit vervolgd… hopen we.
De Opstalse Patattenmolen, na de restauratie: foto Ter Palen 7 januari 2015; foto Ter Palen 24 mei 2015.

Voetnoten

(1) De familie Eeckhout op onze gemeente / Louis Van den Breen & Guido Van de Velde. In: Ter Palen. Jrg. 20, nr. 3 (mei 1996), blz. 131-139
(2) De eerste aardappelteelt in Buggenhout. In: Buggenhouts informatieblad. Jrg. 5 (december 1975), blz. 12-14.
(3) Contactblad van de Kring voor Geschiedenis en Kunst van Deinze en de Leiestreek (PDF), jg. 17, nr. 3 (juni 1997), blz. 2278.

---------------------------------------------------

De molenaarsfamilie Van Regelmoorter / Van Regemoorter

Frans Van Regelmoortel, molenaar op de Minnemolen te Lebbeke.
Hij was geboren rond 1706 en overleed te Lebbeke op 29 juli 1755.
Huwde te Lebbeke op 23 augustus 1734 met Catharina De Man, geboren te Lebbeke op 19 februari 1707 en er overleden op 8 juni 1776.

Hun zoon:
Jan Frans Van Regelmoortel, molenaar op de Minnemolen te Lebbeke.
Hij was geboren te Lebbeke op 10 december 1734 en overleed er op 21 augustus 1802. Hij huwde te Lebbeke op 20 september 1755 met Anna Catharina Van Damme, geboren te Lebbeke op 6 april 1737 en er overleden op 20 oktober 1820.

Enkele kinderen van Jan Frans Van Regelmoortel en Anna Catharina Van Damme

1) Guilielmus Van Regelmoorter. Opvolger-molenaar op de Minnemolen te Lebbeke.
Hij was geboren te Lebbeke op 27 mei 1759 en overleed er op 15 juli 1839.
Hij huwde te Opwijk op 27 oktober 1784 met Maria Judoca Van den Breen, geboren te Opwijk op 1 februari 1756 en overleden te Lebbeke op 15 maart 1817.
Hij huwde een tweede maal te Lebbeke op 9 november 1818 met Maria Cornelia Heyvaert, geboren te Lebbeke op 7 december 1786.
2) Jan Emmanuel Van Regemoorter.
Werd molenaar op de Patattenmolen te Buggenhout-Opstal
Hij was geboren te Lebbeke op 14 augusutus 1767 en overleed te Buggenhout op 17 maart 1828.
Hij huwde met Anna Theresia De Mol, geboren te Rossem op 7 maart 1770 en overleden te Buggenhout op 8 augustus 1817.
Zoon: Petrus Victor Van Regemoorter, geboren te Buggenhout op 3 april 1807 en overleden na 1847.

------------------------

Leden van de molenaarsfamilie Eeckhout

Petrus Joannes Eeckhout, geboren te Impe in 1765 en overleden te Hofstade (Biest) bij Aalst op 9 september 1823. Hij huwde te Hofstade op 19 januari 1796 met Francisca Pisa, geboren te Hofstade in 1767 en er overleden op 16 oktober 1799.

Hun zoon: Josephus Eeckhout, molenaar op de Patattenmolen
Hij was geboren te Hofstade op 16 oktober 1796 en overleed te Buggenhout op 24 n ovember 1842.
Hij huwde te Buggenhout op 10 mei 1826 met Maria Josepha Van Moeseke, geboren te Buggenhout op 24 november 1796 en overleden te Buggenhout op 25 december 1864. Zij was de doc hter van J osephusVan Moeseke (°Buggenhout 11.09.1745 - +Buggenhout 12.06.1820) en van Anna Maria Spruyt (Buggenhout 1745 - Lebbeke 1847).

Kinderen van Josephus Eeckhout en Maria Josepha Van Moeseke:
1) Victor Eeckhout, opvolger-molenaar op de Patattenmolen, geboren te Buggenhout op 30 sepember 1827 en er overleden op 27 juli 1872.
Hij huwde te Buggenhout op 16 januari 1860 met Maria Desideria Peeters, geboren te Baasrode op 1 juni 1837 en overleden te Buggenhout op 20 december 1920.
2) Anna Maria Eeckhout, geboren te Buggenhout op 2 februari 1830 en overleden te Sint-Gillis-Dendermonde op 29 maart 1871. Zij was gehuwd te Buggenhout op 22 01.1850 met Petrus Joannes Sarens (Sint-Gillis-Dendermonde, 1826-1881). Zij hadden vier kinderen
3) Pauline Eeckhout (1832-1904)
4) Maria Theresia Eeckhout (1834-1835)

---------------------------

Intekendatum: 18.08.2004, 10 u. (i.p.v. 09.07.2004
Molen: Buggenhout (O.-Vl.), Patattenmolen, Molen van Opstal, Plaatsemolen - stenen grondzeiler met verhoogde romp
Bouwheer: Gemeente Buggenhout
Ontwerper: Bureau Bouwtechniek voor Architectuur bvba, Antwerpen (arch. Jan Demuynck & Karel Vandenhende
Opdracht: Bouw van een bibliotheek, renovatie van de molenaarswoning met nieuwe stallen en buitenaanleg, waarin o.a. begrepen is: ruwbouw, afbraak, elektriciteit, HVAC, buitenaanleg, afwerking; cat. D, kl. 4, cat. 00, 10 of 11; 250 werkdagen
Plaats aanbesteding: Raadzaal van het gemeentehuis, ACC, Nieuwstraat 2, 9255 Buggenhout
Offertes: Hero Construct nv, Buggenhout, €1.120.747,48
Toewijzing: Hero Construct nv, Buggenhout

Intekendatum: april 2006
Molen: Buggenhout (O.-Vl.), Patattenmolen, Molen van Opstal, Plaatsemolen - stenen grondzeiler met verhoogde romp
Bouwheer: Gemeente Buggenhout
Ontwerper: Bureau Bouwtechniek voor Architectuur bvba, Antwerpen (arch. Jan Demuynck & Karel Vandenhende
Opdracht: Kalei- en buitenschilderwerken van de site Patattenmolen. Voor de kaleiwerken wordt gekozen voor een moderne variante die minder periodiek onderhoud zal vergen. Het kaleiwerk van de molen zit nog niet in dit dossier maar zal in het renovatiedossier zitten. Hier wordt voor het traditionele kaleiwerk gekozen.
Onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking
Raming: €15.000, incl. btw
Plaats aanbesteding: Gemeentehuis, Nieuwstraat 2, 9255 Buggenhout
Toewijzing: Hero Construct nv, Buggenhout

----------------

Algemene bouwwerken Oost-Vlaanderen 9/08/13 11:00:00
Buggenhout
in het gemeentehuis, raadzaal, 2de verd., Nieuwstraat 2 te 9255 Buggenhout restauratie Patattenmolen, Krapstraat: molenkuip en motorhuis.
(250 dagen). Bestek nr. 2013-019-MV prijs 80 EUR te bekomen tot 01/08/2013, 11 uur ten gemeentehuize te Buggenhout, Marc Vinck, Nieuwstraat 2, 9255 Buggenhout, tel. 052 33 95 27, fax 052 33 58 68, e-mail: marc.vinck@buggenhout.be. o/cat. D24, kl. 3
Publicaties Bouwkroniek : web 26-2013 27-2013 28-2013 29-2013 30-2013 31-2013
Publicatie Web : 26/06/13 9:42:32

------------

Algemene bouwwerken Oost-Vlaanderen 9/08/13 11:00:00
Buggenhout
in het gemeentehuis, raadzaal, 2de verd., Nieuwstraat 2 te 9255 Buggenhout restauratie Patattenmolen, Krapstraat: maalinrichting, houtwerk en technische uitrusting.
(160 dagen). Bestek nr. 2013-021-MV prijs 80,00 EUR te bekomen tot 01/08/2013, 11 uur, ten gemeentehuize (tel. 052 33 95 27, fax 052 33 58 68, e-mail: marc.vinck @ buggenhout.be).
o/cat. D24, kl. 3
Publicaties Bouwkroniek : web 26-2013 27-2013 28-2013 29-2013 30-2013 31-2013 Publicatie Web : 26/06/13 9:42:32

---------------

Goedkeuring kalei- en schilderwerken Patattenmolen.

Uittreksel uit de notulen van de gemeenteraad van Buggenhout. Vergadering van 23 maart 2006.
Aanwezig: T. Van Herreweghe, burgemeester-voorzitter, F. De Bisschop, A. Turneer, J. Verhaegen, R. Buys, J. Jacobs, schepenen, G. Van Praet, P. Van der Wildt, I. Laureys, D. Stallaert, J. Du Bois, H. Dooms, G. Mannaert, B. Van Mulders, G. Hermans, H. Goedgezelschap, F. Suys, N. Sertijn, K. Stallaert, G. Vermeiren, T. Lauvrijs, E. Rottiers, raadsleden, L. Segers, secretaris
Betreft: Goedkeuring dossier kalei- en schilderwerken Patattenmolen
DE GEMEENTERAAD,
Gelet op artikel 234 lid 1 van de Nieuwe Gemeentewet houdende toewijzing van bevoegdheid aan de gemeenteraad inzake vaststelling van voorwaarden en de keuze van procedure inzake overheidsopdrachten;
Gelet op de wet van 24 december 1993, vooral artikel 17 §2 betreffende de overheidsopdrachten en sommige opdrachten voor aanneming van werken, leveringen en diensten waarin de mogelijkheid voorzien is om voor deze opdracht inzake de kalei- en buitenschilderwerken van de site Patattenmolen, de onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking toe te passen;
Overwegende dat de aankoopprijs afgerond geraamd wordt op 15.000 euro, inclusief BTW;
Gelet op het feit dat de nodige kredieten voorzien zijn in de begrotingspost 124/723-54;
Gezien de beschrijving en het ontwerp opgesteld door Bureau Bouwtechniek in opdracht van de architecten Demuynck en Van Meerbeek;
Overwegende dat voor de kaleiwerken voor een moderne variante gekozen wordt die minder periodiek onderhoud zal vergen. Het kaleiwerk van de molen zit nog niet in dit dossier maar zal in het renovatiedossier zitten. Hier zal voor het traditionele kaleiwerk gekozen worden;
Gelet op de motivatie van de ontwerpers;Op voorstel van het college van burgemeester en schepenen van 14 maart 2006;
Met 22 stemmen voor;
BESLUIT:
Artikel 1.- De opdracht voor de de kalei- en buitenschilderwerken van de site Patattenmolen zal worden toegewezen na een onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking.
Artikel 2.- De uitgaven worden geraamd op 15.000 euro, inclusief btw en zullen worden geboekt op artikel 124/723-54 van de buitengewone begroting van het dienstjaar 2006.
Artikel 3.- De beschrijving en het ontwerp, opgesteld door de architecten, worden goedgekeurd.
Artikel 4.- Het college wordt belast met de verdere uitvoering ervan.
Vastgesteld te Buggenhout in de vergadering van de gemeenteraad van 23 maart 2006.
Namens de raad,
Op last, get. L. SEGERS, secretaris
get. T. VAN HERREWEGHE, burgemeester-voorzitter
Voor eensluidend afschrift,
Buggenhout, 4 april 2006  

------------ 

Masterplan voor verdichting site Patattenmolen met culturele voorzieningen, Opstal, Buggenhout, 1999-

architectuurwedstrijd 'Patattenmolen': 1e prijs
Ontwerpers: Karel Vandenhende, Jan Demuynck
medewerkers: Sabine Van Meerbeek, Liesbeth Lanneau, Roland Piffet, Roman Selyuk
technische installaties, uitvoeringstechnieken en prijscontrole: Bureau Bouwtechniek
stabiliteit: Laurence Luyten
Door uit te zoomen, en niet enkel de te verdichten site zelf te onderzoeken, blijkt de site gelegen tussenin de molen aan de ene zijde en heel wat andere publieke gebouwen aan de andere zijde van het terrein.
Er wordt voorgesteld om die bestaande aaneenschakeling van scholen, jeugdlokalen, parochiezaal en kerk te vervolledigen tot aan de molen met de nieuwe gevraagde gebouwen, om alzo alle publieke gebouwen te groeperen in één aaneengesloten slinger. Een doorlopend trottoiroppervlak dat ononderbroken tussenin de volumes meandert, kleeft de aangrenzende gebouwen aan elkaar, en fungeert als doorsteek voor fietsers en voetgangers. De buitenruimte wordt gedefinieerd door de afgewogen positionering van de volumes, van tuinmuren en van grote en kleine bomen.
Door het inkleuren van vlakken met zwart (asfaltvloer, teer op hout of baksteen) en wit (wit beton, kaleisel op baksteen of hout), of het niet inkleuren van het natuurrood (bakstenen muren en bakstenen vloerklinkers), krijgen specifieke plekken een identiteit. Tegelijk rijst de rode kerktoren op achter een voorgrond van witte vlakken, terwijl de witte molen daarentegen een rode voorgrond krijgt.

Nieuwbouw bibliotheek, Opstal Buggenhout, 1999-2006

architectuurwedstrijd 'Patattenmolen': 1e prijs
ontwerpers: Karel Vandenhende, Jan Demuynck
Sabine Van Meerbeek, Liesbeth Lanneau, Roland Piffet, Roman Selyuk [medewerkers]
technische installaties, uitvoeringstechnieken en prijscontrole: Bureau Bouwtechniek
stabiliteit: Laurence Luyten
Het gebouw positioneert zich in de slinger van publieke gebouwen tussen kerk en molen, en definieert door zijn inplanting enerzijds een plek bij een oude boom, waar zich ook de ingang van de biblliotheek bevindt, en aan de andere zijde definieert het bibliotheekvolume het verharde publieke plein. De bib is opgebouwd in houtskeletbouw met open stijlwanden. Tussenin de stijlen moeten enkel nog legplanken geplaatst worden voor het plaatsen van de boeken. Door het plaatsen van legplanken tussenin de stijlen van de tussenstijlwanden, worden diverse plekken gedefinieerd en/of ontoegankelijk gemaakt. Zo ontstaan diverse bibliotheekkamers voor bijvoorbeeld de bilbliothecaris, de gemeentevoorpost, jeugdboeken, strips, taloguscomputer, een leesruimte ...
2007: provinciale prijs Oost-Vlaanderen

12. Bescherming als monument en als dorpsgezicht.
Bij besluit van de Vlaamse minister van Cultuur, Gezin en Welzijn van 1 december 1998 wordt beschermd, overeenkomstig de bepalingen van het decreet van 3 maart 1976 tot bescherming van monumenten, stads- en dorpsgezichten :
Wegens zijn historische en industrieel-archeologische waarde :
- als monument :
de stenen molenromp (gen. Plaatsemolen of Patattenmolen) met elektro-mechanische maalderij., gelegen te :
Buggenhout (Buggenhout), Krapstraat 267;
bekend ten kadaster :
Buggenhout, 1e afdeling, sectie D, perceelnummer(s) 668C(deel), 669D(deel).
Wegens zijn historische en industrieel-archeologische waarde :
- als dorpsgezicht :
de onmiddellijke omgeving van de Plaatse- of Patattenmolen., gelegen te :
Buggenhout (Buggenhout), Krapstraat 267;
bekend ten kadaster :
Buggenhout, 1e afdeling, sectie D, perceelnummer(s) 667B4, 667C/2, 668C, 669D, 670K.

-------------
Gemeenteraad van 23 oktober 2003. Goedkeuring uitvoeren van werken op de Patattenmolensite.
De werken op de Patattenmolensite omvatten de renovatie van de molenaarswoning en stallingen, restauratie molen en molenhuis, nieuwbouw bibliotheek en chiro, omgevingsaanleg site en rondom de kerk. De kosten worden indicatief geraamd op € 922.030,00 (inclusief BTW)

Literatuur

Archieven
"Onroerend Erfgoed, digitaal beschermingsdossier DO002103, Plaatsemolen met omgeving" (S.N., 1998).

Werken
Guido Van De Velde, “De trots van Opstal”, Ter Palen, 2015, 1, p. 120-127.
Louis Van den Breen & Guido Van de Velde, "De familie Eeckhout op onze gemeente", in: Ter Palen. Jrg. 20, nr. 3 (mei 1996), blz. 131-139.
"De eerste aardappelteelt in Buggenhout", in: Buggenhouts informatieblad. Jrg. 5 (december 1975), blz. 12-14.
Contactblad van de Kring voor Geschiedenis en Kunst van Deinze en de Leiestreek (PDF), jg. 17, nr. 3 (juni 1997), blz. 2278.
P. Servaes, "Erfgoed", Heemkring Ter Palen, Buggenhout, 1998, nr. 32.
P. Servaes, "Den Opstal, ons "dorp" van het jaar", in: Ter Palen, jaarboek 1978, p. 50.
Ch. ,Van Gerrewey, "Boeken op stal", A +201, september 2006.
Petrus Servaes, "Van de kerstening via de tiendenplicht tot... de "Patattemolen", in: Ter Palen (Buggenhout), 1992, nr. 4, p. 182.
Paul Bauters, "Eeuwen onder wind en wolken. Windmolens in Oost-Vlaanderen", Gent, Provinciebestuur, 1985, p. 361.
Paul Bauters, "Oostvlaams molenbestand 1986", Gent, 1986 (Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen. Bijdragen, nieuwe reeks, 25).
"Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Eerste aflevering. De arrondissementen Aalst en Dendermonde", in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XIV, 1960, 3 (Gent, 1962).
Herman Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 1. Gemeenten A-B", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem, 1996.
Mailbericht Tijl Vereenooghe, Mechelen, 26.09.2015.

Persberichten
PVR, "Patattenmolensite krijgt straatmeubilair", in: Het Nieuwsblad, 15.02.2008.
Patrick De Cock, "Molenaar krijgt definitieve bestemming. Kunstwerk van Tuur De Rijbel verhuist naar Patattenmolen", in: Het Nieuwsblad, 26.06.2006. 
PVR, "Patattenmolen-bib valt in de prijzen", in: Het Nieuwsblad, 24.11.2007.
PVR, "Openluchttentoonstelling", in: Het Nieuwsblad, 28.09.2007.
PDC, "Patattenmolen krijgt weer uitkijkpost", in: Het Nieuwsblad, 13.05.2003.
Patrick De Cock, "Voorontwerp site Patattenmolen is klaar. Grote polyvalente zaal in Opdorps molenaarsgebouw", in: Het Nieuwsblad, 05.07.2002.
Patrick De Cock, "Chiro opent nieuw jeugdhuis. Jubilerende jeugdvereniging neemt intrek op site Patattenmolen", in: Het Nieuwsblad, 30.09.2005.
PDC, "Boekenschuur geselecteerd voor Architectuurprijs", in: Het Nieuwsblad, 15.09.2007.
"Dringende herstellingswerken nodig aan Patattenmolen in Opstal", SpitsFM, 06.02.2005.
"Buggenhout: Restauratie site Patattenmolen kost steeds meer", SpitsFM, 28.06.2005.
RaMo, "Patattenmolen opknappen", in: De Zondag, 20.04.2008, p. 43.
Lieven Denewet, "Vijf Vlaamse molens in grote actuele renovatieprojecten", in: Molenecho's, XXXVI, 2008, 2, p. 68-82.
Pierre Van Rossem, "Restauratie Patattenmolen pas in 2010 van start. Schepen wil molen als fraaie halte op wandel- en fietsroutes", in: Het Nieuwsblad, 04.11.2008.
PVR, "Vlaanderen steunt restauratie Patattenmolen", Het Nieuwsblad, 29.04.2011.
PVR, "Schot in dossier restauratie Patattenmolen", Het Nieuwsblad, 12.01.2013.
SVOV, "Jazz aan de Molen", Gazet van Antwerpen, 25.09.2012.
PVR, "Patattenmolen eindelijk aan restauratie toe", Het Nieuwsblad, 08.08.2013.
PVR, "Renovatie van Patattenmolen start vandaag", Het Nieuwsblad, 31.03.2014.
Pierre Van Rossem, "Patattenmolen nog tot eind dit jaar in plastic jasje", Het Nieuwsblad (dig.), 02.08.2014.
Nele Dooms, "Beschermd monument vanaf maandag opgelapt. Renovatie Patattenmolen eindelijk van start", Het Laatste Nieuws, 29.03.2014.
“Opstal. Renovatie Patattenmolen bijna klaar”, Het Nieuwsblad, 07.03.2015.
Nele Dooms, "Opstal. Pieter Pannecoeck zet werk van overleden grootvader verder. Patattenmolen  krijgt molenaar", Het Laatste Nieuws, 11.04.2015.
Pierre Van Rossem, "Gerestaureerde molen gedoopt met nieuw bier", Het Nieuwsblad, 24.09.2015.
Nele Dooms, "Kunstwerk om herdenking oorlog af te sluiten. Oudstrijdersbond maakt ook werk van wandeltocht en gedenkplaat", Het Laatste Nieuws, 04.01.2018.