De Oude Madrienne is een stenen graanwindmolen type grondzeiler, in de Hundelgemsebaan 129, op 200 meter ten noorden van de kerk van Hundelgem.
Op 3 september 1770 diende Jan Baptsite Cnudde uit Zegelsem een verzoekschrift in om in Hundelgem een graanwindmolen op te richten. Hij had immers vernomen "dat binnen de prochie van Hundelghem maer en bevindt een coorenwaetermeuleken seer dykmaels onvoorsien van ghenoeghsaem waeter om de insetenen deser prochie te bedienen" (zie in deze database onder Hundelgem, Pedes Molentje). Tegen zijn aanvraag werd geen verzet ingediend. Al op 26 januari 1771 kreeg Cnudde het verzochte octrooi vanwege de Oostenrijkse keizerin Maria Theresia.
De molen komt reeds voor op de zgn. Ferrariskaart uit ca. 1775, waar hij vermeld wordt als "moulin d'Hundelghem".
Op donderdag 9 september 1790 inde herberg “den Leeuw” van Pieter Jacobus Aelbrecht binnen Hundelgem, Land van Aalst, wordt openbaar verkocht: een schone en wel beklante korenwindmolen, met een gerieflijk huis, schuur en stalling, alles onlangs uit de grond nieuw gebouwd, groot in grond 2 dagwanden 20 ½ roeden; aankoopprijs reeds verhoogd tot 920 £ gr. wisselgeld. Wordt meeverkocht: een partij zaailand met een oppervlakte van 1 dagwand 76 roeden, gelegen in Velzeke, maar die wegens “hunne aengelegendheyd met den gemelden korenwindmolen gemakkelyk kunnen gebruykt worden”. De molen stond dus dichtbij de grens met Velzeke.
Uit het proces-verbaal van afpaling van de gemeente Hundelgem in 1817: "IL se trouve dans la commune duex moulins, l'un à vent et l'autre à eau. Le moulin à vent situé canton dit Den Drigt n° 243 et appartenant à ... ne sert qu'à moudre des grains. Quoique bâti en briques, il n'a qu'une construction médiocre. Il est situé dans un endroit peu élevé,ce qui le rend presque inaccessible aux vents et empêche qu'on en retire tout l'avantage que procure la proximité des habitations. D'après ces considérations et de bons renseignements pris sur sa valeur locative, l'expert en a porté le revenu brut à f. 180.00. Déduction du tiers pour frais d'entretien, reste en produit net f. 120.00". De windmolen werd in 1834 ondergebracht in klasse 1? met een kadastraal inkomen van 190 frank.
Eigenaars na 1830: - voor 1834, eigenaar: Meerschaut-Baele Jacobus, molenaar te Hundelgem - later, erfenis: de weduwe en haar minderjarige kinderen, waaronder Stéphanie en Pélagie (overlijden van Jacobus Meerschaut) - 22.05.1858, verkoop: Van Den Noortgaete-Van den Meerschaut Charles Louis, landbouwer te Steenhuize (notaris De Backer) - later, erfenis: de kinderen (overlijden van Charles Louis Van den Noortgaete) - 06.07.1871, deling: Van Den Noortgaete Leo, molenaar te Hundelgem (notaris Dujardin) - 15.04.1902, erfenis: de kinderen (overlijden van Leo Van den Noortgaete) - 08.08.1902, deling: Van Den Noortgaete Henri Leopold, molenaar te Hundelgem (notaris Van de Velde) - 21.02.1936, erfenis: Van Den Noortgaete-De Nijs Gomard Leon, molenaar te Hundelgem (overlijden van Henri Leopold Van Den Noortgaete) - 16.04.1966, verkoop: Van Den Noortgaete-De Bleeker Christian Bernardus (zoon van Gomard), bediende te Hundelgem (notaris Van der Beken - "grond met erop staande gebouwen van een maalderij") - 2004, erfenis: De Bleeker Marie Thérèse, weduwe (overlijden van Christian Van Den Noortgate) - 2018, eigenaar: Marie-Thérèse De Bleecker.
In 1830 was de molenaar Jacobus Meerschaut. De molen was vanaf 1858 ononderbroken in het bezit van de familie Van Den Noortgate. Gomard Van Den Noortgaete was de laatste molenaar.
Een kind werd in december 1905 doodgeslagen door een draaiende molenwiek.
Het gevlucht en de kap werden rond 1935 verwijderd. In de romp kwam in 1948 een mechanische maalderij, die eerst met een gasmotor en later met een elektromotor werkte. Het gietijzeren spoorwiel en sterrewiel afkomstig van een molen uit Wilrijk. De maalderij werd op de laatste dag van 1986 stilgelegd: het stroomverbruik lag toen hoger dan de maalopbrengst.
De huidige eigenaar, Marie-Thérèse De Bllecker, was de laatste beroepsmolenarin van de Biestmolen in Nederzwalm.
Bouwkundige beschrijving (Agentschap Onroerend Erfgoed) Conische witgeschilderde bakstenen molenromp. Verschillende bouwlagen met vensters met afgeronde bovenhoeken gevat in geprofileerde omlijstingen van gesinterde bakstenen. Gevlucht en molenkap verwijderd. Een steenkoppel, een elevator, graankuiser, haverbreker en galg met ijzering zijn nog aanwezig. Op het platform staan de restanten van een experiment met een Darrieusturbine voor de opwekking van elektriciteit.
Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS
Aanvullende informatie
Gazette van Gend van 2 en 6 september 1790 Hundelgem - Verkoping van korenwindmolen, gelegen nabij Velzeke Op donderdag 9 september1790 inde herberg “den Leeuw” van Pieter Jacobus Aelbrecht binnen Hundelgem, Land van Aalst, wordt openbaar verkocht: een schone en wel beklante korenwindmolen, met een gerieflijk huis, schuur en stalling, alles onlangs uit de grond nieuw gebouwd, groot in grond 2 dagwanden 20 ½ roeden; aankoopprijs reeds verhoogd tot 920 £ gr. wisselgeld. Wordt meeverkocht: een partij zaailand met een oppervlakte van 1 dagwand 76 roeden, gelegen in Velzeke, maar die wegens “hunne aengelegendheyd met den gemelden korenwindmolen gemakkelyk kunnen gebruykt worden”. De molen stond dus dichtbij (de grens met) Velzeke.
Proces-verbaal bij afpaling van de gemeentegrens van Hundelgem, 1817. Il se trouwe dans la commune deux moulins, l'un à vent et l'autre à eau. Le moulin à vent situé canton dit Den Drigt n° 243 et appartenant à ... ne sert qu'à moudre des grains. Quoique bâti en briques, il n'a qu'une construction médiocre. Il est situé dans un endroit peu élevé, ce qui le rend presque inaccessible aux vents et empêche qu'on en retire tout l'avantage que procure la proximité des habitations. D'après ces considérations et de bons renseignements pri sur la valeur locative, l'expert en a porté le revenu brut à f. 180.00. Déduction du tiers pour frais d'entretien, reste en produit net f. 120,00. Le moulin à eau sert également à moudre des grains. Il est situé canton dit Steenveld n ° 271, sur un ruisseau qui est souvent dépourvu d'eau en été. Il n'y a qu'une Roue à canal de bois (bakwiel). L'expert n'a pu s'en procurer le bail, mais suivant les informations prises à cet égard, il estime son revenu brut à f. 135 et net à f. 90,00.
De Denderbode; 14 dec 1905, p. 5 Te Hundelgem is een kind door eene wiek van den windmolen doodgeslagen.
Literatuur
Archieven Algemeen Rijksarchief Brussel, Financiële Raad, nr. 1885 (oprichting, 1770-1771)
Gedrukte bronnen Gazette van Gend van 2 en 6 september 1790
Werken Paul Bauters, "Eeuwen onder wind en wolken. Windmolens in Oost-Vlaanderen. De infrastructuur van eeuwenlang dagelijks, menswaardig overleven", Gent, Provinciebestuur, 1985, p. 382-383. Paul Bauters, "Oostvlaams molenbestand 1986", Gent, 1986 (Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen. Bijdragen, nieuwe reeks, 25); Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Derde aflevering. De arrondissementen Oudenaarde en Sint-Niklaas", in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XVI, 1962, 2 (Gent, 1963); Herman Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 3. Gemeenten G-H-I", Rotem, Studiekring Ons Molenheem, 2000. "Zwalm, Het twaalf dorpenparadijs", p. 48. "Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Oost-Vlaanderen, Gemeenten: Brakel, Horebeke, Kruishoutem, Lierde, Zingem en Zwalm", Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 15N4. F. Verlaeckt, F. Van de Velde e.a., "De molens van Zwalm. Een lees- en kijkboek", Zwalm, Heemkundekring De Zwalm, 2010, 193 p. Alain Goublomme, "De kwieke molenarin van d'Oude Madrienne", Vlaamse Molens, jg. 12, 2018, 2, p. 17-19.
Hundelgem (Zwalm), Oost-Vlaanderen
