De Watermolen ter Walskerke of Walskerkemolen is een watermolen met metalen middenslagrad op de Maalbeek, in de Walskerkestraat 2 te Anzeem. Het is thans de enige maalvaardige watermolen van West-Vlaanderen

Zijn geschiedenis gaat terug tot de 15e eeuw. De hoeve was tijdens het ancien régime gelegen op het grondgebied van de heerlijkheid "Wulfskerke, gheseit ter Moten". De heerlijkheid, voor het eerst vermeld in 1475, was een achterleen van de heerlijkheid Hemsrode en had een oppervlakte van 35 bunders (ca. 51 ha). Ze behoorde toe aan de familie van der Moten, tevens dorpsheren van Ingooigem. Het oudst gekende pachtcontract, dateert van 1499 en vermeldt twee watermolens.

In 1769 is er enkel sprake van een "watermeulen van ‘t Goed ter Mote", benaming behouden tot het einde van de 18de eeuw. Daarna wordt hij "Wulfskerke" (later verbasterd tot Walskerke) genoemd naar de voormalige heerlijkheid. Watermolen en twee volumes afgebeeld op de Ferrariskaart (1770-1778). De Atlas der Buurtwegen (ca. 1845) toont ongeveer dezelfde configuratie. Op beide kaarten is de thans verdwenen stuwvijver ten zuiden van de molen nog afgebeeld. Tevens vermeld in het landboek van de gemeente (1782) als eigendom van de Heer van Zulte.

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Limnander, eigenaar te Brussel
- 25.02.1872, erfenis: Biebuyck-Limnander Jules, dokter te Gent
- 09.09.1874, erfenis: de weduwe en kinderen (overlijden van Jules Biebuyck)
- 12.12.1890, deling: a) Biebuyck Maurits (voor naakte eigendom), minderjarige te Gent en b) Biebuyck Jules August (voor vruchtgebruik), geneestheer te Gent (notaris Amelot)
- 09.06.1886, einde vruchtgebruik: Biebuyck Maurice, zonder beroep te Gent (notaris Van der Eecken)
- 26.06.1896, verkoop: De Doncker Victor, eigenaar te Harelbeke (notaris Van der Eecken)
- 01.06.1900, efenis: Harelbeke, het Bureel van Weldadigheid (overlijden van Victor De Doncker)
- 1925, wet: Harelbeke, Commissie van Openbare Onderstand (COO Harelbeke)
- 1986, wet: Harelbeke, Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn (OCMW Harelbeke)
- 2017, verkoop: Music Hotel nv, Anzegem (Johan Delrue - Birgit Roobrouck)

Sinds 1900 is het Bureel van Weldadigheid van Harelbeke (later COO, nog later OCMW), eigenaar van de gebouwen.

Het metalen waterrad, een middenslagrad met een doorsnede van vier meter werd in 1907 geplaatst ter vervanging van het houten rad.
De watermolen met het roerend werk, waterrad en sluiswerk werd op 28 juli 1983 beschermd als monument en een deel van het open landschap rond hoeve en molen als dorpsgezicht. De molen werd hersteld tijdens de jaren 1960 en grondig gerestaureerd in 1995, met steun van de Werkgroep West-Vlaamse Molens via een ingediend dossier bij de Koning Boudewijnstichting.

In april-augustus 2011 liet de eigenaar, het OCMW van Harelbeke, onderhoudswerken uitvoeren door nv P. Nijs uit Deinze, naar een ontwerp van architectenbureau Sabine Okkerse bvba uit Horebeke. De werken, die geraamd werden op 52.000 euro, omvatten de restauratie van de gevels, alsook enkele molentechnische herstellingen, zoals de vervanging van een houten kamwiel.

De landbouwers-molenaars Eric en Prudent Hondekijn overleden beide in 2015. 

Het OCMW van Harelbeke verkocht de hoeve met de molen en gronden in oktober 2017 aan een particulier voor 575.000 euro.

De provincie West-Vlaanderen laat in oktober 2018 nabij de watermolen de aanleg van een gecontroleerd overstromingsgebied aanvatten.
De waterbuffer van 30.000 kubieke meter is een noodzaak om bij hevige regen de kans op overstromingen in de nabijgelegen industriezone Vijverdam in Waregem drastisch te verkleinen.
De werken van 1.466.715 euro, die deel uitmaken van een meerjarenprogramma na de watersnood in de regio in 2012, worden door de provincie gefinancierd onder impuls van gedeputeerde voor waterbeleid Bart Naeyaert (CD&V). De omvangrijke waterbuffer komt op de Maalbeek, ter hoogte van de Walskerke- en Kleine Leiestraat in Anzegem. Er komt aanpalend ook een waterspaarbekken van 11.500 kubieke meter. Dat water kan in lange periodes van droogte dienen voor land- en tuinbouwers, zodat ze niet in de problemen raken. Er komt verder een tappunt, waar landbouwers sproeimachines mee kunnen spoelen. Een biologische zuiveringsinstallatie verwerkt het reinigingswater. Eveneens nieuw is het in ere herstellen van de vroegere stuwvijver voor de beschermde watermolen Goed Te Walskerke. Het is in onze provincie de enige watermolen die nog werkt. Er wordt daar nu bovendien een vlonderpad of smalle houten brug voor wandelaars aangelegd. Het project omvat nog meer met de komst van een broedheuvel, een natuurlijke poel, een vispaaiplaats en een boomgaard om de lokale fauna en flora te bevorderen. Er wordt tot slot ook een graasweide ingericht voor schapen, terwijl fietsers er een rustpunt krijgen.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Bouwkundige en technische beschrijving (Agentschap Onroerend Erfgoed)

Hoeve met losstaande bestanddelen gegroepeerd rondom een deels verhard erf, gelegen ten oosten van de Maalbeek. Ten westen molenaarshuis met watermolen en het boerenhuis van de hoeve. Ten noorden paardenstallen en aangrenzende schuur, ten oosten stal, ten zuiden, deels vernieuwd wagenhuis en ten noordwesten het bakhuisje. Klein kapelletje ten oosten.
Molenaarshuis met watermolen. Witgeschilderde baksteen onder pannen zadeldak, waterrad onder lessenaarsdak. Buitenwerk samengesteld uit waterrad met 40 schoenen en twee sluizen (lossluis en maalsluis) die via vijzelschroeven bediend worden. IJzeren waterrad (doorsnede vier meter) van het tussenslagtype, wat gezien de geringe hoogteverschillen atypisch is. Typologisch uitzonderlijke technische uitrusting en maalsysteem met slecht één maalstoel. Eenvoudig opgebouwd binnenwerk met draaiend werk (kamwiel, rondsel, hoofdspil, molenijzer en molenstenen), staand werk (kaar, schoen en steenkist) en bijkomende mechanismen (lui- en lichtwerk).
Boerenhuis. Zeven traveeën van rode baksteen onder pannen zadeldak met klokkentorentje. Licht getoogde muuropeningen, vernieuwd houtwerk.
Stal met aangrenzende schuur. Witgeschilderde baksteenbouw van één bouwlaag onder pannen zadeldak; licht getoogde en rechthoekige muuropeningen.
Stalvleugel. Vijf traveeën onder licht overkragend pannen zadeldak. Doorgetrokken centrale deurtravee met laadluik in dakkapel. Achtergevel met gelijkaardige uitwerking, doch zonder centrale toegangsdeur. Oostelijke zijpuntgevel verfraaid met S-vormige sierankers en gevelsteen met opschrift "T GOED TE WALSKERKE".

Provincieraad van de provincie West-Vlaanderen, 22.06.2017.
Lijst van de besluiten
17. 60974-AP Machtiging verlenen tot verwerving van gronden voor de uitvoering van waterbeheersingswerken op de Maalbeek te Anzegem

Literatuur

Jeroen Cornilly, "Monumentaal West-Vlaanderen. Beschermde monumenten en landschappen in de provincie West-Vlaanderen. Deel 1. Arrondissementen Ieper, Kortrijk, Roeselare, Tielt", Brugge, 2001, p. 27;
Luc Devliegher, "De molens in West-Vlaanderen", Tielt/Weesp, 1984, p. 110-115 (Kunstpatrimonium van West-Vlaanderen, 9);
Jos Demarée, Jozef Dewaele & R. Roggeman, "Fragmenten uit ontwerpdossier restauratie watermolen Anzegem", in: Mededelingenblad Werkgroep West-Vlaamse Molens, XII, 1996, p. 105-129.
Pierre Mattelaer, "De watermolen van Anzegem. De laatste werkende watermolen van West-Vlaanderen", in: Jaarboek Geschied- en Heemkundige Kring De Gaverstreke, VIII, 1980, p. 54-86.
Torie Mulders, "De windmolens tussen Schelde en Leie", in: Handelingen van de Koninklijke Geschied- en Oudheidkundige Kring van Kortrijk, XXII, 1946-1948, p. 46-107;
F. Santens en R. Castelain, "De heerlijkheid en heren van Hemsrode (15de en 16de eeuw)", in: De Gaverstreke", jg. 18, 1990, p. 191-251.
R. Castelain, "De eigenaars en de uitbaters van Wulfskerke", in: 9de Jaarboek van de geschied- en heemkundige kring "De Gaverstreke", 1981, p. 127-134;
G.K. Kockelberg, "Molens van Anzegem", in: Ons Molenheem, XXX, 2005, nr. 2, p. 28-32.
P. Mattelaer, "Molens van groot-Anzegem", in: 33ste Jaarboek van de Geschied- en Heemkundige Kring "De Gaverstreke", Waregem, 2005, p. 147-198.
Brecht Thiers, "‘t Goed ter Walskerke (Anzegem). Daarbij die watermolen. Westvlaamse watermolen", in: Zeeparel, nr. 602, 2002.
Agentschap Ruimte en Erfgoed, West-Vlaanderen, archief nr. W/00218.
F. Santens, F. Speleers, E. Ducatteeuw, "Historische wandeling door Anzegem", in De Gaverstreke, 31, 2003, p. 95-99.
F. Speleers, E. Ducatteeuw & L. Goeminne, "Zoektocht door Anzegem in 1782 en 2003", in De Gaverstreke, 31, 2003, p. 145.
Ann De Gunsch, Sofie De Leeuw m.m.v. T. Callens, "Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Anzegem, Deelgemeenten Anzegem, Gijzelbrechtegem, Ingooigem, Kaster, Tiegem en Vichte, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen", 2006.
"Provinciale draaipremie voor ambachtelijke molens. Aantal asomwentelingen van West-Vlaamse molens in 2004-2009", in: /West-/Vlaams Molenblad, XXVI, 2010, 3, p. 115-118.
"Aantal asomwentelingen van West-Vlaamse molens in 2010", in: /West-/Vlaams Molenblad, XXVII, 2011, 1, p. 50.
Lieven Denewet, "West-Vlaams molennieuws, zomer 2011", in: /West-/Vlaams Molenblad, 27ste jg., 2011, 2, p. 60-64.
R. De Clercq, F. Speleers, L. Goeminne, "Bevolking en grondbezit te Anzegem in de 18de eeuw", Jaarboek van de Geschied- en Heemkundige Kring De Gaverstreke, jg. 30, 2002, p. 347-382. 

Persberichten
DJW, "Anzegemse watermolen krijgt face-lift", Het Nieuwsblad, 06.01.1995, p. 13.
DJW, "Enige nog werkende watermolen", in: Het Nieuwsblad, 11.09.2010.
WD, "Walskerkemolen maalt weer", De Weekbode, 23.09.2011.
BV/BS, "Unieke watermolen van Anzegem draait weer", focus-wtv.be, 23.09.2011.
Jan Decock, "Watermolen maalt weer", Het Nieuwsblad,27.09.2011.
LO, "Provincieraadslid wijdt watermolen in Anzegem in", Het Nieuwsblad, 27.09.2011.
WDA, "Toeristische attractie Walskerke volledig gerenoveerd. Slius watermlen weer open", Het Wekelijks Nieuws, 30.09.2011.
Pol Coeman, “Unieke watermolen te Anzegem. Eric Hondekijk niet verveeld met vele bezoekers”, Het Nieuwsblad (dig.), 31.07.2012.
LPS, "Plan tegen wateroverlast in industriezone", Het Laatste Nieuws, 12.07.2017.
"Overstromingen regio Walskerkestraat worden aangepakt", Het Wekelijks Nieuws Waregem, 14.07.2017.

Mailberichten
Freddy Deweer, Moen, 12.05.2017.