In de West-Vlaamse polderstreek hadden vroeger een 20-tal polderhoeven hun eigen kleine windmolen op hun erf. Meestal ging het om staakmolentjes uit het einde van de 19de of het begin van de 20ste eeuw. De meeste van die molentjes verdwenen nog voor de eerste wereldoorlog en slechts eentje onder hen is werkelijk tot in onze dagen doorgedrongen: het molentje Decroos uit Eggewaartskapelle.

Dat molentje werd gebouwd in 1905 door Camille Theophile Decroos, geboren in 1867 als molenaarszoon van de Plaatsmolen te Oostvleteren. Hij huwde met de veel jongere Felicie Sampers (°1882) en kwam in 1903 op de boerderij in de Palinghoek wonen. Hij overleed op 13 juli 1950 en zijn weduwe op 15 oktober 1968. De kinderen André Cornelis Decroos (+1976) en Rachel Maria Cornelia Decroos bleven beide op het ouderlijk hof wonen.

Croosjesmolen is een kleine houten staakmolen op vier bakstenen teerlingen. Er is één koppel grauwe molenstenen met een diameter van 1,10 meter. Al zag het molentje er van buiten vrij rudimentair uit, het draaide zeer soepel, vooral dank zij de gebruikte houtsoorten en de uitstekende lageringen. Na Kamiel kwam zijn zoon André Decroos die het landbouwbedrijf verder zette tot hij 70 was. Na zijn overlijden in 1976 bleef het molentje stilstaan en sloeg het verval snel toe.

Het molentje Decroos waaide een eerste keer omver in 1980. Een liefhebber uit Bonheiden, Dirk Leen, slaagde erin het molentje met eigen middelen herop te richten, echter zonder wiekenkruis. In december 1990 waaide het molentje een tweede keer omver. Gelukkig was het in 1986 beschermd als monument. Er kwam een akkoord tot stand tussen de Afdeling Monumenten en Landschappen van de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Landmaatschappij om het molentje herop te richten, in het kader van een inrichtingsplan.

In het najaar 1997 bouwde molenbouwer Eric Vanleene uit Pollinkhove (thans Elingen) het molentje weer op op de huidige locatie. Voordien bevond het zich aan de andere kant van de hoevewoning. De windvang werd hierdoor verbeterd. De molen werd in erfpacht genomen door de provincie West-Vlaanderen, die het molentje tijdens de zomermaanden liet draaien door vrijwillig molenaar Bregt Patrouille uit Tielt.

Het beheer (erfpacht) van het molentje werd in 2015 overgedragen van de provincie West-Vlaanderen naar de stad Veurne. Molenbezoeken kunnen gebeuren op afspraak met: Toerisme Veurne, Grote Markt 29, 8630 Veurne, tel.058 33 55 31, infotoerisme@veurne.be of rechtstreeks met de molenaar Lieven Braeckevelt,  gsm 0498 108 633, lieven.braeckevelt@skynet.be.

Vrijwillig molenaar Lieven Braeckevelt laat het molentje vanaf 2015 weer draaien. Vanwege een vastgestelde breuk in het houten gevlucht stond het molentje vanaf 2016 echter weer stil. 
Molenbouw Boers & Peusens bvba uit Merelbeke voert in 2018 een grondige restauratie uit. Er komt een nieuw houten wiekenkruis met roeden van 10,30 m lengte.

Lieven DENEWET

Toespraak van vrijwillig molenaar Lieven Braeckevelt bij de heropening op 11 juni 2016.

Beste genodigden, molenvrienden en in het bijzonder inwoners van Eggewaartskapelle
Op mijn beurt heet ik u allen welkom op de heropening van het Molentje Decroos.
Ik ben Lieven Braeckevelt, gehuwd met Francine, vader van 4 gehuwde kinderen en mocht vorige week vrijdag mijn 9de kleinkind verwelkomen. Officieel woon ik in Koksijde, vandaar de mogelijkheid om het molentje regelmatig te laten draaien. Volgens de stad 9 maal per jaar, maar het zal veel meer zijn: "beloofd".
Anderzijds verblijf ik in Pittem en daar ben ik één van de molenaars op de Rysselendemolen tin Ardooie. Dat is een stenen molen, een bovenkruier met een vlucht van 24 meter. Het molentje Decoos heeft een vlucht van 8 meter, wel een merkelijk verschil!
Als molenaar ga ik jullie niet lastig vallen met de geschiedenis van de molen. Je kan het tenslotte duidelijk lezen op het bord naast de ingang.
Ik wil wel de stad Veurne danken omdat ze de moed hebben de molen in erfpacht te nemen. Tevens mijn   diepe waardering voor de mannen van de technische dienst voor de zorg waarmee ze het molentje weer opgeknapt hebben.
Ik weet dat het hiermee niet ophoudt. De jarenlange stilstand heeft het molentje zware schade toegebracht. Enkele grote en kleine herstellingen dringen zich op.
Ik vind het heerlijk om ook eens te malen. Daarom een warme proep aan de landbouwers onder u. Als u tarwe of een ander soort graan heeft die u gemalen wil hebben voor de dieren, kom gerust, ik maal het met veel plezier en gratis.
Als het molentje draait bent u altijd welkom. En ik kan u verklappen dat de molenaar iemand is die graag een babbeltje slaat. Kom gerust af.
Het molentje is gratis te bezoeken als ik er ben, maar het is ook mogelijk een bezoek op afspraak te maken, rechtstreeks met mij of via de toeristische dienst van de stad.
Aan de toegang van het dorp staan grote borden "Eggewaartskapelle Leeft". Wel, beste virenden, ik van mijn kant zal proberen hieraan een beetje mee te helpen.
Dank u wel voor uw komst en zeker eens tot op de molen.

Literatuur

- Jozef Ameeuw, Molens van Veurne-Ambacht, Koksijde, De Klaproos, 2004, p. 65-68.
- Lieven Denewet & Jos Demarée, "De redding van het laatste Vlaamse hoeve-windmolentje: het molentje Decroos te Eggewaartskapelle", in: Molenecho's, XXVI, 1998, p. 127-142.
- Lieven Denewet, "Zes Belgische molens ingehuldigd in 1998 (Rupelmonde, Oelegem, Lommel, Koekelare, Eggewaartskapelle en Opprebais)", in: Molenecho's, XXVI, 1998, nr. 4, p. 180-190.
- Lieven Denewet, "Integratie van molens in Vlaamse landinrichtingsprojecten" (Bocholt, De Moeren, Drongen, Eggewaartskapelle, Zingem, Opitter), in: Molenecho's, XXX, 2002, nr. 2, p. 64-79.
- A. Lava, Eggewaartskapelle "Askappel". Geschiedenis en folklore, [Eggewaartskapelle] , 1974.
- A. Lava, "De laatste bedrijfsmolen draait nog te Eggewaartskapelle", in: Jubileumuitgave Bachten De Kupe 15 jaar, 1974, p. 156-158;
- Chr. Devyt, "Westvlaamse windmolens. Inventaris volgens de toestand op 1 januari 1965", Brugge, 1966, p. 124;
- Luc Devliegher, "De molens in West-Vlaanderen", Tielt/Weesp, 1984, p. 394-395 (Kunstpatrimonium van West-Vlaanderen, 9);
- Jeroen Cornilly, "Monumentaal West-Vlaanderen. Beschermde monumenten en landschappen in de provincie West-Vlaanderen. Deel III. Arrondissementen Brugge, Diksmuide, Oostende en Veurne", Brugge, 2005, p. 257;
- Chr. Devyt, De Belgische windmolens. Toestand op 1 januari 1975, Tielt, 1975, z.p.
- (L. Smet), "In memoriam" (André Decroos), in: Molenecho's, IV, 1976, p. 18;
- "De Croosjesmolen te Eggewaartskapelle", in: Curiosa, juni 2000, p. 19-20.
- "Provinciale draaipremie voor ambachtelijke molens. Aantal asomwentelingen van West-Vlaamse molens in 2004-2009", in: /West-/Vlaams Molenblad, XXVI, 2010, 3, p. 115-118.
- "Aantal asomwentelingen van West-Vlaamse molens in 2010", in: /West-/Vlaams Molenblad, XXVII, 2011, 1, p. 50.
- Jacques Lorthiois, "Flandre Occidentale. Meuniers et moulins de West-Flandre", L'Intermédiaire des Généalogistes, n° 170, XXIX, 1974, 2, p. 116-126 (118).
- Foto van het graf van Camiel Decroos & Felicie Sampers, genomen door John Verpaalen, 07.06.2014.

Persberichten
LD, "Molenwieken staakmolen draaien op volle toeren. Stadsbestuur Veurne neemt het beheer van de molen over", Krant van West-Vlaanderen, editie Kust, 23.10.2015, p. 23.
LD, "Croos' molentje op de Palinghoek", Krant Van West-Vlaanderen, editie Kust, 23.10.2015, p. 23.
MF, "Molentje Decroos opnieuw buiten gebruik. Buitenwieken aan vervanging toe", Krant van West-Vlaanderen, januari 2017.

Mailberichten
Maarten Osstyn, Adegem, 22.01.2017.
Lieven Braeckevelt, 22.03.2018.
Dirk Peusens, 22.03.2018.
Griet Plets, Sint-Michiels, 10.05.2017 (dochter van Maria Angela Decroos uit Hoogstade/Oostvleteren en auteur van een boek over de kwartierstaat van Maria Angela Decroos)