De Molen Janssen (benaming sinds 1926) is een watermolen met bovenslagrad op de Voer dateert van voor 1775. Hij staat aangeduid op de Ferrariskaart van dat jaar.

Aan de korenmolen werd in 1895 een houtzaagmolen toegevoegd. De nieuwe eigenaars Janssen voerden in 1926 belangrijke werken uit, waarbij het gebouw werd vergroot. De zaagmachine werd vanaf 1942 door stroom aangedreven. In 1951 werkte het ene steenkoppel op diesel en het andere op water. De graanmolen werd in 1973 stilgelegd. Thans in bedrijf als zagerij.

Eigenaars na 1830:
- voor 1830, eigenaar: Bernimolin Pierre, te Luik
- 1849, erfenis: Bertrand François, eigenaar te Dordrecht (NL)
- 1852, verkoop: Collinet François, procureur te Luik
- 1892: de kinderen
- 1895, deling: Janssen-Collinet Raymond, notaris te Tienen
- 1897: de kinderen
- 1915, verkoop: Spits-Steenebruggen Henri, houtkoopman te 's Gravenvoeren
- 1926, verkoop: Janssen Gerard (en broers), houtkoopman te Sainte-Gertrude
- 1937, afstand: a) Janssen-Curvers Joseph, houthandelaar te 's Gravenvoeren (voor 1/2), b) Janssen-Curvers Petrus, houthandelaar te 's Gravenvoeren (voor 1/2)
- 1967, gift: a) Janssen-Curvers Joseph, houthandelaar te 's Gravenvoeren (1/2 vruchtgebruik), b) Janssen-Curvers Pierre, houthandelaar te 's Gravenvoeren (1/2 vruchtgebruik), c) Janssen-Pleyvers Hubert, landbouwer te 's Gravenvoeren (naakte eigendom)
- 2014, eigenaar: Janssen Rudy, 's Gravenvoeren

Bouwkundige beschrijving (Agentschap Onroerend Erfgoed)

De gebouwen zijn in losse schikking gegroepeerd rondom een erf.
Het watermolengebouw ten oosten is een witgekalkt bakstenen gebouw van vijf traveeën en twee en een halve bouwlaag onder zadeldak (Vlaamse pannen). De sluitsteen van de deur is gedateerd 1825. Na de verbreding van de straat (1883) werd het huis verbouwd (1884); het huidig uitzicht dateert waarschijnlijk uit deze periode.

Op de benedenverdieping hebben de deuren en vensters een kalkstenen omlijsting, die wellicht dateren van 1825, zoals aangeduid op de hoofdingang. Deze is een rondboogdeur in een rechthoekige kalkstenen omlijsting met geprofileerde imposten en de initialen F B (die verwijzen naar de toenmalige eigenaar Bernimolin) en hogervermelde datering op de sluitsteen. De vensters van de bovenverdieping zijn halfrond en van baksteen, op een rechthoekige laadvenster onder houten latei na. Gelijkaardige halfronde vensters in de achtergevel.

Metalen bovenslagrad tegen de zijgevel. Inwendig bleef het molenwerk gedeeltelijk bewaard.

Ten westen, het woonhuis, een bakstenen dubbelhuis van drie traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak, uit begin 20ste eeuw.

Ten zuidwesten een voormalige schuur onder zadeldak, thans grotendeels van baksteen, doch met belangrijke resten van het oorspronkelijke stijl- en regelwerk: ankerbalkgebint, het kapgebint bestaande uit twee ankerbalkstandjukken met standjuktussenstijlen, regels en geschoorde nokstijl; bakstenen vullingen.

De eigenaar, Rudy Janssen, gebruikte hem nog lange tijd als gemotoriseerde meelmolen. Op de Voer staat een verdeelkunstwerk die water doorlaat naar een bypass van het Moleke in de Hoogstraat. Het water stroomt over het molenrad over een verval van 1,5 meter. Ter hoogte van het verdeelwerk is er een verval van 0,8 meter.

Het vroeger molenhuis werd omgevormd tot een houtzagerij, maar die werkt niet op waterkracht. De molen wordt goed onderhouden. Door de ligging van het metalen bovenslagrad aan de straatzijde, wordt de molen veel gefotografeerd.

De  Watermolen Janssen (met waterrad en alle vaste constructies, sluiswerk en inwendig roerend goed) werd op 15 december 2014 (Belgisch Staatsblad, 16.02.2015) beschermd als monument door Vlaams minister van Onroerend Erfgoed Geert Bourgeois.

In de Dokter Goffinstraat in ’s-Gravenvoeren verwijderde de technische dienst van de gemeente Voeren op bevel van burgemeester Broers  in juni 2016 de waterschotten op de Voerbeek. Die werden door de visclub geplaatst aan de zijarm van de beek die richting Molen Janssen vloeit. Deze waterschotten veroorzaakten wateroverlast in enkele naburige huizen.
Die afsluitschotten, vroeger bedoeld om het molenwater op peil te houden, waren er bijgeplaatst om het waterpeil te verhogen en te verhinderen dat de uitgezette forellen stroomafwaarts zouden zwemmen.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Ministerieel besluit tot bescherming als monument van de watermolen Janssen in Voeren ('s-Gravenvoeren) 

DE VLAAMSE MINISTER VAN BUITENLANDS BELEID EN ONROEREND ERFGOED 

Gelet op de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen, gewijzigd bij bijzondere wet van 8 augustus 1988, inzonderheid artikel 6, § 1, I, 7; 

Gelet op het decreet van 3 maart 1976 tot bescherming van monumenten en stads- en dorpsgezichten. gewijzigd bij de decreten van 18 december 1992, 22 februari 1995, 22 december 1995, 8 december 1998, 18 mei 1999, 7 december 2001. 21 november 2003, 30 april 2004, 10 maart 2006, 27 maart 2009 en 11 mei 2012; 

Gelet op het besluit van de Vlaamse Regering van 25 juli 2014 tot bepaling van de bevoegdheden van de leden van de Vlaamse Regering; 

Gelet op het ministerieel besluit van 21 mei 2014 tot vaststelling van een ontwerp van lijst van de als monument te beschermen watermolen lanssen in Voeren rs-Gravenvoerenl; Gelet op de behandeling van de uitgebrachte adviezen en ingediende bezwaren door Onroerend Erfgoed en gelet op het advies van de Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen van 4 september 2014, 

BESLUIT: 

Artikel 1. Wordt beschermd overeenkomstig de bepalingen van het decreet van 3 maart 1976 tot bescherming van monumenten en stads- en dorpsgezichten. gewijzigd bij de decreten van 18 december 1992, 22 februari 1995, 22 december 1995, 8 december 1998, 18 mei 1999, 7 december 2001. 21 november 2003, 30 april 2004, 10 maart 2006, 27 maart 2009 en 11 mei 2012:

wegens de historische en de industrieel-archeologische waarde als monument: 

Watermolen lanssen met inbegrip van het waterrad en alle vaste constructies nodig voor de ondersteuning ervan. sluiswerk en inwendig roerend werk met toebehoren, gelegen in Voeren 's-Gravenvoeren, Bovendorp 37 bekend ten kadaster: Voeren, 6de afdeling. sectie A, perceelnummer 457E zoals afgebakend op bijgevoegd plan. 

Art. 2. Het algemeen belang dat de bescherming verantwoordt, wordt door het gezamenlijk voorkomen en de onderlinge samenhang van de volgende intrinsieke waarden gemotiveerd: 

Historische, in casu architectuurhistorische waarde:

'Watermolen lanssen' is een goed bewaard, representatief voorbeeld van een graanmolen uit het eerste kwart van de 19de eeuw, op een oudere, minstens tot de 18de eeuw opklimmende site (cf. Ferrariskaart 1771-1775). Het haaks op de Voer georiënteerde, monumentale bakstenen gebouw van twee- en halve bouwlaag op rechthoekige plattegrond, is opgetrokken in een voor de streek kenmerkende overgangsstijl waarbij de kalkstenen venster- en deuromlijstingen op de begane grond nog verwijzen naar de typische Maasstijl met hoogtepunt in de 18de eeuw en de halfronde vensters pas opkomen in de 19de eeuw. De rechthoekige vensters worden afgewisseld door een rechthoekige deur die eertijds toegang gaf tot een opslag- en bergruimte en een fraaie uitgewerkte rondboogdeur in een rechthoekige omlijsting met geprofileerde imposten en een sluitsteen met het jaartal '1825' en de initialen F.B., verwijzend naar de bouwheer Bernimolin, die toegang geeft tot het molenhuis met de technische installatie. De bovenverdieping en de zolder worden aan alle zijden geopend door bakstenen halfronde vensters al dan niet met hardstenen lekdrempels. De zijpuntgevel op een hoge onderbouw van mergelblokken en drie dito muurnissen behield zijn metalen bovenslagrad, aanvoergoot en sluiswerk waardoor de watermolen als dusdanig typologisch zeer herkenbaar is. Inwendig is de oorspronkelijke tweeledige indeling in opslagruimte en molenhuis nog steeds afleesbaar, ook de dragende constructie van moerbalken en spanten bleef behouden, alsook de technische installatie in het molenhuis.

Al deze elementen samen verlenen de watermolen een hoge graag van authenticiteit, herkenbaarheid en ensemblewaarde. 

Industrieel-archeologische waarde:

'Watermolen Janssen' gelegen op een bijpas van de Voer, is oorspronkelijk een graanmolen van het bovenslagtype waarvan de maalinstallatie minstens opklimt tot 1825 en in 1895 gedeeltelijk tot houtzaagmolen werd omgebouwd. Geheel volgens de technologische evolutie werd de molen in een latere fase uitgerust met een metalen waterrad (gerestaureerd in de jaren 1990) en werd de drijfkracht opgedreven door de plaatsing van een stoommachine (1941) die later werd vervangen door een dieselmotor (1951l. De maal- en houtzaaginstallatie bestaande uit één koppel stenen aangedreven op diesel en één koppel aangedreven op water, is tot op heden maalvaardig. 

Art. 3. Met het oog op de bescherming zijn van toepassing:

De beschikkingen van het besluit van de Vlaamse Regering van 17 november 1993 tot bepaling van de algemene voorschriften inzake instandhouding en onderhoud van monumenten en stads- en dorpsgezichten, gewijzigd bij besluit van de Vlaamse Regering van 23 juni 2006, 5 juni 2009, 4 december 2009, 10 juni 2011 en 22 juni 2012 (Belgisch Staatsblad 10 maart 1994, 22 augustus 2006, 18 september 2009, 11 januari 2010, 2 augustus 2011 en 27 juli 2012). 

Brussel, 15 DEC. 2014 

De Vlaamse minister van Buitenlands Beleid en Onroerend Erfgoed,
Geert BOURGEOIS

Literatuur

Landkaarten
- Ferrariskaart (ca. 1775)
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1844)
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850)

Werken
- Holemans Herman & Werner Smet Werner, "Limburgse watermolens. Kadastergegevens: 1844-1980", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem, 1985;
- Van Doorslaer Bert, "Met de stroom mee of tegen de wind in? Molens in Limburg", Borgloon/Rijkel, Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed;
- Nijssen Jaak & Vandenabeele Elza, "Molenboekje Voerstreek en omliggende", Voeren, 1991, 2de uitg., 24 p.
- Heemkring Voeren en Omstreken, Architectuur in Voeren en Omstreken. 1794-1914, Voeren, 1989, p. 2.
- Nijssen Jaak, "Manuscript Voerense percelen", 1992.
- Schlusmans Frieda, Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Tongeren, Kanton Voeren, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 14N2, Brussel - Turnhout, 1992.

Persberichten
- Nico Meens, "Visclub plaatst schotten om forellen tegen te houden: kelders lopen onder", Het Belang van Limburg, 13.06.2016

Mailberichten
- Tijl Vereenooghe, ETWIE, Mechelen, 05.03.2015.
- Rudy Janssen, 's-Gravenvoeren, eigenaar, 2014, 14.01.2020