De Bantmolen of Binnenmolen is een watermolen, thans met een turbine, gelegen op de Grote Molenbeek, in Reedijk 18A, op 200 meter ten oosten van de kerk van Merchtem, met een aansluiting op de kerkvijver.

De molen werd al vermeld in 1269. Tot omstreeks 1320 was hij een banmolen van de hertogen van Brabant. Ze stonden de watermolen rond 1400 af aan de Pipenpoy's. Zij waren de heren van Merchtem en bewoonden er lang een slot dat einde 16de eeuw werd platgebrand. (Het met een gracht omringd perceel achter de kerk wordt  heden nog "de burcht" genoemd).

De graanwatermolen werkte in de 15de eeuw eveneens als drafmolen.

Op 29 oktober 1595 werd te Merchtem een "Onsser Liever Vrouwen maeltijdt" gehouden. Bij de leden vinden we: "Guillam Verhagen moilder". Wellicht een molenaar op de Binnenmolen of op een andere molen van Merchtem?

Het voortdurende verzet van de bevolking tegen "de ban" van de watermolen, mondde in 1689 - na twee eeuwen strijd - uit in de een geding van de Pipenpoy's tegen de schepenbank van de Vrijheid. De Pipenpoy's verloren hun banrechten en de molen werd verkocht.

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Van Roy-Vermoesen Laurent Charles, landbouwer te Merchtem
- na 1868, erfenis: de kinderen
- 30.09.1874, verkoop: a) Van Roy Guillelmus, molenaar te Merchtem, b) Van Roy Louis, molenaar te Merchtem en c) Van Roy Jan-Baptist, molenaar te Merchtem (notaris Clavareau)
- 22.12.1875, verkoop: De Boeck (later gehuwd met Van den Perre) Livien Jacobus, molenaar te Merchtem (notaris Clavareau)
- 31.10.1901, verkoop: Collier-De Boeck Jean Philip, molenaar te Merchtem (notaris Heckelers)
- 15.01.1939, deling: a) Collier Karel Victor, molenaar te Merchtem en b) Collier Sylvia Josephina Marie, zonder beroep te Merchtem (notaris Heckelers)
- 25.06.1981, erfenis: Collier Sylvia Josephine, zonder beroep te Merchtem (overlijden van Karel Collier)
- 2015, eigenaar: Beeckman B., Merchtem.

Een eerste stoommachine werd al in 1868 geplaatst, maar er werd ook nog met waterkracht gemalen ("vuur- en watermolen").

De nieuwe molenaar Jean Philip Collier verving in 1902  het waterrad, dat binnen stond, door een Francisturbine (firma Schneider-Jacquet uit Neudorf bij Straatsburg). Deze turbine is nog aanwezig en bevindt zich in de raderput, zoals bij de Oyenbrugmolen in Grimbergen.

De huidige watermolen bewaart een traditionele kern uit de 17de eeuw doch werd in de 19de-20ste eeuw aangepast en verhoogd met één verdieping. Gecementeerde baksteenbouw met gebruik van zandsteen onder meer voor de hoekstenen (links) en de hoge, uitspringende plint met afschuining. Rechthoekige vensters met ijzeren lateien doch een oorspronkelijk(?) getralied venster. Rechthoekige deur van zandsteen met op een driehoekje doodlopend kwarthol profiel aan de posten en getralied bovenlicht met tussenstijl. Behouden vlechtingen van de vroegere dakhelling in de linkerzijpuntgevel en een kloosterkozijn van zandsteen. Rechts, bijgebouw uit de 19de eeuw. Zandstenen onderbouw in de achtergevel.

Momenteel is het gebouw uitgebaat als taverne-restaurant "De Passerel". In 2011 onderzocht het bedrijf Evolion bvba uit Diegem (zaakvoerder ir. Ludo Candries) in opdracht van de gemeente Merchtem (burgemeester Eddie De Block), of de site in aanmerking kan komen voor de opwekking van groene stroom door middel van een "visvriendelijke" hydrodynamische schroef (schroef van archimedes).

De watermolen is niet beschermd, maar is wel vastgesteld als bouwkundig erfgoed.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Literatuur

M. Sacré, "Merchtem in woord en beeld", s.l., 1927.
M. Sacré, "Geschiedenis der gemeente Merchtem", Roeselare, 1904.
M. Sacré, "Kroniek- en Oorkondenboek van Merchtem", Gent, 1904.
C. De Maegd & Van Aerschot S., "Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Vlaams-Brabant, Halle-Vilvoorde", Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 2N, Gent, 1975.
Herman Holemans, "Kadastergegevens: 1835-1985. Brabantse wind- en watermolens. Deel 3: arrondissement Halle-Vilvoorde (M-Z)", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem", 1992, p. 19-20.
M.A. Duwaerts e.a., "De molens in Brabant", Brussel, Dienst voor Geschiedkundige en Folkloristische Opzoekingen van de Provincie Brabant, 1961.
Pol Feytens, "De O.L.V. maaltijden in de kerk van Merchtem", in: Eigen Schoon en de Brabander, jg. 60, nr. 1 (jan.-feb.-mrt 2007), p. 126.

Persberichten
Erik Gyselinck, "Gemeente laat onderzoek uitvoeren. Grote Molenbeek kan groene energie leveren", Het Nieuwsblad, 29.07.2011.
VMM1, "Merchtem haalt energie uit beek", VTM-Het Nioeuws, 29.07.2011.