Daniël J. Delestré, "Uit het Verleden van Grimbergen", deel II, bewerkte en geannoteerde uitgave door H. De Schepper en de leden van 'Eigen Schoon', Heemkundige Kring 'Eigen Schoon' en Abdijgemeenschap der Norbertijnen, Grimbergen 1987, p. 82-89 en 138-141
Oyenbrugge
De plaatsnaam 'Oyenbrugge' ontdekken we reeds in een charter van Arnout en Gerard Eerthout uit 1208 betreffende een ruil van land. Bij deze transactie, gedaan te Grimbergen op 23 februari, traden als getuigen op: heer Arnout en Gerard Eerthout; Adam, burggraaf van Grimbergen en zijn broer Zeger; Goswien van Eppegem en zijn zoon Paridaen, de broers Arnt en Hendrik van Huienbruc, Sirnon van Heienbeek en vele anderen. Huienbruc is een oudere schrijfwijze van Oyenbrugge.
Op 24 maart 1217 werden de ridders van Oyenbrugge weer opgeroepen om te getuigen in een overeenkomst afgesloten tussen abt Hesceta en Gerard, heer van Grimbergen. Met toestemming van Johannes, bisschop van Kamerijk, kwam de kerk van Grimbergen met volle recht in het bezit van het land van heer Gerard, dat zich uitstrekte van aan de kerk tot aan de Strombeek, nu Hellebeek of Tangebeek genoemd. De heer van Grimbergen kwam in het bezit van drie 'manses' of stukken land bij de Spreed, toen eigendom van de kerk. Hendrik en Arnt Ugenbrugge waren ook getuigen (23). Op 30 maart 1218 traden Arnt van Oienbrughe en zijn zoon Hendrik op onder de getuigen bij een verkoop (24). Binnen deze tijdspanne van tien jaar vonden we dus alle drie verschillende schrijfwijzen voor 'Oyenbrugge': Huienbruc, Ugenbrugge en Oienbrughe. 'Ooi' is een vrouwelijk schaap. 'Brug' kan betekenen een brug over een waterloop, maar kan ook afgeleid zijn van 'bruc' of 'broek', wat betekent een laag dal met moerassige weiden.
Op 19 augustus 1224 bevestigde Godfried, deken van Brussel, in een akte dat Hendrik, ridder van Oyenbrugge, aan het klooster van Grimbergen jaarlijks twintig Vlaamse stuivers schenkt, te vervallen op Onze Lieve-Vrouw-Geboorte. Hij gaf deze aalmoes voor het zieleheil van zijn vrouw Clementina, van hemzelf en van hun beide ouders. De twintig stuivers waren bezet op een vrijleen van vijf bunder land te Beigem, gelegen bij de hoeve van Arnout de Pollere, ridder van Beigem. Van de opbrengst van dat land zou Hendrik, en later zijn erfgenamen de twintig stuivers betalen op de derde of de vierde dag vóór Onze-Lieve-Vrouw-Geboorte. Als getuigen bij deze gift traden ondermeer op: Arnoud van Uienbrugge, Hendriks broer; en zijn zoon Zeger; Wouter van Scheplaken en zijn zoon Hugo; de broers Johannes en Wouter van Boxem en anderen (25).
In een document van 1237 vinden we weer een andere schrijfwijze van de naam Oyenbrugge, Henricus de Oienbruga. Ridder Hendrik van Oyenbrugge waarvan sprake is in vorige hoofdstukken, was reeds in 1261 overleden. Het bewijs daarvan vinden we in een perkamen ten brief van Wouter, abt van de abdij van Grimbergen en Gosuinus, deken van Brussel. Zij bevestigden dat Odilia, weduwe van ridder Hendrik van Hoyenbrugge, twee bunder winnend land heeft geschonken aan de Tafel van de Heilige Geest, voor haar zieleheiL Deze brief van Wouter dateert van mei 1261 (26).
In 1357 ontmoeten we Willem van Oyenbrugge als justitiarus of rechter in een akte (27).
In de daaropvolgende eeuwen ging het bezit van Oyenbrugge over van vader op zoon. Er kwamen echter ook enkele verkavelingen voor. Jan van Oyenbrugge, zoon van Willem en Catharina, beloofde zijn erfgoed te delen met zijn zusters Catharina en Elisabeth, met uitzondering van de goederen die van het leenhof van Grimbergen afhingen. Catharina van Oyenbrugge huwde met Willem van Bossuyt en Elisabeth met Gielis van der Spreet (28). Na Jan kwam zijn zoon Otto en na hem achtereenvolgens Jan, Joost en Engelbert. Jan, zoon van Otto, nam deel aan het tornooi van Brussel op 18 augustus 1477, gegeven ter gelegenheid van het huwelijk van Maximiliaan van Oostenrijk met Maria van Bourgondië. Engelhert van Oyenbrugge was drossaard en stadhouder van het Land van Grimbergen voor de Nassaus. Hij kocht een deel van de goederen van Oyenbrugge terug dieseden lange tijd in het bezit waren gekomen van de familie Van der Noot. Volgens Alfons Wauters stond Maria van der Noot, vrouw van jonk heer Wassewas, die verkoop toe, op 25 juli 1528 (29). Engelben was in 1526 gehuwd met Katelijne 't Seraerts, gezegd van Heenkenshoot. Hun kinderen waren Filips René, opvolger van Engelhert; Antoon, abt van Grimbergen van 1577 tot 1594, die de zijde van de opstand tegen Filips II koos; Koenraad, kanunnik van Onze-Lieve-Vrouw te Doornik, bisschop benoemd door de opstandige Staten-Generaal en uiteraard niet erkend door de Heilige Stoel; Frans, heer van Milse; Anna, vrouw van de dappere kapitein jonkheer Claude de la Bourlotte; de overige dochters traden in het klooster.
De familie Van Oyenbrugge moet heel vrijgevig geweest zijn jegens de armen, de abdij en de Tafel van de Heilige Geest.
In 1621 moest de wapenheraut van Brabant, Hieronymus van Beek berge, een onderzoek instellen naar de adeltitels van de familie Van Oyenbrugge en kwam daarom naar Grimbergen. De wapenheraut ver klaarde toen schriftelijk dat hij de familiewapens van Oyenbrugge gezien had in de romaanse parochiekerk van Grimbergen. Midden in eenbeschilderd raam stond een afbeelding van drie geknielde mannen: Arnold van Oyenbrugge en zijn zonen Hendrik en Arnold, alle drie gewapend als ridders, gehuld in wapenrok, met het wapen van Oyenbrugge. Onderaan in het raam stond te lezen: «Aan Arnold die stierf met zijn zoon Hendrik op 15 augustus 1157». Onder dit raam hing tegen de muur het wapen van diezelfde Arnold, op een houten schild; eronder hingen twee gelijke schilden met de wapens van zijn zonen. Beekberge vernam bij zijn bezoek aan de kerk dat de schilden daar reeds lange tijd hingen en doorboord waren met memelgaatjes. Engelhert van Oyenbrugge, overleden in 1575, grootvader van Gerard, toen heer van Oyenbrugge, had elk van de drie schilden doen beleggen met ijzeren banden om ze aaneen te houden. Hieronymus vertelde ook dat Gerard ze zes jaar te voren opnieuw had laten schilderen .
Naar aanleiding van zijn bezoek aan de parochiekerk van Grimbergen gaf de wapenbode Beekberge ook nog de beschrijving van de grafzerk en wat uitleg over de Grimbergse oorlog. Hij schreef dat de 'Historie van de Grimbergse oorlog' en de 'Chronijcke van Brabant' melding maken van dapperheid waarvan Arnold van Oyenbrugge en zijn twee zonen blijk hadden gegeven in de strijd. Ook het sneuvelen en de begrafenis van Arnold en zijn zoon Hendrik werd vermeld.
Na het overlijden van Engelhert van Oyenbrugge had zijn zoon Filips René op 7 juli 1568 het vaderlijk erfgoed gekregen. Deze had een zoon Gerard die in 1626 tot ridder werd geslagen en in 1635 burgemeester werd van de stad Brussel. Hij was gehuwd met Philippina de Ligne, vrouwe van Strihaut en Oudemolen. In het register 28 van het abdijarchief vinden we het relaas van de begrafenis van beide echtgenoten (30). Dit geeft ons een kijk op de kerkelijke gebruiken uit die tijd. Ferri van Campenhout, toen prior, schrijft als volgt: «Jn 't jaar onzes Heeren 1637, den 24 September overleed te Oyenbrugge, heel wel voorbereid, de edele heer Geeraart van Oyenbrugge, oud zesenzestig jaar. Den 25 September na de vespers ging het convent in koorkap het lijk uithalen tot aan de hoeve geheeten 'Den Cauveris': de zeven psalmen lezend gingen we naar de kerk. Pastoor Paul Cloets deed de begrafenis in de grafkelder van de familie. Op 5 oktober toen het feest van Sint-Franciscus werd gevierd - na de beide vespers hebben we de vigiliën met negen lessen gezongen - leidden de zangers het koor, gekleed met hun wollen mantels (31). Het 'Venite Exultemus' en een vers van het laatste Responsorium werden gezongen. De prior deed het officie. Op 6 oktober, na het zingen van het kapittel en het lezen van de tertsen en sexten, werden de nonen gezongen om negen uur, daarna de middencommendatie waarvan de prior de gebeden voor las van in zijn gestoelte. Daarna zong Christoffel Outers de mis. Wij zongen op het hoogzaal; de zangers zaten vooraan in het koor, gehuld in koorkappen. De pastoor hield een lijkrede na het evangelie en het 'Dominus vobiscum'. Allen gingen ten offer met brandende kaarsen, alleen de oudste zoon, die leek was, offerde een goudstuk.
's Anderendaags hebben we de heilige mis van de Dertigste dag gezongen om tien uur. Pastoor Paul Cloets zong de mis na terts en sext. Na de dienst gingen we naar de refter voor het middagmaal; daarna zongen we de nonen». Daarna volgt de rekening van de hele begrafenisplechtigheid: voor het luiden van de klokken gedurende dertien dagen,19 rijnsgulden; voor alles in het totaal 59 rijnsgulden en 14 stuivers.
Op 12 november 1646 overleed plots de godvruchtige en edele dame Philippina de Ligne, vrouwe van Oyenbrugge en echtgenote van hogergenoemde Gerard. Ze was bij allen geliefd om haar minzaamheid en haar goedheid jegens de armen. Per rijtuig werd het lichaam van uit het sterfhuis te Brussel overgebracht naar het huis van griffier De Windt. De lijkbaar was heel eenvoudig. De kloosterlingen en de prelaat gingen het lijk afhalen langs de steenweg, processiegewijs, deze ven boetepsalmen biddend. Pastoor Carolus Fernandez de Velasco deed de begrafenis. De plechtige dienst die plaats had op 26 november verliep zoals die voor haar echtgenoot, met dat verschil dat tijdens de pontificale mismuziek werd uitgevoerd.
In de oude parochieregisters vinden we de aantekeningen die de begraafplaats van de familie van Oyenbrugge nader omschrijven. Pastoor Ferri van Campenhout vermeldt dat op 25 september 1631 Karel van Oyenbrugge, zoon van Gerard, begraven werd in de parochiekerk voor het altaar van het Allerheiligste Sacrament. Gerard liet bij deze gelegenheid de grafkelder vergroten tot de helft van het altaar. Pastoor Ambrosius Brumeels schrijft dat op 15 november 1642 Elisabeth, dochter van Godfried van Oyenbrugge, heer van Melderen en van Anna Maria Ouras, te Dilbeek overleed. 's Anderendaags werd het lichaam per rijtuig naar Grimbergen overgebracht en in de familie kelder bijgezet. Ze was zeven jaar. Op 12 of 13 februari 1647 overleed haar vader Godfried van Oyenbrugge, op zevenendertigjarige leeftijd. Hij bezweek aan de verwondingen opgelopen op zijn reis naar Meldert toen hij werd aangevallen door soldaten. Ook hij werd te Grimbergen begraven. Op 21 december 1678 overleed te Brussel heer Karel Renaat van Oyenbrugge, éénendertig jaar oud. Hij werd begraven in de familiekelder in de buitenkerk of parochiekerk, nu het schip van de nieuwe kerk. Hij was waarschijnlijk als laatste in die kelder begraven. Daarna vinden we de grafkelder in het Onze-Lieve Vrouwekoor. Op 10 april 1709 werd vrouwe Antonia van Oyenbrugge, vierenzeventig jaar oud, echtgenote van Gerard van Oyenbrugge, begraven in het Onze-Lieve-Vrouwekoor. Het lichaam was er de avond tervoren naartoegebracht. In 1715 werd er het lichaam bijge zet van baron Van Oyenbrugge de Duras, overgebracht uit Brussel. Hij werd naast zijn echtgenote begraven.
Van de kapel en de oude delen van het kasteelpachthof bestaan nu nog gebouwen. De huizen aan de Poddegemstraat nummers 119 tot 129 schijnen resten te zijn van de hoeve van Oyenbrugge. Een tekening van Harrewijn (32) geeft een gezicht op het kasteel, gezien vanuit het noorden. Indien deze plaat waarheidsgetrouw is, was het kasteel een rechthoekig gebouw omgeven door water, met op vier hoeken een ronde toren, bedekt met een kegelvormige spits. Het blijkt een gebouw te zijn uit de vijftiende of begin zestiende eeuw. Aan de oostkant, de smalle zijde van het kasteel, was er over de vijver een brug die toegang gaf tot de binnenkoer. Deze was afgesloten met een kapel aan de zuidkant, en stallingen of een woonhuis. Tussen deze twee was er een doorgang. Oostwaarts stond een lang gebouw met in het midden ervan een toren; noordwaarts een bouwvallige muur. Westwaarts tot aan het kasteel groeide een oude haag. Dit kasteel, gehavend door de tand des tijds, verdween voor 1769. De norbertijn Le Mire, aartsdiaken of landdeken, pastoor te Meise, schrijft in 1769: «Het kasteel van Oyenbrugge, dat nu heden afgebroken is, heeft een kapel die ten allen tijde van het kasteel afgescheiden was».
Het is niet waarschijnlijk dat na 1725 het kasteel nog voortdurend door de eigenaars werd bewoond. Het metingboek van de gemeente uit 1696 vermeldt: «Mevrouwe van Oyenbrugge met haer casteel, hof, wijen, enz. samen 2573 roeden of 6 bunder 1 dagwand 73 roeden» (33). Dit volgens de metingen van Meysmans. Later kwam Van Acoleyen tot de som van 4 bunder 2 dagwand 73 roeden. Dit alles werd gebruikt door Jan Hubert en Karel van Hamme. Karel van Hamme was pachter van Oyenbrugge, niet van de molen. Hij deed jarenlang de betaling voor de missen in de kapel. Hij werd opgevolgd door zijn zoon Hendrik. Jan Hubert was waarschijnlijk hofmeester en toezichter van het kasteel. Een zoon uit zijn familie stierf op jonge leeftijd als kloosterling in de abdij.
Op 23 november 1781 verkocht de graaf wat nog overbleef van het kasteel, de hoeve, de brouwerij, de kapel en de watermolen, aan Hendrik Maria Gerard Helman, zoon van de baron van Willebroek en aan Adriana van Kerrenbroek. Hij werd tot baron verheven op 18 juli 1782 en later tot burggraaf van Grimbergen.
Rond 1600 woonde de familie De Vadder op de Oyenbrughoeve. In de parochieregisters vinden we vermeld dat op 17 mei 1613 Anna van Seghbroeck, echtgenote van Judocus de Vadder, pachter op Oyenbrugge, en Lambertus van Ophem overleden. Beiden verongelukten bij het werk. Ze waren bezig 'mergel' te schieten uit een put toen opeens de opgestapelde grond instortte, zodat beiden verstikten (34). Een Anna van Seghbroeck werd in 1578 gedoopt te Grimbergen. Ze was de dochter van Laurentius. Haar doopmeter was Anna Sterck, vrouwe van Grimbergen, echtgenote van Ferri van Bergen-Giymes, heer van Grimbergen (35). Dat de vrouwe van Grimbergen doopmeter was, brengt er ons toe te veronderstellen dat de familie Van Seghbroeck een van de welstellende pachterfamilies van Grimbergen was (36).
In 1663 is Hendrik van Hamme, die huwde met Anna van Overstraeten, pachter van Oyenbrugge. In de overlijdensregisters staan meerdere kinderen van hem vermeld die bijna allen jong stierven. De laatste, Johannes van Hamme, was vijfentwintig jaar toen hij overleed. Ze werden begraven voor de relikwieën van Sint-Servaas in de paroc hiekerk. Op 26 mei 1694 overleed Hendrik van Hamme, zesenzestig jaar oud . Hij was dus geboren in 1628 en vijfendertig jaar oud toen hij pachter werd te Oyenbrugge. Een van zijn zonen, Karel, huwde met Maria Barbara van der Schueren. Op 8 oktober 1733, overleed Karel van Hamme, vierenzestig jaar oud .
In 1770 droeg Joannes Maes een deel van de lasten van Oyenbrugge. Hij kwam uit een molenaarsfamilie. Verder vinden we nog slechts één naam: een zekere Moyson deed de betalingen voor de missen, waarschijnlijk tot in 1783. We vinden over hem geen verdere bijzonderheden. Het pachthof van Oyenbrugge schijnt dan ook vervallen te zijn bij het verdwijnen van het kasteel. A. Wauters vermeldt dat de familie Barbé een villa bouwde midden in het veld. Waarschijnlijk wordt hier de villa bedoeld met de groene linden ervoor, nabij het kruispunt van de steenweg naar Lint en de Humbeeksesteenweg, aan de overkant van de herberg 'In de groene Linden' van Lauwers. Zo bestaat ze heden nog ongeveer (37). De familie Barbé noemde zich overigens 'Barbé d'Oyenbrugge'. Het land vanaan Oyenbrugge zuidwaarts naar de Kluisberg, hoort bij hun goederen.
In de oude tiendboeken vinden we heel weinig aanwijzingen over de watermolen van Oyenbrugge. Er is alleen sprake van de molen in de nabijheid van Oyenbrugge. In de oude parochieregisters vinden we voor 1624 het overlijden vermeld van Stefaan Segers, zoon van de molenaar van Oyenbrugge. Waarschijnlijk was Willem Geens (+ 1691) de opvolger van Segers. In 1694 werd het huwelijk ingezegend van Franciscus Timmermans, in de Sint-Annakapel van Oyenbrugge. De naam van zijn vrouw staat niet opgeschreven. Wel staat er de vermelding bij: «Geens, maalder van Oyenbrugge». Mogelijk was er een dochter van Willem Geens die met F. Timmermans trouwde en kwam de molen zo in pacht van de familie Timmermans. Ze bleven er wonen tot rond 1930.
In het kaartboek zijn de goederen rond Oyenbrugge afgebeeld (38). De molen vinden we echter niet terug op de tekening. Wellicht werd de Maalbeek omgeleid tot dicht bij de gebouwen die er wel te zien zijn. Nummer één van het kaartboek meldt: «Mevrouwe van Oyenbrugghe met 78 roeden hof, comende reghen de Molenbeke achter, beneefens haren waetermolen gebruykt de muylder Francis Timmermans ». Van het werk op de molen alleen kon de molenaar niet leven. Hij huurde daarom nog enkele stukken landbouwgrond, waar onder een stuk op de Wezenhaag voorbij de Diegemput, 3 dagwand en 92 roeden groot. Later, vooral op het einde van de achttiende eeuw, toen het oude pachthof verdwenen was, werden er nog andere gronden gehuurd om de eindjes aan elkaar te kunnen knopen.
Uit het dagboek van Frans Timmermans, burgemeester van Grimbergen in de negentiende eeuw, kunnen we enkele interessante gegevens putten uit die tijd. In 1808-1809 lagen de velden verlaten en onbebouwd wegens de veldtochten van Napoleon. Tussen Oyenbrugge en Lintkasteel stond geen koren op het veld. 1811 kende een droge zomer. 1815 was een nat jaar en alles verrotte. Op het Lintkasteel werd een wagen met twee paarden opgeeist voor de oorlog tegen Napoleon. In 1820 is een neef van J. Timmermans in de boomgaard doodgevroren. 1821-1822 was eveneens een harde winter. De vaart was dichtgevroren en het was onmogelijk om te malen. 1845: Cholera! In 1846 was het bloeisel van het koren bevroren. De oogst mislukte en er was grote nood. Hagel vernielde alle landbouwgewassen in 1847. Tien jaren later had de molenaar grote moeite om te malen wegens de grote droogte. 1859 en 1865 kenden respectievelijk hagelschade en cholera. Uit dit dagboek blijkt oo dat tot ongeveer 1860 in de bossen van Grimbergen waterslangen, dassen en vossen leefden. Volgens A. Wauters (39a) moest rond 1780 de maalder aan de nieuwe eigenaar van het kasteel van Oyenbrugge toestaan het water van de beek af te leiden naar de vijvers, nadat ze geruimd waren. De eigenaar van zijn kant moest de vijvers laten leeglopen wanneer de molen enige herstelling vereiste.
In 1899 werd de watermolen van Oyenbrugge uitgebroken en omgebouwd tot turbine. In 1926 kwam J. Devleeschouwer op de molen.
------------------------
(23) Archief Abdij Grimbergen (A.A.G), KI. I , bundel 15.
(24) A.A.G., KI. 11, Cart. I, nr. 29, en Cart. 11, fol. 93.
(25) A.A.G., KI. 11, Cart. I , nr. 102.
(26) Ibid., nr. 9.
(27) Ibid., nr. 29.
(28) Zo bevestigt A. WAUTERS, op. cit ., dl. V , blz. 159.
(29) A. WAUTERS, op.cit, dl. V , blz. 159 en 161.
(30) A.A.G., KI. 11, register 28.
(31) Deze koormantels worden heden gedragen van Allerheiligen tot Pasen.
(32) In A. COSIJN, Grimbergen, Notice descriptive, blz. 46 en in VERBOUWE. Iconografie van het Kanton Wolverlem, nr. 14.
(33) Archief Gemeente Grimbergen (A.G.G.), Van Acoleyen J., Kaartboek van de Gemeente Grimbergen, anno 1696, 13de kaartblad, nr. 2.
(34) A.G.G., Geboorte-, huwelijk- en dodenregisters van 1577 tot augustus 1796, 1ste register. blz. 17. Mergel, of 'melior terra' zoals Pastoor Daniël Strael schrijft, was een vettere grond die als meststof werd gebruikt op het veld. Er waren grote mergelputten op de Beigemkouter.
(35) Ze woonde lange jaren op het kasteel en overleed in 1605.
(36) In 1632 was Johannes van Seghbrocck pachter op de Ter Tommenhoeve.
(37) Delestré schreef dit in 1942.
(38) A.G.G., Kaartboek 1696.
(39a) A. WAUTERS, op. cit., dl. V. blz. 158.
-----------------------
“Restauratiepremie van 218.000 euro voor Oyenbrugmolen in Grimbergen”, www. geertbourgeois. be (23.10.2015).
Geert Bourgeois, Vlaams minister-president en Vlaams minister van Onroerend Erfgoed, kent een premie van ruim 218.000 euro toe aan de eigenaar voor de restauratie van de Oyenbrugmolen in Grimbergen.
De Oyenbrugmolen is één van de vier watermolens aan de Maalbeek in de Vlaams-Brabantse gemeente Grimbergen. De eerste vermelding van een watermolen dateert uit 1397. De molen is sinds 1980, de omgeving is beschermd als dorpsgezicht.
De watermolen is sinds het midden van de jaren 1950 niet meer actief. In het verleden restaureerde de huidige eigenaar de maalinstallatie, de Girard-turbine en liet hij een nieuw waterwiel installeren waarmee stroom kan worden opgewekt.
Het project voorziet in de maalvaardige restauratie van de molen en tevens in de opwekking van hernieuwbare energie uit kleine waterkracht.De installatie is bedoeld om continu te draaien, met op jaarbasis een energieopbrengst van 15 tot 25 megawattuur. Dit is het elektriciteitsverbruik van 4 tot 7 gezinnen. De molen zal na de restauratie regelmatig worden opengesteld.
Auteur(s): Geert Bourgeois, Minister-president van de Vlaamse Regering en Vlaams minister van Buitenlands Beleid en Onroerend Erfgoed.
Contactinfo: Lisa Lust, adjunct-woordvoerder (lisa. lust@ vlaanderen.be) tel. 02/ 552 60 80 – 0476/ 493 426.
------------
“1,5 miljoen euro voor restauratie Vlaamse molens”, geertbourgeois.be (04.11.2015)
Geert Bourgeois, Vlaams minister-president en Vlaams minister van Onroerend Erfgoed, kent voor ruim anderhalf miljoen euro aan premies toe voor de restauratie van een vijftal waardevolle molens in Vlaanderen.
Minister-president Geert Bourgeois: “Met vereende publieke en private krachten zijn de voorbije decennia belangrijke stappen gezet naar het definitieve, het duurzame behoud van ons molenpatrimonium. Beschermde molens moeten na restauratie, net zoals andere monumenten, onderhouden worden om ze voor nieuw verval te behoeden. De beste manier om een bouwwerk te onderhouden, bestaat erin het te gebruiken, hetzij in zijn oorspronkelijke functie, hetzij door het een nieuwe functie, een nieuwe bestemming te geven”.
- 218.000 euro voor de restauratie van de Oyenbrugmolen in Grimbergen
De Oyenbrugmolen is één van de vier watermolens aan de Maalbeek in de Vlaams-Brabantse gemeente Grimbergen. De eerste vermelding van een watermolen dateert uit 1397. De molen en de omgeving is sinds 1980 beschermd.
De watermolen is sinds het midden van de jaren 1950 niet meer actief. In het verleden restaureerde de huidige eigenaar de maalinstallatie, de Girard-turbine en liet hij een nieuw waterwiel installeren waarmee stroom kan worden opgewekt.
Het project voorziet in de maalvaardige restauratie van de molen en tevens in de opwekking van hernieuwbare energie uit kleine waterkracht.
De installatie is bedoeld om continu te draaien, met op jaarbasis een energieopbrengst van 15 tot 25 megawattuur. Dit is het elektriciteitsverbruik van 4 tot 7 gezinnen.
De molen zal na de restauratie regelmatig worden opengesteld.
Foto’s: https://www.onroerenderfgoed.be/nl/over-ons/voor-de-pers/
Auteur(s): Geert Bourgeois, Minister-president van de Vlaamse Regering en Vlaams minister van Buitenlands Beleid en Onroerend Erfgoed
Contactinfo: Lisa Lust, adjunct-woordvoerder minister-president Geert Bourgeois
lisa.lust@vlaanderen.be
02/ 552 60 80 – 0476/ 493 426
Thema('s): Toerisme & onroerend erfgoed
------------------------
Nieuwjaarswensen door Erik van Hemelrijck, eigenaar van de Oyenbrugmolen.
Grimbergen 21 december 2015
Beste leden, vrienden en belangstellenden,
Op deze eerste dag van de winter, al kan je niet echt van een winterse dag spreken, onze beste wensen voor het nieuwe jaar.
Een greep uit onze vorige wensen. “Dat goede projecten gerealiseerd mogen worden of minstens kunnen verder groeien. Dat onze wereld een beetje dichter bij een duurzaam evenwicht komt. Voor windmolenaars graag een flinke bries uit de goede hoek. Voor watermolenaars liever niet al het water ineens.“
In 2015 stond de wereld zeker niet stil. Soms erg verontrustend. En ook vaak goede wendingen. Onze planeet in de kering?
Alle beetjes helpen zij ons Grootemoe. Erg veel is het niet. Maar wij brengen graag een zode aan de dijk. En hoewel onze molen trager maalt dan gehoopt mogen wij niet klagen. Geduld is een schone deugd. Niet meer van de tijd? Graag bij dezen: in 2016 naast gezondheid en geluk ook nog aan ieder geduld en volharding gewenst.
Het Beheersplan ( vroeger het Herwaarderingsplan) van de Oostelijke Maalbeekvallei is klaar. Met de zegen van Onroerend Erfgoed kan het plan goedgekeurd worden op de gemeenteraad van januari 2016. Eindelijk groen licht ook voor het deelproject “Oyenbrugmolen en Omgeving”. Wij gaan zo gauw mogelijk van start. De realisatie van het vismigratiekanaal zal echter moeten wachten tot het najaar. Omdat de restauratiewerken aan de molen het omleiden van de Maalbeek vereisen. Pas als dit bijpaskanaal geslempt is kan het weiland heringericht worden.
Voor het Restauratie- en Energieproject fase 2, is de subsidie toegekend. Hierdoor geeft Onroerend Erfgoed een erg duidelijk signaal voor een prompte realisatie. De stedenbouwkundige vergunning wordt aangevraagd. Na jaren kunnen wij dit duurzame erfgoedproject eindelijk realiseren. Het brengt een significante meerwaarde aan het Grimbergse erfgoed zowel het monumentale als het landschappelijke. Het vergroot de natuurwaarden en esthetische waarden van de omgeving in de Maalbeekvallei. Die werd in 1980, bij Koninklijk Besluit, om zijn picturale waarden, beschermd. Onze projecten vergroten bovendien de doorstroomcapaciteit van de Maalbeek bij de Oyenbrugmolen. Alle voorzorgen voor een veilig en gecontroleerd opstuwen van de beek zijn genomen. Toch blijft het ons verbazen dat onze waterloopbeheerder er nog steeds niet helemaal gerust in is.
De noodzakelijke werken aan de molen voor de inrichting van het gastenverblijf worden in dezelfde stedenbouwkundige vergunning voorzien. Tegen de zomer moet dat klaar zijn. En kunnen wij met de nodige erkenningen onze gasten ontvangen in de Oyenbrugmolen.
Linda heeft tijdens het voorbije Oyenbrugmolenfeest haar proeve als molengids afgelegd. Vanaf dan mag ze met onderscheiding één en ander over erfgoed en molens uitleggen. Maar om die te doen draaien heb je een molenaar nodig.
Na 120 uur stage in water- en windmolens was het dan zover. Erik voor de vierschaar van de heren examinatoren van de molenaarscursus. De kritische fine fleur van het molenwereldje in de Liermolen. In de hel draait het hellewiel en drijft de koning aan. Tenminste als je het maalschof opendraait en het waterwiel mee wil. Dan drijven de kammen van het spoorwiel de spillegelopen aan. Klauwijzers wringen de meulenijzers waarop de lopers liggen. En schuddebakken slaan tegen de spelten en strooien met mondjesmaat graankorrels door de kroppen. Tussen lopers en liggers gemalen. De lichtvlegels hijsen de ezels en duwen de in hun taatspotten wentelende peerijzers hogerop. Door recht- of zwaaipandscherpsel uitgezwierd dan opgevangen en meegenomen in de steenkisten. Voeder- en bakmeel langs de meelgoten in de zakken. Alom stof en verbijstering. Meester-tovenaar Johan Boulanger deed iets meer dan kijken of het goed was. En met een goedkeurend schouderklopje krijgt de leerling de gegeerde molenaarsmedaille overhandigd. Met dank aan de meester en aan de jury, een meestermolenaar is geboren.
Na een derde restauratiefase komt dit molenmeesterschap allicht van pas. Maar zover zijn wij nog niet. Het Oyenbrugmolenfeest, 5de editie, in samenwerking met onze goede gemeente, gaat door op zondag 28 augustus. Na hoogtijden en barok tijdens de 17de eeuw nu tijd voor “Verlichting en Revolutie”. Onder Fransche annexatie zijn “Liberté égalité fraternité “ aan de orde van de dag. Mogelijk nemen wij op zaterdag een oude draad op en hernemen wij een historische evocatie uit 2010. “De confiscatie van onse Grimbergsche Abdye.” In dat geval zal het concert, in samenwerking met het CC Strombeek-Grimbergen, op vrijdag 26 augustus doorgaan
Wij maken werk van onze website www. oyenbrugmolen. be. In amenwerking met NIMERA mobile ITC komen meetresultaten over opvolging en werking van onze projecten online.
Projecten zat, werk en pret met hopen. Wij gaan er graag voor en zijn erg blij dit genoegen te mogen delen met de vele helpers, sympathisanten en belangstellenden die de Oyenbrugmolen en zijn projecten een warm hart toe dragen. Onze dank gaat naar allen die ons op één of andere manier ondersteunden in het voorbije jaar.
Onze projecten worden ondersteund door Onroerend Erfgoed, De Vlaamse Landmaatschappij en de Gemeente Grimbergen.
Maar voor de ontsluiting en het openstellen van de molen rekenen wij op onze dierbare sponsors. Zo kunnen, op het molenfeest, achthonderd mensen gratis toegang krijgen tot de geanimeerde Oyenbrugmolen. En op een aangename manier kennis maken met de geschiedenis van de molen en de projecten.
Je kan de werking van de vereniging Oyenbrugmolen steunen met een bijdrage van 10€ als lid. Met 20€ als steunend lid.
Bedrijven en handelaars krijgen voor hun bijdrage van 50€ een fiscaal attest en vermelding op al onze publicaties en website.
Je kan storten op rekeningnummer BE80001627483477.
En het spreekt voor zich, iedereen wordt warm ontvangen op ons molenfeest.
Hartelijk, Erik Van Hemelrijck, voorzitter
In bijlage: Foto 1. Reeën op bezoek in de Oyenbrugstraat.
Foto 2. Een goed glas kriek- of geuze Boon na afloop van de proef
Onze projecten genieten een substantiële ondersteuning van: NIMERA
p.s. Wij sturen dit bericht naar 864 personen die op één of ander moment of bij één of andere gelegenheid belangstelling voor de projecten rond de Oyenbrugmolen toonden en ons hun email adres opgaven. Op die manier willen wij je graag op de hoogte houden. Reacties of suggesties zijn altijd welkom. Als je onze berichten liever niet meer ontvangt kan je gewoon per mail uitschrijven. Kijk ook op de website: www. oyenbrugmolen. be
Literatuur
Archieven
- Rijksarchief Anderlecht, Bestendige Deputatie van de Provincie Brabant, Besluiten en vergunningen, hinderlijke en/of gevaarlijke inrichtingen, Grimbergen 1898/1899 (vergunning om een turbine te plaatsen)
- Kadaster Vlaams-Brabant, mutatieschetsen Grimbergen:, 1872/5.
- Archief MOT (Museum voor de Oudere Technieken), Grimbergen
- Privaat archief Erik Van Hemelrijck & Linda De Wit, Grimbergen
Gemeentearchief Grimbergen
Werken
J.J. Feyen, "Oude pachthoeven en rustige watermolens te Grimbergen", in "De Toerist", XXXVII, 1958, p. 521-524.
Daniël J. Delestré, "Onebrugge. Pachters. Maalders", in: Sint-Servaasbode, 1942, p. 32-47.
K. Jacobs, "Zingende molens te Grimbergen", in: Toerisme, XL, 1961, p. 303-306.
K. Jacobs, "Wandelgids door Grimbergen", 1961.
J.L., "De Heerlijke rechten en inkomsten van de baronie Grimbergen in de 17de en 18de eeuw", in: Eigen Schoon en de Brabander, XXIX, 1946, p. 19-24;
"Schoon Grimbergen", in: Eigen Schoon en de Brabander, XI, 1928, p. 193-200;
J. Willems, "Van abdijdorp tot woongemeente (Grimbergen)", in: De Autotoerist, 12 oktober 1978, p. 1398-1405.
Herman Holemans, "Kadastergegevens: 1835-1985. Brabantse wind- en watermolens. Deel 2: arrondissement Halle-Vilvoorde (A-L)", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem", 1991.
M.A. Duwaerts e.a., "De molens in Brabant", Brussel, Dienst voor Geschiedkundige en Folkloristische Opzoekingen van de Provincie Brabant, 1961.
Daniël J. Delestré, "Uit het Verleden van Grimbergen", deel II, bewerkte en geannoteerde uitgave door H. De Schepper en de leden van 'Eigen Schoon', Heemkundige Kring 'Eigen Schoon' en Abdijgemeenschap der Norbertijnen, Grimbergen 1987, p. 82-89 en 138-141.
Agentschap Onroerend Erfgoed Vlaams-Brabant, beschermingsdossier: "de Maalbeekvallei" bij M.B. van 9 juli 1980.
"Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen. Inventaris van het cultuurbezit in België. Architectuur, dl. 2n, Vlaams Brabant. Halle-Vilvoorde", Gent, 1977, p. 194.
A. Wauters, "Histoire des environs de Bruxelles", Brussel, 1855, heruitgave o.l.v. F. Mariën, dl. 5, Brussel, 1972, p. 159-162.
J. Wilmet, "Un Joyau National. Grimbergen", Marcinelles-Charleroi, [1935], p. 181 en 212.
Fl. Van Driel: "Het voormalige Oyenbruggekasteel in Grimbergen", in: Eigen Schoon en de Brabander, Driemaandelijks tijdschrift van het Koninklijk Genootschap van Vlaams-Brabant en Brussel, jg. 93, 2010, nr. 2, april - mei- juni, p. 137 - 156, ill.
Mailberichten
Erik Van Hemelrijck, Grimbergen, 02.04.2010, 21.12.2015, 23.02.2022.
Persberichten
Wim Troch, "Zondag 22ste editie van Open Monumentendag. Open Monumentendag in het teken van de vier elementen", in: Het Nieuwsblad, 11.09.2010.
(Wim Troch), "Maalbeekwandeling eindigt in Oyenbrugmolen. Oude molen krijgt nieuwe toekomst", in: Het Nieuwsblad, 11.09.2010.
DSG; "JCI Noord-Brabant steunt renovatie Oyenbrugmolen", Het Nieuwsblad, 22.04.2011.
Joris Herpol, "Girard-turbine hightech uit industriële revolutie", Het Nieuwsblad, 23.04.2011.
Joirs Herpol, "Oyenbrugmolen moet groene stroom produceren. Uniek restauratieproject historische watermolen", De Standaard, 23.04.2011.
Sigurd, "Oyenbrugmolen zet de deuren open tot 1400", Het Nieuwsblad, 14.08.2012.
JHW, "Feest Oyenbrugmolen eindigt met sabotage", Het Nieuwsblad, 06.09.2012.
Sigurd, "Oyenbrugmolen feest op zijn Bourgondisch", Het Nieuwsblad, 08.07.2013.
Joris Herpol, "Restauratieproject voor groene stroom uit Maalbeek. Grote feesten in Oyenbrugmolen", Het Nieuwsblad, 22.08.2013.
Koenraad Merens, "Feesten - Grimbergen. Derde editie Oyenbrugmolenfeest", Het Nieuwsblad, 13.08.2014.Sigurd, "Abt Antoon van Oyenbrugge en de brug verbrandt", Het Nieuwsblad, 14.08.2014.
Dimitri Berlanger, "Evocatie en tentoonstelling zetten uniek restauratieproject in de kijker", Het Laatste Nieuws, 22.08.2014.
DLO, "Oyenbrugmolen wacht op subsidies", Het Laatste Nieuws, 24.08.2015
Joris Herpol, "Droom van eigenaar Erik Van Hemelrijck gaat in vervulling. Oyenbrugmolen kan na 40 jaar eindelijk worden gerestaureerd", Het Nieuwsblad, 24.10.2015.
“Restauratiepremie van 218.000 euro voor Oyenbrugmolen in Grimbergen”, www. geertbourgeois. be (23.10.2015).
“1,5 miljoen euro voor restauratie Vlaamse molens”, geertbourgeois.be (04.11.2015)
Joris Herpol, "Restauratie van Oyenbrugmolen is levenswerk van Grimbergs paar", Het Nieuwsblad, 05.03.2016.
Lies De Smedt, "Oyenbrugmolen in Grimbergen wordt gerestaureerd", Het Laatste Nieuws, 27.02.2016, ringtv.be, 27.02.2016.
Siguard De Ridder, "Oyenbrugmolenfeest 5de editie: "Onder Fransche annenxatie", Het Nieuwsblad, 13.08.2016.
DBS, "Wereldoorlogen centraal op Oyenbrugmolenfeest", Het Laatste Nieuws, 24.08.2018.
|
Grimbergen, Vlaams-Brabant
