De Watermolen op de Durme was een getijdenmolen: het bewijst de getijdenwerking op deze bijrivier van de Schelde. De watermolen werd al vermeld in 1389 en was in het bezit van keizer Karel.
In 1747 werkte de "Waetermeulen" onder het martelaarschap van Cornelis van Overloop. De "ommestellinghe van de Gestaetheydt" is de basis van de belasting waaraan de "meulens" toen onderworpen waren. In 1747 bedroeg die voor de "Waetermeulen" 6 £.
Bij de dood van Cornelis van Overloop in 1763 werd in het sterfhuis door de schepen Gillis de Vijlder en Andries Sturm een openbare verkoop gehouden volgens een prijzij of prijsschatting. Deze verkoop omvatte: "deystels, ryvegers, beetels, ysere bauten, scherphaemers, twee seeften, een graerschup met twee ontschupkens, twee reeper, eenen calluytblock, een graengote, twee sacken tarwe, twintich sacker coeren, 4 sacker, drooge vaeten coren, thien steenen mout", enz. Deze staat schetst een beeld van wat toen in een gepachte watermolen aan de mulder behoorde.
We zien hem aangeduid op de Ferrariskaart (ca. 1775).

Het huidige gebouw dateert van 1884: de watermolen werd na vergroting op 1 januari 1885 opnieuw in gebruik genomen.
In 1919 werd de watermolen opgeheven; het gebouw werd verder gebruikt als landgebouw.

Het houten onderslagrad en het binnenwerk zijn verwijderd; sinds 1988 is er een neprad geplaatst. Het gebouw is thans ingericht als restaurant. Het is gelegen in een prachtige omgeving, waar vele wandelaars en fietsers komen.
Rik Geerinckx, uitbater van taverne-restaurant De Watermolen aan de oever van de Oude Durme, heeft samen met zijn schoonbroer Gustaaf Van Havermaet in maart-april 2006 de grondvesten van de vroegere molen blootgelegd. Het resultaat is indrukwekkend: een bijna drie meter diepe put met een grondoppervlakte van 6 m² toont de ronde muren van de asput; een zeer belangwekkende vondst! Toch wijzen de vondsten eerder op een 19de-eeuwse ringput, dan op een 14de-eeuwse getijmolen.

Chronologisch overzicht

1371-1381: oudste vermelding domeinrekeningen
1379-1380-1381: verwoest tijdens Gentse Opstand tegen Lodewijk van Male in 1379
1452: platgebrand in Gentse Opstand tegen Filips de Goede rond Kerstmis
1523: watermolen nog steeds in puin. Jacques Pauwels nam de watermolen in erfpacht met maalrecht op voorwaarde om de heropbouw en maalvaardig maken van de molen uit te voeren
1571-1572: Eigenaar Pieter Pauwels (zoon van Jacques) en pachter Gillis de Ruysschere
1574: oirs van Pieter Pauwels en pachter Jacob Verlent
1577: oirs van Pieter Pauwels

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: De Vos Jan Joseph Francis, eigenaar te Antwerpen
- later, erfenis: de Vos de Hamme Rosalie Caroline Joséphine, echtgeote Van der Beken Pasteel te Turnhout-Korsendonk en b) Borel Charles Frédéric, eigenaar te Brussel (overlijden van Jan Joseph De Vos)
- 17.08.1837, erfenis: a) de Vos de Hamme Sophie Caroline Joséphine, weduwe de Baillet, te Antwerpen en b) Borel Charles Frédéric, eigenaar te Brussel (overlijden van Rosalie Caroline Joséphine de Vos de Hamme)
- 18.04.1839, erfenis: a) Baillet, gravin te Antwerpen en b) Borel Charles, te Brussel (overlijden van Sophie de Vos de Hamme)
- voor 1845: het watermolenstraatje was eigendom van barones de Kessel
- 06.01.1857, deling: a) Mercier Julia Maria en consoorten (voor naakte eigendom), zonder beroep te Brussel en b) Borel Charles (voor vruchtgebruik), eigenaar te Brussel (notaris Van Bevere)
- 03.06.1866, erfenis: Mercier Julia Maria en consoorten (overlijden van Charles Boret)
- 29.07.1872, verkoop: Lambrechts-Sebrecht Lodewijk, koopman te Hamme (notaris De Weert)
- 23.09.1896, verkoop: Van Driessche-Torné Gustaaf, eigenaar te Hamme (notaris De Geyter)
- 18.07.1909, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Gustaaf Van Driessche)
- 22.06.1920, afstand: a) Dierickx-Van Driessche Rudolf, houthandelaar te Sint-Niklaas en b) Van Driessche Jozef Benedikt, notaris te Hamme (notaris Danneboom)
1928: Bogaert-D'Hauwe Petrus.
1943: Baeyens Theofiel.
1962: Brouwerij N.G. Van der Heuvel-Xeelberg.
1986: Rik Geerinckx-Nies.

Het domein is een aantrekkingspunt voor jong en oud. De 5 ha oppervlakte werden als ontspanningsplaats benut.

Lieven DENEWET

Literatuur

"Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Eerste aflevering. De arrondissementen Aalst en Dendermonde", in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XIV, 1960, 3 (Gent, 1962);
Herman Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 3. Gemeenten G-H-I", Rotem, Studiekring Ons Molenheem, 2000;
André Van Bossche, "Malen en molens in Hamme", Hamme, 2006, 120 p.
 
Persberichten
Jan Van de Velde, "Grondvesten van gebouw uit veertiende eeuw opgegraven. ,,Watermolen wordt nieuwe toeristische trekpleister'', Het Nieuwsblad, 06.04.2006;
JVdV, ,,Watermolen was ooit van Keizer Karel'', in: Het Nieuwsblad, 06/04/2006.
JDVD, "Brandweer geeft fiat voor schaatspret op Oude Durme", in: Het Nieuwsblad, 13.01.20210.
Dirk Rooms, "Open monumentendag 2010, Hamme stelt zijn molens open", Het Nieuwsblad, 11.08.2010.
JVDV, "Eerste artistieke Keramiekmarkt aan de Oude Durme", Het Nieuwsblad, 14.08.2010.
Jean-Pierre De Lamper, "Kunstige keramiek aan de Oude Durme", Het Nieuwsblad, 17.08.2010.
JVDV, "Blauwe wimpel voor Oude-Durmewater", Het Nieuwsblad, 11.06.2013.