De Engelingenmolen is een watermolen met onderslagrad op de Herk, in de Helshovenstraat 33.

Hij werd opgericht voor 1775 (afgebeeld op de zgn. Ferrariskaart). De naam is door zijn suffix -ingen terug te voeren op een plaatsnaam van Germaanse oorsprong. Het gehucht Engelingen heeft als bebouwing steeds alleen de molen omvat; het viel, evenals de gehuchten Hoenshoven en Helshoven, tijdens het ancien régime onder de jurisdictie van Berlingen.

In 1811 en 1856 gebeurde een herbouw.

Eigenaars na 1840:
- voor 1844, eigenaar: Marchal Mathijs, molenaar te Hoepertingen
- 1845, verkoop: Desart-Marchal Dieudonné, molenaar te Hoepertingen
- 1884: en kindeen
- 1889, erfenis: Desart François, Joseph, Dieudonné, Casimir, Theophiel en Virginie, landbouwers te Hoepertingen
- 1892, deling: a) Desart François Joseph (voor 1/6), Casimir (voor 1/6), Theophiel (voor 1/6), Louisa voor 1/6), en Virginie (voor 1/6), molenaars te Hoepertingen); b) Desart Armand, zoon van Dieudonné (voor 1/6), zonder beroep te Hoepertingen
- 1897, deling: Desart Joseph, molenaar te Hoepertingen
- 1909. deling: Desart Casimir, gepensioneerd onderwijzer, te Hoepertingen
- 1916, verkoop: Vroonen-Vananroye Pierre, molenaar te Hoepertingen
- 1917: en kinderen
- 2014, eigenaar: Bels Freddy, Hoepertingen

De Bestendige Deputatie van de provincie Limburg keurde op 7 oktober 1846 de vastgestelde pegelhoogte van 1,133 meter goed. De toenmalige eigenaar was Dieudonné Desart.

Het huidige molenhuis met molenaarswoning dateert van 1856, cf. deurlatei, en werd gebouwd door Dieudonné Desart-Marchal. De molenaar verkreeg in 1859 de toestemming om ook een windmolen op te richten, aangezien de Engelingenmolen met een voortdurend watergebrek had te kampen; de stenen windmolen werd op het Kaproensveld opgericht; hij werd al snel verlaten, verviel in puin (1889) en werd in 1901 afgebroken.

De laatste molenaar Vroonen (vader van Roger) bleef tot in 1955 malen. Daarna werd het ijzeren rad verkocht en het molenmechanisme verdween volledig. In het voorjaar van 2011 werd het gebouw verkocht aan Freddy Bels, die er nu paarden houdt. Aan de facade bevindt zich nog een zwartgeverfd houten wiel.
Door de watering van de Herk diende het sluiswerk verwijderd te worden.

Zie ook: Hoepertingen, Windmolen

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Architectuur (Agentschap Onroerend Erfgoed)

Zowel op de Ferrariskaart (1771-77) als in de Atlas van de Buurtwegen (1844) staat hij afgebeeld in grosso modo zijn huidige vorm: het molenhuis en de molenaarswoning in één gebouw, met de rechter zijgevel aan de Herk, en ertegenover een dienstgebouw.
De molen telt vijf traveeën; de twee rechtertraveeën omvatten het molenhuis. Het gebouw had oorspronkelijk één of anderhalve bouwlaag en werd met een bouwlaag verhoogd. Zadeldak. Twee S-vormige, smeedijzeren muurankers verwijzen mogelijk naar een oudere kern. Rechth. vensters met hardstenen latei en lekdrempel, voorheen beluikt. Rechthoekige deur in een hardstenen omlijsting met op de latei de initialen DDD (Dieudonné Desart) en de datering 1856; oorspronkelijk houtwerk. In de achtergevel, kleine, getoogde, bakstenen vensters, waarvan een aantal aangepast. De recent tegen de linkerzijgevel aangebouwde traveeën onder lessenaarsdak vervangt de paardenstal.
Tegenover deze vleugel, koeienstal en dwarsschuur ondergebracht in één bakstenen gebouw onder zadeldak, uit eind 19de-begin 20ste eeuw. De muuropeningen van de voormalige koeienstal zijn gewijzigd, de schuur heeft een rondboogpoort in een bakstenen omlijsting. Open schob aangebouwd tegen de linkerzijgevel.

De Engelingenmolen in een volksverhaal
In Vechmaal hadden de alvermannetjes grote ondergrondse gangen gegraven. Een vrouw uit Engelingenmolen liet de alvermannetjes vaak haar was doen in ruil voor een bord pap. De vrouw was zo nieuwsgierig naar de alvermannetjes dat ze besloot om 's nachts eens een kijkje te nemen bij deze dwergen. De alvermannetjes merkten haar echter op en waren woedend. Ze bonden de handen en voeten van de vrouw vast en sleepten haar naar de eendenstal. De alvermannetjes zijn nooit meer teruggekomen.
Bron: www.volksverhalenbank.be

Deelbekkenbeheerplan. Korte niet-technische samenvatting. Deelbekken Herk (september 2006).
1.1.1.  Aanleg overstromingszone in de Herkvallei tussen Engelingenmolen en Hoenshovenmolen
In Hoepertingen, Wellen en in stroomafwaarts gelegen dorpen zoals Alken, Stevoort tot Herk-De-Stad doen zich regelmatig overstromingen voor. Om de piekdebieten van de Herk af te vlakken bij extreme neerslag en om aldus de kans op overstromingen te verlagen kan tussen Engelingenmolen en Hoenshovenmolen 30.000 m³ water gestockeerd worden in een natuurlijke vallei.

Literatuur

Lieven Denewet, "Inventaris van de Limburgse watermolens met hun pegelhoogtes (1846-1849)", Molenecho's, 39, 2011, nr. 2
Herman Holemans & Werner Smet, "Limburgse watermolens. Kadastergegevens: 1844-1980", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem, 1985;
Bert Van Doorslaer, "Met de stroom mee of tegen de wind in? Molens in Limburg", Borgloon/Rijkel, Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed, 1996;
W. Driesen e.a., "Molens in Sint-Truiden - Gingelom - Borgloon", Tongeren, Werkgroep Molenzorg Zuid-Limburg, 1983;
"Watermolens in Hoepertingen", in: Grepen uit het dorpsverleden van Hoepertingen. Driemaandelijkse bijdrage van de Geschiedkundige Kring Hoepertingen, jg. 12 (1987), nr. 4(dec.), p. 699;
Eduard Van Ermen, Het kaartboek van Averbode 1650-1680, Brussel, Gemeentekrediet, 1997, p. 103, kaart XXVII.
D. Pauwels, F. Schlusmans, m.m.v. E. Muyldermans & J. Rombouts, "Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Tongeren, Kanton Borgloon", Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 14N4, Brussel - Turnhout, 1999.
Info Siegfried Claassen, Helshoven, 18.09.2011.