|
De Smeerebbemolen is een graan- en oliewatermolen, gelegen op de Molenbeek te Smeerebbe aan de huidige Aalstsesteenweg nr. 255. Hij werd voor het eerst vermeld als graanmolen in 1201.
We vinden hem terug in de penningkohieren van Smeerebbe van 1571 (f° 7 v°): "De We Luyck de Vincke bewoont haer hofstede wesende eenen watermuelen op de beke staende zonder vijvere, erve groot wesende en half bundre tsrs 112 p. par.". Bewoner in 1577 was Amant de Vincke ... (Penningkohieren Smeerebbe, 1577, f° 6 v°).
Net als een groot deel van het dorp, behoorde de site tot het einde van de 18de eeuw toe aan de Sint-Pietersabdij te Gent. Op een fragment van een figuratieve kaart uit de late 18de eeuw staat de watermolen afgebeeld.
Voor 1819 kwam op de andere oever, op het kadasterperceel B381) een oliemolen tot stand, zodat een dubbelmolen ontstond. In de oliewatermolen stond ook een rosoliemolen, om bij gebrek aan water toch nog verder te kunnen werken.
Bij het proces-verbaal van afpaling d.d. 15 maart 1819 was er sprake van een graan- en oliewatermolen, beide toebehorend aan Josse De Backer. Er werd vastgesteld dat heel regelmatig bij gebrek aan watertoevoer het waterrad stillag en er beroep werd gedaan op paarden. Hier volgt de originele Franstalige tekst: "il existe dans la commune un moulin mû par l'eau, appartenant à De Backer Josse, n° 454 servant à moudre du grain. Il en existe un autre, situé sur la rive poosée du même ruisseau à la même hauteur, appartenant au même propriétaire n° 453, servant à tordre l'huile, mû par l'eau et par chevaux. Le propriétaire ne peut se servir de la roue que lorsque les eaux sont très abondantes, ce qui arrive très rarement. L'expert estime en conséquence que celui à moudre du grain n° 454 doit être évalué à 300 frs.; tiers déduit 100 frs., fait net un revenu de 200.00 et que celui à tordre l'huile n° 453 doit être évalué à 102 frs.; tiers déduit 34 frs. fait net un revenu de 68,00".
Eigenaars na 1810:
- 1819, eigenaar: De Backer Josse
- voor 1834, eigenaar: a) De Vijlder Pierre, te Smeerebbe-Vloerzegem en b) zijn echtgenote De Backer Thérèse Gossine
- later, erfenis: De Backer Thérèse en mede-eigenaars (overlijden van Pierre De Vijlder)
- 06.12.1858, verkoop: Vermeiren David, heelmeester te Idegem (notaris Van der Linden)
- 05.01.1878, verkoop: Van Steenberge Victor en consoorten, molenaar te Smeerebbe-Vloerzegem (notaris Vandamme)
- 25.01.1877, deling: Van Steenberge Victor Constant (later gehuwd met De Wandel), molenaar te Smeerebbe-Vloerzegem (notaris Desavojel)
- 07.04.1920, verkoop: Van Steenberge-De Muyter Firmin Benedict, molenaar te Smeerebbe-Vloerzegem (notaris De Ruyver)
- 12.03.1944, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Firmin Van Steenberge)
- 11.08.1947, gift: a) Lion-Van Steenberge Gerard Omer (voor naakte eigendom), molenaar te Smeerebbe-Vloerzegem en b) Van Steenberge-De Muyter Firmin, de weduwe (voor vruchtgebruik), landbouwster te Smeerebbe-Vloerzegem (notaris D'Haenens)
- 27.11.1960, erfenis: Lion-Van Steenberge Gerard Omer, molenaar te Smeerebbe-Vloerzegem (overlijden van de weduwe De Muyter van Firmin Van Steenberge)
Tijdens de tweede helft van de 19de eeuw waren Leo De Backer en zijn zuster eigenaars van de dubbelmolen. Er waren twee zogenaamde "poelen". De grootste "poel" had de vorm van een U-vormig kanaaltje, lag rechts van de molengebouwen en was niet verbonden met de beek. Dit in tegenstelling met de kleine "poel", die links het complex in L-vorm omzoomde en uitmondde in de beek. De eertijds witbeschilderde hoevegebouwen lagen rond een centraal gekasseid binnenplein in U-vorm en waren vanaf de steenweg van Aalst naar Geraardsbergen bereikbaar via een inrijpoort, opgetrokken in de eerste helft van de 19de eeuw. Naast het molenhuis, dat dateerde uit de eerste helft van de 18de eeuw, lag langs de beek de graanmolen met waterrad en aan de overzijde de uit steen opgetrokken oliemolen.
Bij zitting van de gemeenteraad van Smeerebbe-Vloerzegem van 21 oktober 1879 werd aan de nieuwe eigenaar Victor Van Steenberge toestemming verleend voor de installatie van een stoommachine van 14 PK en een stoomketel van 6 atm. in de graanwatermolen. Dit besluit werd bekrachtigd door de Bestendige Deputatie van Oost-Vlaanderen op 17 januari 1880. Stoomtuig en ketel werden door François Hoebeke, "mekaniekmaker" te Geraardsbergen, ondergebracht in een nieuw L-vormig gebouw, dat gehecht werd aan de molen en langsheen de Molenbeek liep. De rook werd afgevoerd langs een pijp naar de twaalf meter hoge schoorsteen, die langs de achterzijde van het molenhuis verrees.
De oliewatermolen, die nog op waterkracht werkte, kreeg in 1895 een agrarische bestemming. In 1920 liet Victor de molen en hoeve over aan zijn zoon Firmin Van Steenberghe en zijn echtgenote Maria De Muyter. Zij zorgden onmiddellijk voor de installatie van een turbine, waardoor de drijfkracht van de molen werd opgedreven tot 30 PK en meer.
Zoon Gerard Van Steenberge zette tot in de jaren 1960 de molenaarstraditie verder. Nog in 1959 zorgde een motor voor de aandrijving van een cilidnermolen, terwijl de turbinemolen ook nog werkte. Volgens de huidige eigenaars, het echtpaar Van Der Schueren-Lion en uitbaters van de bekende doe-het-zelfzaak langs de Aalstsesteenweg, liet Gerard Van Steenberge kort na de tweede wereldoorlog reeds een deel van de molen (stoomtuigen en schouw?) afbreken. Het drassige weiland met tal van bronnen, links van de hoevegebouwen, liet hij in de vijftiger jaren indammen en tot visvijver omvormen. Zijn belangstelling voor mechanica zorgde ervoor dat hij in 1963-194 de hoger genoemde kleine "poel" liet dempen om op deze plaats in L-vorm, haaks op de oude hoevegebouwen, een werkhuis op te richten.
In 1975 werd het gebouw, dat ooit als oliemolen dienst deed, afgebroken. Ook het oude molenhuis werd in 1976-1977 vervangen door nieuwbouw, dat in 2003 opnieuw grondig werd verbouwd. Behalve de waterval, de oude zandstenen fundering van de graanwatermolen en het ronde asgat in de muur, is er heden nog weinig herkenbaar van wat ooit een mooie molensite was in het groen glooiend landschap van Smeerebbe-Vloerzegem. De turbine onder het wateroppervalk is verwijderd. Thans in gebruik als landhuis en feestzaal.
Lieven DENEWET, Jacques DE RO, Herman HOLEMANS
|
Smeerebbe-Vloerzegem (Geraardsbergen), Oos...
