De Overmolen is een watermolen met metalen bovenslagrad aan de Blektestraat 77 in het gehucht de Blekte op de Molenbeek.

Op de Molenbeek stonden in 1384 al twee watermolens: de Middelmolen op de Molenkouter en de Overmolen op de Blekte, en één op de Dender: de Nedermolen of Kerkhofmolen. De Overmolen was in de 14de eeuw in het bezit van het klooster ten Hole te Melle. In 1384 werd er een nieuwe windmolen gebouwd op het Weiveld waar reeds eerder een molen stond.

Een tekst uit 1557 haalt aan: "zyne watermuelene ghenaempt de over muelen binnen hofstade" (Stadsarchief Aalst, nr. 1247, f° 66).

Het klooster ten Hole te Melle verkocht de Overmolen in het begin van de 16de eeuw aan Gilles De Backer. Cornelis Verleysen alias van den Brempt uit Nieuwerkerken kocht de molen aan in 1549 en verkocht hem door in 1558.

Later kwam de molen toe aan Jan van den Driessche en in 1571 aan Anthonius Michiels: "Antheunis Michiels bringht over in proprieteyte beede zijn muelens wesende den eenen van dien eenen coorenmeulen ende den anderen eenen slachmeulen, staende binnen dezer prochie op de beke, gheheeten den Overmuelen, gheestimeert up 13 p. 3 scheIl. 2 gr. tsrs (Stadsarchief Gent, Penningkohieren Hofstade, 1571, f° 135 v°)

Van eigenaar Antoon van den Bruelle kwam de watermolen "in erve" aan Lucas van den Bruyle. Later gaat hij over op Andries Coppens "causa uxoris".

De molen werd in 1731 in steen herbouwd (het huidige molengebouw).

Op 20 december 1756 kreeg de eigenaar de toelating een oliestampmolen te plaatsen. Uit een schepenakte van 1770, wanneer de weduwe Pieter Matthijs, Joanna Geldhof nog eigenares is, blijkt dat de watermolen belast was "met een erfelijke losrente van 3300 gulden wisselgeldt capitaels, ten profijte van Dhr.Moretus binnen Antwerpen".

Volgens een advertentie in de "Gazette van Gend" van 1 en 5 mei 1800 werd de molen dan te koop gesteld door de erfgenamen van wijlen Peeter Matthys: "een korenwatermolen en stampkot, gestaan en gelegen binnen Hofstade, van ouds genaamd “den Heuver-Molen”, met daarbij horend ca. 7 dagwanden grond en 700 à 800 erop staande bomen. Vrij vanaf messidor jaar VIII (of juni 1800). De jaarlijkse pachtsom is fl. 750-0-0 courant".

Eigenaars na 1810:
- tot 1800: erfgenamen van Pieter Matthijs
- 1800, verkoop: Matthijs-Van Assche Felix (zoon van "Maten"), olieslager te Hofstade
- voor 1834, eigenaar: a) Matthijs-Van Assche Felix, olieslager te Hofstade en b) Van Assche Marie Cathérine
- voor 1844: hun erfgenamen (alle overleden)
- 01.01.1844, delig: a) Matthijs Louis, Matthijs Octavia en c) Matthijs Charles (onderhandse akte)
- 05.07.1849, deling: a) Matthijs Louis, moelnaar te Hofstade en b) Matthijs Octavie, echtgenote Van de Steene Eugenius, landbouwer te Erondegem, later eigenaar te Aalst (onderhandse akte)
- later, erfenis: de weduwe (overlijden van Eugenius Van de Steene)
- 11.09.1889; erfenis: de kinderen (waaronder Van de Steene Marie Joanna, echtgenote Van Wichelen Charles Gustaaf, postmeesteres te Langemark (overlijden van de weduwe Octavie Matthijs van Eugenius Van de Steene)
- 14.04.1891, verkoop: Gheeraerdts-Mulkens Michel Leon, nijveraar te Aalst (notaris De Pauw - o.a. Heuverenmolen)
- 27.05.1920, verkoop: Van Cauter-Mertens Franciscus Xaverius, molenaar te Hofstade (notaris Meert - watermolen aan de Blekte)
- 15.06.1959, erfenis: Van Cauter-Mertens Franciscus Xaverius en consoorten
- 2014, eigenaar: Wilfried D'Haese & Jo De Deken

In 1810 en 1825 was de watermolen in het bezit van Felix Matthijs, zoon van Maten. Na hem kwam Petrus Matthijs. De molen werd door Louis en Octavie Matthijs verkocht aan Bernard Matthijs. Rond 1890 kocht de familie Geeraerdts, mulders te Aalst, de molen aan. Ze verhuurden de molen aan Jozef Matthijs (1890-1910), Louis Parent (1910-14), Constantijn Pijk (1914-15) mulder te Bavegem, De Smedt (1915-20) mulder te Sint-Antelinks. De laatste molenaar was Frans Xavier Van Cauter-Mertens, die de molen in 1920 aankocht van Michel Gheeraerdts-Mulkens, nijveraar te Aalst. Frans Van Cauter werd meer dan 100 jaar: hij werd geboren te Hofstade op 29.01.1869 en overleed aldaar op 16 december 1970.

Het gebouw staat overheen de Molenbeek: aan de ene zijde was de korenmolen, aan de andere zijde de oliemolen. In 1896 werd een stoommachine geplaatst, maar er werd ook nog met waterkracht gemalen. De stoommachine werd in 1928 vervangen door een benzinemotor.

Het overdekte metalen bovenslagrad werd in 1960 verwijderd. Het gebouw werd een landgebouw en wordt nu als bureelruimte gebruikt.
Van de inrichting resteren nog 2 liggers van 3 steenkoppels, 2 steenkranen en drijfassen. Vroeger waren een buil en graankuiser aanwezig.
Molenbouw 't Gebinte (Johan De Punt) uit Erpe-Mere voerde in de jaren 2000 herstellingen uit.

Lieven DENEWET, Herman HOLEMANS

Bouwkundige beschrijving (Agentschap Onroerend Erfgoed)

Het bakstenen molengebouw uit 1731 staat tegenover het woonhuis. Het heeft een zadeldak (niet evenwijdig aan de Molenbeek, Vlaamse pannen) dat doorloopt over de beek met een houten doorgang. Links zandstenen muur ter hoogte van de waterkering. Puntgevel aan erfzijde en rechterlijstgevel gestut door middel van brede steunberen. Rechthoekig deurtje onder houten latei gedateerd 1731.

Hoeve met bakstenen gebouwen onder zadeldaken, gegroepeerd in U-vorm rondom een gekasseide binnenplaats, en met alleenstaand molenhuis. Toegang via een ijzeren hek tussen hoekpijlers.
Boerenhuis van één bouwlaag en zeven traveeën onder zadeldak (nok loodrecht op straat, mechanische pannen). Gedateerd MDCCCXVI door middel van muurankers, doch kern uit de tweede helft van de 18de eeuw. Witbeschilderde lijstgevel op gepikte plint. Beluikte rechthoekige vensters in vlakke omlijstingen van arduin, met kwarthol beloop. Rechthoekige deur in een vlakke omlijsting van arduin op neuten, bekroond met een groot festoen.
Linkeraanbouw van twee traveeën onder lessenaarsdak (20ste eeuw).
Links, haakse dwarsschuur met vernieuwde lijstgevel aan erfzijde en rechthoekige poort. Rechts, haakse dwarsschuur met twee rechthoekige poorten.
Aan de beek gelegen alleenstaand bakstenen dienstgebouw onder zadeldak (nok loodrecht op straat), uit de 20ste eeuw.

Land van Aalst, 22, 29 maart, 12 april 1891, p. 33
Notaris De Pauw (Aalst). Verkoop van eenen olie- en koorn watermolen met woonhuis te Hofstade, Blekte. Gebruikt door M. Bernard Matthijs.

De Denderbode, 15, 19, 22, 26, 29 maart, 2 april 1891
Notaris De Pauw (Aalst). Openbare verkoop van eenen olie- en koorn watermolen met woonhuis te Hofstade, Blekte. Gebruikt door M Bernard Matthijs.

De Volksstem, 4, 18 april 1920
Openbare verkoop van eenen bloem watermolen met lijnkoekbrekerij enz. te Hofstade aan het dorp B 444e, 444d, 445a, 495b en ex 491c. Bewoond en gebruikt door den heer Joseph Matthijs-De Ridder

De Volksstem, 20 dec 1921
Openbare verkoop van meubels te Hofstade. Notaris Meert (Erpe). Namens Joseph Matthijs, mulder op de watermolen.

Recht en Vrijheid, 1 januari 1928
Gijzegem en Hofstade. Artikel over de Molenbeek met aandacht voor de watermolens

Literatuur

Archieven
- Algemeen Rijksarchief Brussel, Kerkelijk Fonds, Vost, nr. 7392, anno 1384, f° 26 r° ("van den overmolen").
- Stadsarchief Aalst, nr. 1247, f° 66 (tekst uit 1557)
- Stadsarchief Gent, Penningkohieren Hofstade, 1571, f° 135 v°

Gedrukte bronnen
"Gazette van Gend",1 en 5 mei 1800, of 11 en 15 floréal jaar VIII (verkoopsadvertentie)
Recht en Vrijheid, 01.01.1928. - Gijzegem en Hofstade. Artikel over de Molenbeek met aandacht voor de watermolens.

Werken
John Verpaalen, "Vrouwen willen Overmolen restaureren", Levende Molens, jg. 13, 1991, 2, p. 12-15.
Herman Holemans, Oost-Vlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1935-1990. Deel 3. Gemeenten G-H-I, Kinrooi, Ons Molenheem, 2000, p. 69-70.
Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Eerste aflevering. De arondissementen Aalst en Dendermonde. Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XIV, 1960, 3 (Gent, 1962), p. 48.
Jozef De Brouwer, "Hofstade. Deel 6 van de geschiedkundige verhandeling over Groot-Aalst met inventarisatie van zijn straten en gebouwen", 1977.
Jozef De Brouwer, "Toponymie van Hofstade", 1950.
Jozef De Brouwer, "Geschiedenis van Hofstade", 1949.
Mimi De Loose, "Herinneringen aan Hofstade", s.d.
N. Kerckhaert, Oude Oostvlaamse huisnamen. Vierde deel N-R, Gent, 1990, p. 71 (Kultureel Jaarboek Oost-Vlaanderen. Bijdragen, nieuwe reeks, nr. 32)
Pierre Penninck, "Bezeten van water en beweging. In de kijker Peter, Jo en Clothaire De Deken koesteren erfgoed watermolens", Het Nieuwsblad, 21.03.2009.
John Verpaalen, "Vrouwen willen Overmolen restaureren", in: Levende Molens, XIII, 1991, 3, p. 12-15.
Aloïs Suys, "De Molenbeek vanaf haar oorsprong te Erwetegem tot aan haar uitmonding in de Dender te Gijzegem", s.d.
Vlaamse Stam, 1992, p. 480 e.v. (over eigenaar Cornelis Verleysen alias van den Brempt uit Nieuwerkerken, moleneigenaar in 1549-1558).
Mailbericht Robert Van Ryckeghem, 02.08.2012.
Mailbericht Luc Van Der Helst, 2011.
Mailbericht Olivier Meert, 27.06.2013
Mailbericht Maarten Osstyn, Adegem, 31.10.2015.

Persberichten
Land van Aalst, 22, 29 maart, 12 april 1891, p. 33
De Denderbode, 15, 19, 22, 26, 29 maart, 2 april 1891
Recht en Vrijheid, 1 januari 1928
De Volksstem, 4, 18 april 1920
De Volksstem, 20 dec 1921