Velm ligt ten n oorden van de Molenbeek op het Haspengouws leemplateau.

De Molen van Velm op de Molenbeek in de Halingenstraat 69 is een onderslagmolen met verwijderd rad en dito binnenwerk. Hij werd vooor 1830 opgericht.

Volgens het kadasterraport van 1840 werd het wateraangevoerd door "eene houten goot" naar het bovenslagrad. Een paar molenstenen werd gebruikt om "eene of nadere soort van graen" te malen. Over de maalvaardigheid van deze molen meldt het rapport: "... de waeterval is wat men wenschen kan en heeft goeden aftrek, zoo dat weinig waeter het fabrijkgebouw in beweging brengt, echter moet het zelve van tijd tot tijd bij gebrek van waeter gedurende den zomer stilstaen".

De bestendige deputatie van de provincie Limburg keurde op 27 augustus 1847 de vastgestelde pegelhoogte van 0,603 meter (en 1,800 meter aan de sluis van de spaarvijver) goed. De toenmalige eigenaar was de weduwe van Pieter Boonen.

Eigenaars na 1840:
- voor 1844, eigenaar: Boonen Pieter, de weduwe, landbouwer te Velm
- 1854, erfenis: Boonen Pieter Jan, eigenaar te Velm
- 1898, verkoop: Vroonen-Hoebaers Narcisus, de weduwe, eigenares te Gelinden
- 1898, erfenis: Vroonen-Vroonen Joseph, eigenaar te Engelmanshoven
- 1899: de weduwe en kinderen
- 1918, gift: Smeyers-Vroonen Marie Charles, nijveraar te Jeuk
- 1919, verkoop: Peten-Vanhalen Clement, landbouwingenieur (later stoker) te Velm
- 1929: de weduwe en kinderen
- 2007: Wintmolders Pieter
- 2014: Thierie Dominique

In de 19de eeuw was de molen in het bezit van de landbouwersfamilie Boonen (voor 1830-1898) en Vroonen (1898-1919).  In 1919 kocht Clement Peten-Vanhalen (+1929), landbouwingenieur (later stoker) te Velm de molen aan.

In 1923 werd de molen gedeeltelijk herbouwd. De molen werd in 1930 ontmanteld en gebruikt als landgebouw.
Eigenaar-bewoner Pieter Wintmolders renoveerde in 2007-2008 het vervallen molengebouw en ook de met instorting bedreigde waterval. Daartoe werd het water van de Molenbeek tijdelijk omgeleid.
De vroegere spaarvijver van de molen werd vergroot om te dienen als bufferbekken tegen overstromingen.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Literatuur

Lieven Denewet, "Inventaris van de Limburgse watermolens met hun pegelhoogtes (1846-1849)", Molenecho's, 39, 2011, nr. 2
Herman Holemans & Werner Smet, "Limburgse watermolens. Kadastergegevens: 1844-1980", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem, 1985, p. 88
Petra Boekstal & Jozef Smeesters, "Langs Molenbeek en Melsterbeek in Sint-Truiden. De vier elementen", Sint-Truiden, Stadsbestuur, 2010, p. 18-19.
V. Jacobs, "De Halingenmolen te Velm", Studiekring Ons Molenheem, 36e jg., nr. 3, 2011, p. 66.
Veerle Jacobs, "Molens in Sint-Truiden - Gingelom - Borgloon", Tongeren, Werkgroep Molenzorg Zuid-Limburg, 1983.

Persberichten
Els, "Waterval", in: Het Nieuwsblad, 06.07.2007.
Egide Lismond, "Dammen tegen water en modder. Aanleg van dijken in Velm en bij Halmaal", in: Het Nieuwsblad, 19.05.2006.

Mailberichten
Jos Van Nuffel, 21.02.2018