Al in het begin van de 8ste eeuw (rond 710) werd gewag gemaakt van een molen op de Dommel, waarschijnlijk werd de Wedelse Molen bedoeld. De Wedelse Molen zou daarmee één van de oudste watermolens uit de Lage Landen zijn!

Deze onderslagwatermolen werd samen met de twee andere Overpeltse watermolens, de Bemvoortse Molen en de Kleine Molen, in 1259 verkocht aan de abdij van Floreffe voor 30 mud rogge. De abt kocht 24 mud af voor 108 Luikse marken, de overige zes mud moest jaarlijks op de Bemvoortse molen geleverd worden, de helft met Kerstmis, de helft op het feest van Sint-Jan (24 juni). Tot het einde van de 18de eeuw bleef de abdij van Floreffe in het bezit van het uitgestrekt goed te Overpelt met de drie watermolens. Deze molens bezaten het banrecht, waarbij de onderhorigen verplicht werden om hun graan te laten malen op de aangewezen molen.

Rond 1765 werd het vroegere molenhuis in leem en hout vervangen door het huidige gebouw.
Na de Franse revolutie werden de abdijbezittingen publiek verkocht en werd de molen lange tijd bezit van de familie Kums uit Neerpelt. Daarna wisselde de molen nogal van eigenaar.

De Bestendige Deputatie van de provincie Limburg keurde op 17 november 1848 de vastgestelde pegelhoogte van 0,900 meter goed. De toenmalige eigenaar was Jan Valentijns, burgemeester van Overpelt en grootgrondbezitter. Hij had tevens de nog bestaande Kleinmolen van Overpelt in zijn bezit.

Eigenaars na 1840:
- voor 1844, eigenaar: Valentijns Jan, burgemeester te Overpelt
- 1881, deling: Valentijns Pieter, rentenier, later burgemeester, te Overpelt
- 1891, erfenis: a) Valentijns Joanna, eigenares te Overpelt (voor 1/2), b) Smets-Valentijns Charles, de weduwe, eigenares te Bree (voor 1/2)
- 1905, eigenaar: a) Valentijns Joanna, eigenares te Overpelt (voor 1/2), b) Smets-Valentijns Charles, de kinderen (voor 1/2)
- 1907, deling: Valentijns Joanna, rentenierster te Overpelt
- 1929: de erfgenamen
- 1930, deling: Smets-Ledent Joseph en kinderen, geneesheer te Neerpelt
- 1950, deling: Smets-Daune Eduard, nijveraar te Brussel
- 1961, verkoop: Delhaise-Smets Hubert, nijveraar te Hamont, later te Budel (NL)
- 1964, verkoop: Vennootschap pvba Brouwerij Martens te Bocholt; thans Brouwerij Martens nv, Bocholt

In privé-bezit zijn nog molenschattingen uit 1936 bewaard gebleven.

De laatste beroepsmolenaar was Jan Paesen, gehuwd met Anna Swennen. Hij huurde de molen van 1955 tot 1962. Bij een van zijn eerste maalbeurten brak het houten waterrad (van het Limburgs type) door stukken ijs in de Dommel. Molenaar Paesen heeft toen een nieuw metalen rad besteld bij de Werkhuizen Smeets te Eksel. Dat rad bestaat nog en heeft een doormeter van 5 m 35 cm en een breedte van 50 cm met 32 "schuppen" (schoepen). Het kostte, volgens de nog bestaande factuur, 41.800 Belgische frank. De molenaar kreeg er 10.000 frank voor terug van brouwerij Martens uit Bocholt.

Sinds 1964 is de molen eigendom van brouwerij Martens. In 1974 werd het gebouw ingericht als taverne. Hierbij werden de gevels aan de straatzijde gewijzigd. De gevel met het rad en de achterkant van het gebouw bleven bewaard. Het sluiswerk werd in 1979 hersteld. Gilbert Ledegen, voorzitter van de vzw Levende Molens Noord-Limburg, plaatste in 1980 een generator om met het molenrad elektriciteit op te wekken. Deze generator is nog aanwezig, maar niet meer in gebruik.

Begin 2012 werd er een nieuwe sluisdeur geplaatsten bij beide sluisdeuren werd de bediening met tandheugel en zwengel weer vervangen door een houten hefbomen, zoals het vroeger was. De beugels waarin deze hefbomen vroeger draaiden, waren nog steeds aanwezig op de betonnen sluisbalk.De molennaam betekent: molen bij het wedel, een waterplas of moeras ontstaan door een dijkbreuk of het overlopen van de dijken.

Het rad draait nog bijna dagelijks "los". De molen heeft een houten gangwerk. Als de taverne geopend is, draait de molen. Uitbater tot 2011 was Carjo bvba (Johannes van Zwet); vanaf 1 janauri 2011 tot 2013 Franca bvba (Frank van Rooij en Carlijn Prijs), van 2013 tot 2017 Wedelse Molen bvba. De openingstijden zijn: september tot en met april op maandag en dinsdag gesloten; mei tot en met augustus maandag gesloten. Openingstijd steeds vanaf 12.00 uur.

Lieven DENEWET, Herman HOLEMANS & Rob SIMONS

Intekendatum: 17.10.2002, 14 u.
Molen: Overpelt (Limb.), Wedelse molen & Slagmolen - watermolens met metalen onderslagrad
Bouwheer & ontwerper: Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Departement Leefmilieu en Infrastructuur, Administratie Milieu-, Natuur-, Land- en Waterbeheer, Afdeling Water, Hasselt
Opdracht: Algemene offerte-aanvraag voor de werken, leveringen en diensten die nodig zijn voor de ruiming van de onbevaarbare waterlopen van de eerste categorie in het Maasbekken in de provincie Limburg, o.m. de Dommel ter hoogte van de zandvang van het wachtbekken, de Wedelsemolen en de Slagmolen; cat. A, B of o/cat. B1, kl. 3, cat. 00, 01 of 02
Plaats aanbesteding: Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Departement Leefmilieu en Infrastructuur, Administratie Milieu-, Natuur-, Land- en Waterbeheer, Afd. Water, Gouverneur Roppesingel 25, 3500 Hasselt

Literatuur

H. Leynen, "Overpeltana, de drie molens", in: Limburg, XIII, 1931, p. 29-30;
J. Molemans, "Toponymie van Overpelt", Gent, 1975;
Herman Holemans & Werner Smet, "Limburgse watermolens. Kadastergegevens: 1844-1980", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem, 1985;
Lieven Denewet, "Inventaris van de Limburgse watermolens met hun pegelhoogtes (1846-1849)", Molenecho's, 39, 2011, nr. 2
Bert Van Doorslaer, "Met de stroom mee of tegen de wind in? Molens in Limburg", Borgloon/Rijkel, Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed, 1996;
Nelleke Bulthuis-van Tuyl & Frans Brom, "De Dommel en haar watermolens", Eindhoven, Kempen Uitgevers, s.d.;
J. Geuns, "Het molderke van Kleine-Brogel: de laatste molenaar op de Wedelse molen", in: De zeven Torens (Peer, Heemkundige Kring), XII, 1997, nr. 2, p. 49-54;
F. Dirks, "Klassering van de Wedelse watermolen en de oude molensite te Overpelt" in: Natuur- en Stedenschoon, LXIV, 1995, nr. 5, p. 32-33;
F. Dirks, "De restauratiewerken aan de Wedelse watermolen' te Overpelt", in: Natuur- en Stedeschoon, Antwerpen, jg. 63 (1994), nr. 1, blz. 31;
F.J.B. Dirks, "Wedelse watermolen te Overpelt in Limburg. (Portret van een draaiende molen)", in: Natuur- en Stedeschoon, jg. 57 (1988), nr. 4, p. 5-8, ill.;
"De watermolens op de Dommel", in: Ons Molenheem, jg. 7 (1987), nr. 4, 19-24;
Els De Kinderen, "Watermolens als energiebron [Dijlemolen Leuven; Watermolen Rotselaar; Wedelse Molen Overpelt]", in: Levende Molens, jg. 9 (1987), nr. 3, p. 23-24;
Jef Leijssen, "De Wedelse molen", in: Levende Molens, jg. 9 (1987), nr. 7, p. 52-53, ill.;
J. Cuyvers, "De Wedelse molen", in: Van vrueger joâren, Documenten en herinneringen van de Noorderkempen, Genootschap voor Geschied- en Oudheidkunde, nr. 17, najaar 1987, p. 13-16, ill.;
M. Bussels, "De Dommelmolens der abdij van Floreffe", in: Het Oude Land van Loon, Hasselt, III, 1948, p. 49-57.
Mailbericht Antoon Paesen, 26.06.2011 (zoon van de laatste beroepsmolenaar).
Info Frank van Rooij, 19.09.2011.

Persberichten
Kizzy van Horne, "Jongeren ontdekken wetenschap in oude molen. Museum staat hele wijk in de kijker", in: Het Nieuwsblad, 18.10.2008.
PaTh, "Plattelandsbeurs aan de Wedelsemolen", Het Belang van Limburg 08.10.2009.
Toon Verlaak, "Winterse molendag op de Bemvaartse molen", Het Belang van Limburg, 13.0.2016.
BVDH, "Biercafé Wedelse Molen zoekt nieuwe uitbaters", Het Laatste Nieuws, 04.03.2017.