De molen is de enige overgebleven houten achtkante bovenkruier en zetelkruier van de provincie Antwerpen. Hij is ook uniek als graan- en oliemolen in een houten achtkant.

Hij staat aan de westzijde van Wampenberg (nr. 21), op een duin aan Steendonker, nabij de weg van Arendonk naar Eindhoven. De benaming Toremansmolen ontstond toen de molen in 1854 werd verkocht aan de familie Raeymaekers, in het dorp bekend als 'die van den Toreman'. Vandaar dat de molen aan De Wissel in de volksmond al snel werd omgedoopt tot Toremansmolen.

De Toremansmolen was oorspronkelijk opgericht als een standaardmolen op een andere standplaats in Arendonk. De abdij van Postel liet in 1356, mits toelating van de hertog van Brabant, een houten korenwindmolen bouwen op de Mierdsendijk.

In 1435 werd de molen verplaatst naar de westzijde van Molengoren, thans Madritten (nr. 49), nabij de hoek met de Kapelstraat, na tussenkomst van Lucas Van Eyck, abt van de abdij van Floreffe (het moederhuis van Postel) bij hertog Filips de Goede.

De abdij van Postel liet de standaardmolen in 1770 verplaatsen naar de Wampenberg. We zien hem al op deze standplaats op de Ferrariskaart (ca. 1775), met het bruin symbool van een standaardmolen op teerlingen en met de benaming "Moulin d'Arendonck".

De abt van Postel richtte  op 17 mei 1781 een Beeen graanwindmolen op te richten.

De abdij van Postel verkocht de molen in 1794 voor 4900 gulden aan Joannes Franciscus Struyf.

De standaardmolen waaide om in 1808. Met de nog bruikbare  materialen werd hij een jaar later opgebouwd als de nog bestaande houten achtkante grondzeiler.

Kadastrale beschrijving uit 1827: "is in hout vervaardigd, heeft twee paar steenen welke niet gelijktijdig werken, gunstig gelegen, in goeden staat, onverhuurd".

We zien de Toremansmolen op de huidige standplaats in de Atlas der Buurtwegen (ca. 1844) en op de topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850).

Opeenvolgende eigenaars:
- 1770, opbouw: Abdij van Postel
- 1794, verkoop: Struyf Joannes Franciscus
- voor 1834, eigenaar: Struyf Joannes Franciscus, de kinderen an deelhebbers: a) Struyf Pierre, minderjarige te Arendonk, b) Dupon Jean, landbouwer te Tilburg, c) Dupon Colette, zonder beroep, d) Dupon Pierre Joseph, herbergier en voerman, e) Dupon Thérèse, echtgenote Venhest Adrien, dagloner en enig kind van Struyf Dorothée en Dupon Lucas, f) Van Beurden Marie Thérèse, zonder beroep te Tilburg, g) Vanbeurden Jacqueline, zonder beroep te Tilburg, h) Struyf Jean Baptiste, zonder beroep te Geel, i) Vaes Jean Baptiste, landbouwer te Arendonk, j) Vaes Marie Catherine, echtgenote Hoskens Pierre, landbouwer te Arendonk en k) Struyf Pierre, minderjarige te Arendonk
- 29.01.1845, verkoop: Peeters-Lijbens Augustinus, molenaar te Mol (notaris Wouters)
- 20.03.1869, verkoop: Raeymaekers-De Vocht Louis, molenaar te Arendonk (notaris Verbist)
- 10.04.1887, erfenis: a) Raeymaekers-Devocht Louis, de weduwe en b) De Vocht Catherine, landbouwster te Arendonk (overlijden van Louis Raeymaekers)
- later, erfenis: de kinderen (overlijden van de weduwe van Louis Raeymaekers)
- later, erfenis: de kinderen (overlijden van de weduwe Devocht van Louis Raeymaekers)
- 10.04.1900, verkoop: Raeymaekers-Van Reusel Petrus Laurentius, molenaar te Arendonk (notaris Poot - "een beste graanwindmolen met slagmolen")
- later, erfenis: en de kinderen (overlijden van vrouw Van Reusel)
- 11.07.1951, erfenis: de  kinderen, waaronder Joseph Raeymaekers (overlijden van Petrus Laurentius Raeymaekers)
- 10.10.1979, verkoop: Gemeente Arendonk (notaris Bouwen)

De molenaarsfamilie Raeymaekers kwam op de molen in 1854 en kocht hem aan in 1869. Deze familie bezat verschillende molens en had in het dorp de bijnaam "die van de Toreman". Na verloop van tijd werd de molen dan ook "Toremansmolen" genoemd.

In de kelderruimte werd in 1859 een olieslagerij ondergebracht. Deze was afkomstig van boerderij de Blauwhoef aan de oostzijde van de Wampenberg (nr. 76, zie aldaar). De olieslagmolen deed dienst tot 1946 en de graanmolen tot 1951. De laatste beroepsmolenaar was Laurent Raeymaekers. De molen werd "geklasseerd" (beschermd als monument) op 18 oktober 1943.

De molen werd in 1957 en 1970 (door Caers uit Retie) uitwendig gerestaureerd. Het Arendonks gemeentebestuur kocht de molen in 1980 aan en liet in 1987-1988 een maalvaardige restauratie uitvoeren door molenbouwer Caers uit Retie, onder toezicht van architect Paul Gevers uit Kasterlee. De Arendonkse Heemkundige Kring "Als Ice Can" vzw beheert de molen. Een bittere vaststelling is dat deze unieke koffiepotmolen in 1995, ondanks hevig verzet, volledig werd ingebouwd en van windvang beroofd.

De molen kreeg in 2006 een grote onderhoudsbeurt voor 25 000 euro. De romp, de wieken en het binnenwerk werden opgeknapt. Op 21 januari 2007 werd met succes proefgedraaid en olie geslagen.

Technische gegevens

De molen heeft twee koppels kunststenen (1,6 en 1,4 m) met concentrisch zwaaipandscherpsel (overbrenging: 1 op 5) en een sleepluiwerk. De kollergang is van blauwe steen (arduin) en heeft een diameter van 1,5 m. De eiken slagbank is 2,6 m lang. De gelaste stalen roeden van 26,30 meter lengte werden gemaakt door Claessen uit Arendonk.

De combinatie van graan- en olieslagmolen, in dit type van houten achtkante grondzeiler, maakt de Toremansmolen uniek in de wereld. Een bezoek overwaard! Vlakbij staat het Arendonkse Heemhuis.

Bezoek:

Elke laatste zondag van de maand (mei tot september): 13.00 uur - 17.00 uur, gratis

Groepen en scholen kunnen de molen bezoeken op afspraak. Een afspraak maken kan via toremansmolen@heemkringarendonk.be of 014 67 85 69.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Jaarlijks aantal asomwentelingen
2003: 11.726

Intekendatum: aug. 2006
Molen: Arendonk (Antw.), De Toreman, Toremansmolen - houten achtkante grondzeiler, koren- & oliemolen
Bouwheer: Gemeente Arendonk
Ontwerper: Gemeente Arendonk, Technische Dienst / Adriaens Molenbouw bv, Weert (Ned.)
Opdracht: Onderhoud: houten achtkante romp (reinigen en schilderen), wiekenkruis, binnenwerk (groter stalen I-profiel tegen doorzakken zetelkap, vervangen slechte kammen en spillen, nieuwe wiggen en vulstukken in slagbank); raming: €25.000
Plaats aanbesteding: Gemeentehuis, Vrijheid 29, 2370 Arendonk
Offertes: 't Gebinte Molenbouw bvba, Erpe-Mere (laagste bod); Adriaens Molenbouw bv, Weert (Ned.
Toewijzing: 't Gebinte Molenbouw bvba, Erpe-Mere

Literatuur

Archieven
Algemeen Rijksarchief Brussel, Financiële Raad, nr. 1913. Bezwaarschrift van de abt van Postel tegen het voornemen van Bernard Mertens om in Arendonk een graanwindmolen op te richten, 17.05.1781.

Werken
L. Coveliers, "Arendonk, Geschiedkundige Beschrijving", Arendonk, 1912-1937.
Lod. Coveliers, "De molens te Arendonk: eeuwenoude strijd rond een molen", in: De Belgische Molenaar, jg. 34, nr. 26 (1 juli 1939); p. 350; jg. 34, nr. 28 (15 juli 1939), p. 372-373; jg. 34, nr. 30 (29 juli 1939), p. 394-395.
L. Coveliers, "Eeuwenoude strijd rond een molen", in: De Belgische Molenaar, jrg. 46, nr. 5 (24 febr. 1951), p. 82-87.
H. Holemans & P.J. Lemmens, Molens der Noorder- en Oosterkempen, Nieuwkerken, Ten Bos, 1980, p. 12-15.
Herman Holemans, "Provincie Antwerpen - Volledig overzicht van bestaande & verdwenen wind- water- & rosmolens", Kinrooi, Studiekring "Ons Molenheem", 1986, p. 14.
Herman Holemans, "Wind- en watermolens van de provincie Antwerpen. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 1. Gemeenten A-G", Opwijk, Studiekring "Ons Molenheem", 2009, p. 16.
F. Brouwers, "De toekomst van een verleden. Levende molens in de provincie Antwerpen", s.l., Levende Molens Werkgroep Kempen-Antwerpen, (1997).
E. D(e) K(inderen), "De Toremansmolen te Arendonk", in: De Belgische Molenaar, LXXI, 1976, p. 38-40 (met: R. Buysse, "Technisch verslag over de molen").
T.H. Welvaarts, "Geschiedenis der Vrijheid Arendonk", Turnhout, Beersmans-Pleek, 1887.
"Bedreigde windmolens", in: Natuur- en Stedenschoon, XI, 1932, p. 172-173;

P.J. Lemmens, "Molens te Arendonk", in: Heemkundig Handboekje voor de Antwerpse randgemeenten, XVII, 1969, nr. 4, p. 11;
J. De Schepper, "Arendonk: houten windmolen, genaamd Toremansmolen of Wampenbergmolen (Steenweg Arendonk-Eindhoven)", in: M&L. Monumenten en Landschappen, Brussel, jg. 8 (1989), nr. 5 (sept.-okt.), binnenkrant, p. 7-8, ill.;
Frans Van Deuren & Louis Hulselmans, "De molengeschiedenis van Arendonk", in: Als ice can, jg. 1, 1979, nr. 4, p. 1-9;
"De Arendonkse windmolen gerestaureerd", in: De Belgische Molenaar, jg. 52, nr. 18 (31 juli 1957), p. 285-286;
Frans Van Deuren, "De Torenmansmolen in de Wampenberg op de Scheiffelenberg", in: Arendonk een momentopname, p. 88-91;
Paul Hendriks, "De windmolens. 6. Arendonk", in: P. Hendriks & R. Hoeben, "Provincie Antwerpen wind- en watermolens", p. 12;
"Kleine kroniek van een grote schande of de kronkelpaden der verloedering. 5. Arendonk", in: De Belgische Molenaar, jg. 73, nr. 8 (22 april 1978), p. 103-104;
(L. Smet), "Ons molenpatrimonium in de provincie Antwerpen: enige houten koffiepotmolen", in: Molenecho's, VI, 1978, nr. 8, p. 52.
R. Hoeben, "De Toremansmolen te Arendonk. (Portret van een draaiende molen).", in: Natuur- en Stedeschoon, jg. 57 (1988), nr. 6, p. 3-4.
J. D(ruyts), "De Toremansmolen te Arendonk [Overzicht van de restauratie]", in: Levende Molens, jg. 10 (1988), nr. 9, p. 68-70.
Els De Kinderen, "Enkele belangrijke restauraties nader bekeken [Arendonk: Toremansmolen; Meerhout: Prinskensmolen; Gistel: Oostmolen; Zingem: Meuleke 't Dal]", in: Levende Molens, jg. 4 (1981), nr. 20 (22 oktober), p. 274-275.
A. Segers & F. Vosters, "De Toremansmolen op de Wampenberg", in: Als Ice Can, een uitgave van "Als Ice Can", Heemkundige Kring Arendonk, jg. 2 (1980), IV, 13 p.
F. Van Deuren & L. Hulselmans, "De molengeschiedenis van Arendonk", in: Als Ice Can, Arendonk, Heemkundige Kring, jg. 1, 1979, nr. 1, IV, 9 p.
"Korte nieuwsjes: Arendonk", in: Levende Molens, jg. 2 (1979), nr. 18 (22 september), p. 237. 
P.J. Lemmens, "Molenoverzicht uit het Arrondissement Turnhout van 1830 tot heden", Heemkundig Handboekje voor de Antwerpse Randgemeenten, Kwartaalschrift, Borgerhout, Gitschotel Buurschap, Jg. 12, [1964], nr. 3, p. 2.
Arendonk een momentopname, [Arendonk, 1977].
Arendonk zoals het vroeger was. Dl. 1. Arendonkse gezichten. Dl. 2. Arendonkse zichten. Een uitgave van de Heemkundige Kring "Als Ice Can"  vzw, Arendonk, 1985 en 1987.
Coveliers L., Arendonk Geschiedkundige Beschrijving, [Arendonk,  1937].
De Kok H., Gids voor het oude Turnhout en omgeving. Dl. 2. De  omliggende gemeenten, Antwerpen-Amsterdam, 1980, p. 235-253.
Diriken  P., Toeristisch-recreatieve atlas van Antwerpen. De Kempen.  Geogids Noorderkempen-Oost, Kortessem, 1997, p. 53-70.
De Pauw J., Arendonk in oude prentkaarten, Zaltbommel, 1972.
De Pauw J., Plaatsnaamkunde over Arendonk, [Arendonk], 1973.

Persberichten
EMA, "Folder", in: Het Nieuwsblad, 27.03.2008.
Eddy Meulemans, "Van oud naar nieuw. Toremansmolen: zo is er maar één... behalve in Arendonk", in: Het Nieuwsblad, 30.04.2009.
Eddy Meulemans, "Van oud naar nieuw: Toremansmolen na 200 jaar nog mooi intact", Het Nieuwsblad, 28.12.2009.

Mailberichten
- Raf Raeymaekers, 28.02.2022.