De Molen De Graeve was een houten graanwindmolen aan de noodzijde van de Windmolenstraat (nr. 58), op de hoek met Molenveld.

Hier stond al in 1444 een staakmolen: "meersch onder de molen int Mespelrot" (Schepenboeken van Haaltert, anno 1444, f° 6r°).

Uit de penningkohieren van Haaltert (1571), f°47r°: "Jan de Mueldere houdt in pachte van joncheer Corn. Cabeliau eenen wintmuelen tjrs voor 32 sacken coorens ghetauxeert in advenant van 22 schell. gr. den zack. Loopt in ghelde ter somme van 35 p, 4 schell. gr."

In 1759 gebeurde een heroprichting.

We zien hem aangeduid op:
- Villaretkaart (1745-1748) met het symbool van een staakmolen op teerlingen
- Ferrariskaart (ca. 1775)met het bruin symbool van een staakmolen
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1844)
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850) met de benaming "Houte Molen".
- Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1860)

De 's Gravenmolen werd in september 1914 vernield bij de inval van de Duitse troepen.

Eigenaars na 1830:

- voor 1834, eigenaar: Van der Steen Henri, molenaar te Haaltert
- 20.10.1838, verkoop: a) Coppens Nicaise en b) Redant Charles, te Haaltert (notaris Breckpot)
- 03.04.1840, verkoop: De Graeve-Van Londersele Domien, molenaar te Haaltert (onderhandse akte)
- 24.05.1897, erfenis: en de kinderen (overlijden van de vrouw Van Londersele)
- 07.08.1899, verkoop: De Graeve-De Swaef Nicodeem Alfons, molenaar te Haaltert (notaris Arents)
- 05.03.1914, verkoop: (van de grond) Rousseau-Thompson Antoine Joseph, aannemer te Brussel (notaris Scheerinck - moulin 'Moleveld')

Na de oorlog werd verder gewerkt met een stoomolie- en korenmolen, later "maalderij De Graeve" met gasmotor. De productie werd na de eerste wereldoorlog stopgezet.
Het zijn éénlaagse bakstenen gebouwen onder in elkaar verwerkte zadeldaken (Vlaamse pannen). Aan de achterzijde, naast het voormalig ketelhuis (waarvan de gevel omwille van verluchting op merkwaardige wijze opengewerkt is onder het dak): verlaagde (circa 1940) vierkante schouw met van spaarvelden voorziene en door middel van natuurstenen lijst beklemtoonde schouwbasis.
De binnenconstructie is nog volledig in hout, en deels aangevuld/verstevigd door middel van recuperatiemateriaal afkomstig van de in 1916 gesloopte windmolen. Technische installatie, met uitzondering van drie koppels maalstenen (zogenaamd afkomstig uit dezelfde windmolen). Stoommachinelokaal nog duidelijk te onderscheiden door typische hardstenen bevestigingsbalk, voor vroeg 19de-eeuwse verticaal-stoommachine; bevestigingsbalk ondersteund door twee gecanneleerde gietijzeren zuilen.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Literatuur

Archieven en landkaarten
- Schepenboeken van Haaltert, anno 1444, f° 6r°
- Stadsarchief Gent, Penningkohieren van Haaltert (1571), f°47 r°.
- Villaretkaart (1745-1748)
- Ferrariskaart (ca. 1775)
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1844)
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850)
- Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1860)

Werken
- Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Eerste aflevering. De arrondissementen Aalst en Dendermonde, in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XIV, 1960, 3 (Gent, 1962).
- Herman Holemans, Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 3. Gemeenten G-H-I, Rotem, Studiekring Ons Molenheem, 2000.
- De Brouwer J., "Toponymie van Haaltert", Land van Aalst, 1955/3-5, p. 101-228.
- De Potter F. & Broeckaert J., "Geschiedenis van de gemeenten der provincie Oost-Vlaanderen", Gent, 1897, reeks V, deel III.
- Vanhoeck M., "Haaltert", Vlaamse toeristische bibliotheek, februari 1972/144.
- D'Huyvetter Clio, de Longie Bea & Eeman Michèle m.m.v. Linters Adriaan, "Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement Aalst, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 5N2 (H-Z), Brussel - Gent, 1978.