De molen Van Daelem (naar de molenaars) was een houten korenwindmolen op de Windmolenkouter, op de zuidzijde van de Merchtemsesteenweg (nr. 80), schuin tegenover de Meusegemstraat, op 1,1 km ten westen van de kerk van Wolvertem.

Deze molen behoorde aan de abdij van Groot-Bijgaarden. In 1401 huurde Wouter de Somer de molen “ghelyc dat se Claes Hinnebeen te houden plach… tot eenen terme en spacien van 12 jaren lanc durende”, om zeven mudden “goets corens” in ’t klooster te leveren; doch “waert alsoe dat ons siin coren niet en ghenoechte, soe soudt Wouteren verdinghen (d.i. geld in de plaats geven) ghelijc onsen andere laten van Wolverthem”. Zijn “jaerscaer” begint in 1401 “te onser vrouwe dage te half oegste” en hij zal de pacht betalen “de helicht te Kersavonde naest volghende ende emmer te Vastelavonde dnaest comende volgouden te sine, ende dander helicht vallende te Sente Jansmesse ende oec in onser vrouwe dage te half oegste dien halven pacht volgouden te sinen”. Wouter moet de molen onderhouden “utgescede dat wij (het klooster) se selven steynen (van nieuwe stenen voorzien) als noet es” en leveren “op onse goede rouhout (ruw hout) smolen behoef. Maer mespelteeren hout dat sal woutere selve leveren sonder onse coste”. Verder moet hij de molen laten op het einde van de pacht “broetwinnende” (d.i. goed, in werkende staat). Mispelarenhout is dicht en zeer homogeen en werd destijds gebruikt o.a. om kamwielen te maken.

In 1415 huurde Gielis Suetbier de molen. Bij zijn afgaan moest hij op de molen laten “acht dumen steens ane beyde die steenen, een molenijser, een dessele, een kiste, eene troch ende al dat den molen toebehoort”, en de molen laten “ten ganghe gereet”. Doch, moest Gielis stenen laten dikker dan acht duimen dan zou het klooster hem vergelden voor wat er meer is (m.a.w. moest Gielis nieuwe stenen leggen dan zou hij hiervoor, op het einde van de pacht, vergelding ontvangen enkel voor het getal duimen steen boven de acht). Verder indien hij “den molen liete ledich ligghen en ten valle gaen… dan soude die jaerscaer ut siin”.

Voor 1686 gebeurde een heroprichting.

De molen wordt aangeduid op de Ferrariskaart met het bruin symbool van een standaardmolen, onder de benaming "Moulin de Wolverthem". Dezelfde benaming wordt gebruikt op de kaart van Vandermaelen (ca. 1850).

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: de la Tour Tassis Maximiliaan Charles Pierre, te Ratisbonne (D)
- 15.02.1838, eigenaar - verklaring: Van Daelem Petrus Franciscus, molenaar te Wemmel
- 1868, begin vruchtgebruik: a) Van Daelem-Verhaegen Petrus Victorius, landbouwer te Wolvertem en b) Van Daelem Petrus Franciscus (voor vruchtgebruik)
- 06.11.1867, einde vruchtgebruik: Van Daelem-Verhaegen Petrus Victor, molenaar te Wolvertem (notaris Heyvaert)
- 1887, huwelijk: Van Daelem-De Groof Victor, molenaar te Wolvertem
- 09.11.1904, erfenis: en kinderen (overlijden van vrouw De Groof)
- 03.12.1912, deling: Van den Moortel-Van Daelem Jan Jozef, landbouwer te Wolvertem (notaris Ingeveld)

Rond 1900 was er, zoals een prentkaart laat zien, een storende bomenrij langsheen de Merchtemsesteenweg die de molen veel wind ontnamen of voor turbulenties zorgden.

De molen werd door de Duitsers in brand gestoken bij hun doortocht in 1914.

Lieven DENEWET, Paul LINDEMANS & Herman HOLEMANS

Literatuur

Archieven
Algemeen Rijksarchief Brussel; Kerkelijk archief, nr. 8108.

Werken
Paul Lindemans, Bijdragen tot de Geschiedenis der Brabantsche Molens. De windmolen van Wolvertem (1401 en 1415)", Eigen Schoon en De Brabander, XXI, 1938, 2-3, p. 102.
J. Lefèvre, L. Verhasselt & J. 't Kint, "Geschiedenis van Wolvertem", 1987.
J. Verbesselt, "Het Parochiewezen in Brabant", 1964.
Frans Ringoot, "De molens van Wolvertem", Ons Molenheem, XXXV, 2010, 1, p. 3-5.
Herman Holemans, "Kadastergegevens: 1835-1985. Brabantse wind- en watermolens. Deel 3: arrondissement Halle-Vilvoorde (M-Z)", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem", 1992.
M.A. Duwaerts e.a., "De Molens in Brabant", Brussel, 1961.
Achiel Jacobs, "Wind- en watermolens te Meise. De watermolen van Imde", in: Berla, nr. 77, sept. 2004, p. 12-13.