De Prinsenmolen is een stenen korenwindmolen, type bergmolen, in de Prinsenmolestraat 17b.
Oorspronkelijk stond hier een houten korenwindmolen, type staakmolen, gebouwd in 1551. Hij was in het bezit van de familie van Prins Lamoraal van Egmont, prinsen van het Land van Gavere, vandaar de naam Prinsenmolen.
We vinden hem ook in de penningkohieren van Baaigem van 1571 (f° 37v°) in het bezit van deze familie, van wie Lamoraal van Egmont in 1568 op de Grote Markt van Brussel werd onthoofd omwille van zijn "ketterse" geloofsovertuiging en opstandigheid tegen het Spaanse bestuur; "Lievin van den Zompele haut in pachte vander Co M' bij rechte van confiscatien de cooren wintmuelene te Baeyghem over 16 p. gr. tjrs ende bovendien te onderhaudene tsijnen perycle tselve onderhaut gheextimeert up ghelycke 16 p. gr. tjrs. Tsamen 384 p. parisis"/
Deze molen werd vernield tijdens de godsdiensttroebelen rond 1580 en werd pas in 1639 herbouwd. Nog in de 18de eeuw was de molen een "bannale korenwindmolen". Pachter in 1713 was Jan Piens. De molen staat aangeduid met het bruin symbool van een staakmolen op de Ferrariskaart van ca. 1775.
In 1806 werd de molen wederom herbouwd als een staakmolen en in 1890 als een ronde stenen bergmolen.
We zien de molen aangeduid op: - Villaretkaart (1745-1748) met het symbool van een staakmolen en met de benaming "M(oul)in de Bayghem" - Ferrariskaart (ca. 1775) met het bruin symbool van een staakmolen - Atlas der Buurtwegen (ca. 1842) met het grondvlak van een staakmolen op teerlingen - Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850) met het algemeen windmolensymbool - Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855) met een tekeningetje van een staakmolen
Uit het proces-verbaal van afpaling van de gemeente Baaigem uit 1821: "il n'y a qu'un moulin à vent dans la commune de Baaigem. Exploité par Buysse, bourgmestre de la commune, il sert à moudre de la farine. Un bail passé le 22 fevriér 1806 entre le dit Buysse et le propriétaire du moulin Marie Cathérine Van Durme de Deynze a produit à l'expert une assurance assez positive pour porter exactement une juste évaluation - quoique pourtant il n'a pris base entièrement sur le détail du bail pour lequel des contestations se sont élévées. Ce bail était passé pour un revenu net de fr. 333,08, les contributions et frais d'entretien à charge du locataire et comprend aussi avec la bute du moulin et une autre partie de terre de 3e classe une contenance de 29 perches 30 mètres. D'après ce qui précède et sur les renseignements exacts que l'expert s'est procurés, il est d'avis que ce moulin doit être évalué en produit brut de fl. 225."
Eigenaars na 1800: - 1806, eigenaar: Van Durme Marie Cathérine, Deinze; huurder-molenaar (akte 22.02.1806): Buysse, burgemeester van Baaigem - voor 1835, eigenaar: Van Durme Jean Baptist, Petegem-aan-de-Leie - later, eigenaar: Van Durme Eduard, bediende op het kadaster te Gent - 14.12.1845, verkoop: Van Hecke-Buysse Marcelin, de weduwe, landbouwster te Baaigem (notaris De Smet) - 09.12.1861, deling: Van Hecke-Moreels Eugène, landbouwer te Baaigem (notaris De Wilde) - 14.11.1881, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Eugène Van Hecke) - 19.11.1892, deling: a) Van Hecke Marie, zonder beroep te Baaigem en b) Van Hecke Elodie, zonder beroep te Baaigem (notaris Hebbelynck) - 24.05.1899, verkoop: a) Van Hecke Oscar, landbouwer te Baaigem en b) Van Hecke Elodie, zonder beroep te Baaigem (notaris Hebbelynck - deel van Marie) - 12.08.1939, erfenis: Van Hecke-Dhaese Oscar, landbouwer te Baaigem (overlijden van Eldoie Van Hecke) - 31.03.1950, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Oscar Van Hecke) - 30.07.1953, deling: a) Van Hecke-Dhaese Oscar, de weduwe (voor vruchtgebruik) en b) Van Uytvanck Paul (voor naakte eigendom), hoogleraar te Gent (notaris Verleyen) - 20.11.1954, verkoop: De Boever-Sedeyn Oscar, molenaar te Baaigem (notaris Van de Steene) - 28.03.1973, verkoop: Vervenne-Verstraete Loys Edward Albert, architect te Kruishoutem (notaris Destrooper - vervallen stenen windmolen en maalderij) - 2014, eigenaar: Vervenne Nathalie (bewoner van de molen) (°05.08.1965 - +06.04.2022) - 2022, eigenaar: Birnie Iona, Gavere
In 1854 werd aan de voet van de molenwal een kapel gebouwd, vermoedelijk na een ongeval.
Er werd gemalen tot in 1953. Onderin de molen was een elektrische maalderij gevestigd. Tijdens een najaarsstorm in 1959 brak de windpulm onder het gewicht van de as, askop en plaatstalen roeden (er was nooit een stefelbalk geweest), maar de as en het gevlucht bleven gekanteld tegen de romp hangen. Dit heeft geduurd tot tijdens de storm van 11-12 november 1972 het gevlucht en de as met het vangwiel naar beneden stortten.
De molen werd in 1945 beschermd als monument en in 1982 samen met zijn omgeving (alsook de dorpskom van Baaigem) als dorpsgezicht.
Toen de laatste molenaar Oscar De Boever bekendmaakte dat hij de molen wou slopen om er een villa neer te poten voor zijn dochter wilde Loys Vervenne daar koste wat het kost een stokje voor steken. Hij ging op zoek naar een mooie bouwgrond voor de molenaar, kocht zelf de molen en de grond er rond en redde zo de molen van de ondergang.
In opdracht van eigenaar Loys Vervenne begon molenmaker Walter Mariman uit Zele in 1975 met de herstellingswerken om de molen maalvaardig te maken. De mechanische maalderij - die nog volledig was - werd uit de molen verwijderd. Monumenten en Landschappen wilde terug naar de oorspronkelijke toestand. Door een verschillende zienswijze op de restauratie tussen de eigenaar en de aannemer, werd de maalvaardige restauratie stopgezet. Wel herstelde de dochter, mevr. Nathalie Vervenne (°05.08.1965 - +06.04.2022) de molen verder, maar nu met de bedoeling er een woning van te maken. De molen is nog steeds als woonruimte ingericht en is niet opengesteld voor bezoek.
Er wordt overwogen om een nieuw wiekenkruis te plaatsen, maar er wordt geen maalvaardige restauratie voorzien.
Werken - (L. Smet), "Baaigem, Prinsenmolen", in: Molenecho's, III, 1975, p. 90; IV, 1976, p. 40, 51; - "Wat leeft er achter het begrip Baaigem?", in: Levende Molens, III, 1980, nr. 12, p. 177-179; - Fanny Delaey, "Evolutie in de zorg voor windmolens in (West-)Vlaanderen", in: Molenecho's, XXXIII, 2005, nr. 1, p. 1-123; - Paul Bauters, "Eeuwen onder wind en wolken. Windmolens in Oost-Vlaanderen", Gent, Provinciebestuur, 1985; - Paul Bauters, "Oostvlaams molenbestand 1986", Gent, 1986 (Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen. Bijdragen, nieuwe reeks, 25); - "Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Tweede aflevering. De arrondissementen Eeklo en Gent", in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XV, 1961, 2 (Gent, 1962); - Herman Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 1. Gemeenten A-B", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem, 1996.
Persberichten - Pierre Penninck, "Cathérine Vervenne uit Baaigem in 'Komen Eten'. Koken met bloemen", Het Nieuwsblad, 20.09.2010. - Aaike De Saedeleer, "De Prinsenmolen in Baaigem", Het Nieuwsblad, 26.06.2011.
Overige foto's
Foto: Donald Vandenbulcke, Staden
Foto Gustaaf Van Damme, 1974, coll. Stichting Levende Molens, Roosendaal die er een prentkaart van uitgaf.
Prentkaart SE, Berchem-Antwerpen, ed. Cam. Coens-Picard, voor 1914. De Prinsenmolen met maalderij en man te paard, waarschijnlijk een ketser. In het midden het huis van de vroegere burgemeester De Witte.
Baaigem (Gavere), Oost-Vlaanderen
