Deze graanwatermolen op de Witte Nete (Kleine Nete) werd waarschijnlijk opgericht door de Paters Benedictijnen van de Abdij van Corbie. De juiste datum is onbekend. Zeker is dat deze Noord-Franse abdij reeds in de jaren 775 en 825 in de gemeenten Mol, Balen, Dessel en Retie uitgebreide eigendommen bezat. Over de watermolen hebben we zekerheid vanaf het jaar 1134. In dat jaar was de watermolen eigendom van het adellijk geslacht, de Berthouts van Grimbergen. Dit vermeldt een oud register van het Leenhof van Brabant. We vinden hem vermeld in 1533. Het huidig bakstenen gebouw dateert uit 1756 en vervangt een houten constructie uit 1658.

Voor 1763 werd op de andere oever een oliemolen gebouwd, zodat een dubbelmolen ontstond. Deze oliemolen werd in 1910 verkocht en daarop ontmanteld. Hij bleef een tijd in gebruik als landgebouw. Deze is nu gesloopt.

Kadasterbeschrijving uit 1827:
(de korenmolen) "heeft eenen omgang en twee paar steenen welke te gelijkertijd kunnen werken gedurende vier maanden in het jaar, hij is in goeden staat maar deszelfs ligging is t'eenemaal ongunstig. De eigenaar de Pestre de la Fert� verhuurt hem aan Lambertus Mullens"
(de oliemolen) "wordt slechts een deel van het jaar gebezigd, bevindt zich in de nabijheid van den graanwatermolen, is in goeden staat, maar ongunstig gelegen. De eigenaar de Pestre de la Fert� verhuurt hem aan Lambetus Mullens

Eigenaars na 1820:
- 1827, eigenaar: de Pestre de la Fert�, huurder-molenaar is Mullens Lambertus
- voor 1834, eigenaar: Van der Schriek-Binst Desire, rentenier te Leuven
- 04.07.1860, verkoop: d'Yve de Bavay - de Bousies Ferdinandus Philibertus Joannes N�pomucemus, grondeigenaar te Brussel (notaris Van den Eynde)
- 16.03.1866, erfenis: de weduwe en kinderen (overlijden van Ferdinandus d'Yve de Bavay)
- later, erfenis: de kinderen (overlijden van de weduuwe de Bousies van Ferdinandus d'Yve de Bavay)
- 17.04.1893, deling: a) d'Yve de Bavay-de Geloes d'Elsloo Felix Hyacinth Ghislain, eigenaar te Bois-de-Lessines en b) d'Yve de Bavay Louise Th�r�se Ghislaine, eigenares te Brussel (notaris Van Halteren)
- later, erfenis: a) d'Yve de Bavay-de Geloes d'Elsloo Felix Hyacinth Ghislain,�de weduwe en kinderen,�te Bois-de-Lessines en b) d'Yve de Bavay Louise Th�r�se Ghislaine, eigenares te Brussel (overlijden van Felix d'Yve de Bavay)
- 30.05.1905, deling:�a) d'Yve de Bavay-de Geloes d'Elsloo Felix Hyacinth Ghislain,�de weduwe (voor 1/2 vruchtgebruik), eigenares te Bois-de-Lessines en b) d'Yve de Bavay Alice, eigenares te Bois-de-Lessines (1/2 vruchtgebruik en 1/2 naakte eigendom (notaris Hubert)
- 25.01.1913, verkoop: Quets-Gijs Jan Frans, landbouwer en molenaar te Retie (notaris De Vel)
- 1944, erfenis: de weduwe en kinderen (overlijden van Jan Quets)
- 05.10.1945, erfenis: de kinderen (overlijden van de weduwe Gijs van Jan Quets)
- 30.04.1946, erfenis: Quets Victor Frans Albert ("Bert"), molenaar te Retie (overleden op 02.01.1997)�(notaris Poot)
- 1995, verkoop: Stessens Staf, Retie, achterneef van Bert�Quets

De watermolen en bijhorende �Grote Hoeve' bleven tot aan de Franse Revolutie eigendom van prinsen en graven. In de loop van 1794 komen de Franse sansculottentroepen aan in Retie, en op 20 augustus legerde een sterke afdeling infanteristen en ruiters op de watermolen en de �Grote Hoeve'. Een jaar later werd de heerlijkheid Retie opgeheven en ingelijfd, samen met de andere gewesten, bij de Franse Republiek.

De�hele 19de eeuw bleef de watermolen en omliggende goederen eigendom van heren - maar dan van een andere orde - met een huuder-molenaar op de watermolen en bijhorende oliemolen.
Op vrijdag 16 maart 1906 gebeurde een ernstig ongeluk. Jan Baptis Goris, de molenmaker van Schoonbroeck, voerde samen met zijn zoon enkele herstellingen uit aan het waterrad, toen dat plotselijk aan het draaien ging.

Baron du Four uit Turnhout verkocht in 1913 de watermolen, de grote hoeve en omliggende goederen aan molenaar Jan Quets uit Retie. Hij had het vertrouwen van de rentmeester van de baron weten te winnen, vandaar dat het hem was gelukt de watermolen te kopen.

Voor de watermolen brak daarmee weer een nieuw tijdperk aan. Quets was een speciale persoonlijkheid, edel en eerlijk, eenvoudig en sociaalvoelend. Als voorzitter van de Molenaarsbond van de Provincie Antwerpen was hij een vurig strijder voor molenaarsbelangen, en bij zijn overlijden in 1944 schreef de pastoor van de parochie een vers voor het doodsprentje. Toendertijd een bewijs van grote achting.

Zijn zoon Bert erfde de watermolen en hield deze tot 1970 actief in bedrijf. Ook hij was een merkwaardige persoonlijkheid, vrijgezel en zeer gehecht aan zijn molen. Nadat hij was gestopt met malen, was Bert nog elke dag op de molen te vinden. Hij had het er zich behaaglijk gemaakt rond een klein kacheltje, waar hij stookte als een duivel. Rond het �stoofke' stonden de stoelen klaar voor buren, dorpelingen en andere bezoekers. En ze bleven nooit lang leeg.

De watermolen, maar vooral ook Bert, ademden een speciale sfeer uit. Intu�tief voelde Bert aan wie het al of niet goed met zijn molen voorhad. Zo vertelde hij over een man uit Kasterlee die geregeld op bezoek kwam en plannen had om elektriciteit met de watermolen te ontwikkelen. Hij overhaalde de molenaar voor bezoeken aan andere molens en beloofde dat hij hem een �goede oude dag' zou bezorgen. Bert zag dat niet zitten en zei op een dag: �Die man belooft mij de hemel, maar als ik op zijn voorstellen inga kom ik denkelijk in de hel."

Bert Quets overleed op 2 januari 1997. In 1995 verkocht hij de watermolen aan zijn achterneef Staf Stessens, die de molenaarscursus had gevolgd, zijn vertrouwen had weten te winnen en reeds verschillende jaren met de molen maalde. Een grondige restauratie werd voltooid in 2000. De watermolen is geregeld in werking en bij zomerdag vertrekken van daaruit kanotochten op de Kleine Nete. In de mooie landelijke omgeving van dit deel van Belgi� is het goed toeven, zowel op als aan het water.

Op 4 juli 1975 werd de molen beschermd als monument en samen met zijn omgeving als dorpsgezicht. Bij de laatste restauratie, voltooid in 2000,�werd de kapbedekking in eterniet vervangen door leisteen. Eigenaar-molenaar Staf Stessens, neef van de laatste beroepsmolenaar Albert Quets, laat de watermolen nog regelmatig draaien.

In 2007 werd op de Kleine Nete bij de Watermolen een vistrap aangelegd.

Lieven DENEWET & Heman HOLEMANS

Jaarlijks aantal asomwentelingen
2003: 127.377

Intekendatum: 30.11.2006, 15 u.
Molen: Retie (Antw.), Watermolen, watermolen met metalen onderslagrad met houden schoepen
Bouwheer: Vlaamse Milieumaatschappij, Afd. Operationeel Waterbeheer - buitendienst Antwerpen, Antwerpen
Ontwerper: Soresma nv, Antwerpen (Linda Michiels)
Opdracht: Bouw visdoorgang; perceel 1: bouwkundige werken (aanleg nevengeul, aanleg bekkentrap en plaatsing enkele duikers, kopmuren en uitstroombakken);
cat. B, kl. 2, cat. 01; perceel 2: elektro-mechanische werken (plaatsen en aansluiting 2 schuiven, installatie en aansluiting van de sturing van de schuiven, van peilmeters), onderhoud tijdens de waarborgtermijn; cat. K, o/cat. K1 of P2, kl. 2, cat. 00, 23, 26 of 27
Plaats aanbesteding: Vlaamse Milieumaatschappij, afde. Water, Copernicuslaan 1, bus 2, 2018 Antwerpen
Offertes: Perceel 1: Van Raak Louis bvba, Weelde, �154.595,40; Couwberghs nv, Laakdal, �196.767,90; Heyrman-De Roeck nv, Beveren, �220.679,30; perceel 2: EGD, Dikkelvenne, �185.091,24; Fabricom GTI, Aartselaar, �163.304,21; Deckx Werkhuizen, Dessel, �151.691,34
Toewijzing: Perceel 1: Van Raak Louis bvba, Weelde; perceel 2: Deckx Werkhuizen, Dessel

De Denderbode, 22 maart 1906
Retie. Vrijdag had te Rethy een ongeval plaats dat in den omtrek veel ontroering wekte. Aan het wiel van den watermolen van Rethy moesten eenige herstellingen gedaan worden. Jan Baptis Goris, de molenmaker van Schoonbroeck, was met zijnen zoon met dit werk bezig.

Literatuur

H. Holemans & P.J. Lemmens, "Molens der Noorder- en Oosterkempen", Nieuwkerken, 1980.
Frans J.B. Dirks, "Watermolens van de provincie Antwerpen", Antwerpen, 1990;
E. D(e) K(inderen), "De watermolen van Retie: een loflied aan de Kempen", in: De Belgische Molenaar, LXXI, 1976, nr. 10 (22 mei), p. 150-152;
A. Vermeire & E. Sneyers, "De molens van Retie: Retie-watermolen", in: De Zuiderkempen, XI, 1940, nr. 4, p. 62-63;
F. Brouwers, "De toekomst van een verleden. Levende molens in de provincie Antwerpen", s.l., Levende Molens Werkgroep Kempen-Antwerpen, (1997);
Jozef Sneyers, "Retiese molens vroeger en nu", Retie, Levende Molens, 1988, 48 p.;
Edward Sneyers, "Bijdrage tot de geschiedenis van Retie", Retie, De berk, 1949;
Paul Hendriks, "De watermolens. 10. Retie", in: P. Hendriks & R. Hoeben, "Provincie Antwerpen, wind- en watermolens", Antwerpen, 1978, p. 30;
"Hoe oud is de watermolen van Retie?" in: De Belgische Molenaar, jg. 50, nr. 24 (5 okt. 1955), p. 368-370;
E. D(e) K(inderen), "Restauratieperikelen en de molen van Retie", in: De Belgische Molenaar, jg. 76, nr. 11 (7 juni 1981), p. 159-160;
F.J.B. Dirks, "De watermolen van Retie. (Portret van een draaiende molen)", in: Natuur- en Stedeschoon, jg. 56 (1987), nr. 1 (ja.-febr.), p. 15-17, ill.;
Els De Kinderen, "Molenwerking te Retie: een voorbeeld ter navolging", in De Belgische Molenaar en Levende Molens, jg. 77 (1982), nr. 10 (oktober), p. 215-216, ill.
E. De Kinderen, "Watermolen van Retie", in: De Molenaar (NL), 03.07.2003.
Holemans Hermans, "Wind- en watermolens van de provincie Antwerpen. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 3. Gemeenten P-Z", Opwijk, Studiekring Ons Molenheem, 2011.

Persberichten
Maarten Adriaensen, "Cultuurmix in en aan de Watermolen. Opbrengst voor ontwikkelingsprojecten in Congo", in: Het Nieuwsblad, 27.09.2009.
Chris Philipsen, "Zaba-kina brengt cultuurmix aan de Watermolen", Gazet van Antwerpen, 28.09.2009.
"Kunstschilder neemt Watermolen in", in: Gazet van Antwerpen, 15.07.2008.
"Vissen zwemmen van Schelde tot in Mol", Gazet van Antwerpen, 24.11.2009.
EMA, "Natuurreservaat Den Haring is �zo mager als een haring'", De Standaard, 19.02.2009.
Maarten Adriaensen, "Reties erfgoed in de kijker", Het Nieuwsblad, 07.04.2010.
Maarten Adriaensen, "Wandelpad in uniek natuurgebied KomeNete!", Het Nieuwsblad, 23.08.2010.
EMA, "Gemeentelijke subsidie van 22.939 euro voor Natuurpunt", in: Het Nieuwsblad, 01.10.2010.
Maarten Adriaensen, "Een uniek natuurgebied. Plannen voor de Witte Netevallei", Het Nieuwsblad, 13.11.2010.
Maarten Adriaensen, "Terug naar de toekomst in de Witte Netevallei", Het Nieuwsblad, 02.07.2011.
MAR, �Van de watermolen recht natuurgebied Witte Netevallei in., Het Nieuwsblad, 03.02.2012.
PKK, "Vistrap aan Hinnekensbergen is klaar", Het Nieuwsblad, 15.12.2012.
Eddy Meulemans, "Inbrekers forceren deur in huis aan Watermolen", Het Nieuwsblad, 12.01.2013.
Sofie Verheyen, "Schuilhut", Gazet van Antwerpen, 10.04.2013.
Eddy Meulemans, "Nonkel Jef wordt peter van culinaire fietsroute in Retie, Balen en Dessel", Het Nieuwsblad, 20.12.2014.