De Scherpenbergmolen is een stenen korenwindmolen, type bergmolen, aan de noordwestzijde van de Antwerpsesteenweg (nr. 378), op de hoek met de Tichelmanstraat.

De benaming Scherpenbergmolen komt van het toponiem Scherpenberg, terwijl de volksmond sprak van de Stenen Molen, omdat er in Westmalle ook een houten molen bestond.

De molen werd in 1843 opgericht door de gebroeders Joannes en Petrus Mullenbrück (Meulenbroeck) op de eigendom van hun ouders ter streke "De Jaentjes". De bouwplaats van de molen werd als volgt aangeduid: "op meer dan een half uur buiten de linie der douanen,op 70 meter van de grote baan Antwerpen-Turnhout en op 45 meter afstand van de buurtweg Tichelmanstraat". Joannes en Petrus Mullenbrück waren zonen van Christianus Mullenbrück, afkomstig uit Westfalen-Duitsland, die zich in 1808 in de gemeente Westmalle was komen vestigen als lijmstoker. Joannes werd hier molenaar en zijn broer Petrus verhuisde naar Ossendrecht-Nederland, om er eveneens het molenaarsvak uit te oefenen.

Lijst van de opeenvolgende eigenaars en molenaars:
- 16.01.1840, gift: (van de grond) na overlijden van Mullenbrück-Aerts Christianus
- 1843, opbouw: a) Mullenbrück-Nicolay Joannes Baptista, molenaar te Westmalle en b) Mullenbrück-Nicolay Petrus Josephus, lijnfabrikant te Westmalle ("nouvelle construction d'un moulin à huile ainsi qu'une maison sur terrain vierge")
- 23.09.1853, deling: Mullenbrück-Nicolay Joannes Baptista, landbouwer en molenaar te Westmalle (notaris Keysers)
- 23.05.1881, verkoop: Stevens-Mullenbrück Franciscus, molenaar te Westmalle (notaris Janssens)
- 17.02.1891, verkoop: Janssens-Geerts Augustinus, notaris te Oostmalle (notaris Van Olmen); molenaar Verschueren Jan
- 09.02.1898, erfenis: de weduwe en kinderen (overlijden van Augustinus Janssens)
- 06.11.1930, deling: Janssens-Van de Mierop Gustaaf Marie, notaris te Oostmalle (notaris Van Olmen); molenaar Boeckx Frans (vanaf 1927, gehuwd met Maria Meeusen en overleden in Sint-Antonius-Brecht op 30.10.1952 op 66-jarige leeftijd).
- 04.03.1932, erfenis: de weduwe en kinderen (overlijden van Gustaaf Janssens); molenaar Boeckx Frans
- 06.12.1956, erfenis: de kinderen Magdalena en Laura Janssens (overlijden van de weduwe Van de Mierop van Gustaaf Janssens); molenaar Boeckx Jozef (vanaf 1954)
- 1961: Janssens Magdalena en erfgename Huyskens-Janssens Laura
- 31.12.1961, verkoop: Gemeente Westmalle (notaris Verbelen)
- 1977, administratief, gemeentefusies: Gemeente Malle

Op 7 juni 2015 bracht Conny Mullenbruck een bezoek aan de molen. Zij is de achterachter...kleindochter van Johannes Mullenbrück, die zich in 1808 in Westmalle vestigde en de eerste molenaar was op de Scherpenbergmolen!

In 1961 geraakte de molen in onbruik.

De gemeente Westmalle kocht hem in 1962. Molenbouwer Jozef Caers uit Kasterlee begon de eerste restauratiewerken. Achtereenvolgens gebeurden verschillende restauratiewerken tot hij uiteindelijk in 1985 opnieuw maalvaardig was. Nog in 2003 werden belangrijke onderhoudswerken uitgevoerd. Ook de omgeving werd verzorgd met een taverne en een speeltuin, In 1986 werd Herman Verbist vrijwillig molenaar en in 1998 werd hij opgevolgd door Freddy Oostra en Wim Peeters. Sinds 2009 worden zij versterkt met Jef De Walsche.

De molen draait iedere zondag van 13 u. 30 tot 17 u. Hij maalt graan dat geleverd wordt door ‘Veevoeders Keysers’ in Westmalle. Na maling wordt het meel terug aan Keysers geleverd. Het wordt aangewend als veevoeder. Er kan zo’n 600 à 700 kg per dag gemalen worden.

Het Oud-Vlaams opgehekte gevlucht heeft stalen gelaste roeden van het fabrikaat Peel. Op de benedenverdiepening is ook een elektrische maalstoel opgesteld. De molen is voorzien van een Engels kruiwerk en een sleepluiwerk.

Op zaterdag 27 april 2013 kreeg de molen in het Provinciehuis Boeverbos te Brugge het kenteken “Actieve Molen 2013” uitgereikt uit handen van kabinetschef Marc Andries van Vlaams minister van Onroerend Erfgoed Geert Bourgeois. Deze nominatie gebeurde door het Molenforum Vlaanderen vzw (www. molenforumvlaanderen.be)  op basis van de volgende criteria: de molen als gebouw (uitzicht, toestand), de werking als molen (draaien en malen) & de inzet van de molenaar, de toeristische ontsluiting en de gelegenheidsactiviteiten. Het ereteken werd opgehangen aan de molen maar is inmiddels op mysterieuze wijze verdwenen. Er werd een onderzoek ingesteld.

In mei 2015 werd een nieuwe steenkraan geplaatst, vervaardigd door de timmerlui van de Technische Dienst van de gemeente Malle: een pareltje van vakmanschap.

Molenbouw Adriaens bvba uit Weert plaatste in oktober 2016 een nieuwe vangbalk en de Technische Diesnt van de gemeente Malle vernieuwde de vangtrommel.
Herman Verbist was hier vrijwillige molenaar van 1979 tot 1998. Hij werd opgevolgd door Fred Oostra en Wim Peeters. Fred bleef tot 2016, Wim tot 2017. Ondertussen was ook Jef De Walsche in 2010 begonnen als molenaar, vanaf 2022 samen met Jeroen Verhaert.

In 2021 werd de volledige staart vernieuwd incl. lange en korte spruit, de kap kreeg rondom een vogelwering.
Ook delen van het hekwerk werden vernieuwd. Deze werken werden uitgevoerd door de firma Adriaens Molenbouw.

Lieven DENEWET, Herman HOLEMANS & Fred OOSTRA

Jaarlijks aantal asomwentelingen
2003: 27.490

Intekendatum: 18.02.2002, 11 u.
Molen: Westmalle (Malle, Antw.), Scherpenberg-molen - stenen bergmolen
Bouwheer: Gemeente Malle
Ontwerper: Architectenbureau P. Gevers, Kasterlee
Opdracht: Aanvraag tot deelneming aan de beperkte aanbesteding voor de restauratie; o/cat. D23, kl. 1; 80 werkdagen
Plaats aanbesteding: Gemeentehuis, Antwerpsesteenweg 246, 2390 Malle

Goedgekeurde projecten
Programma: PDPO II - As3 - Plattelandsontwikkeling
Algemeen
Projectnaam: Molendomein Scherpenberg
Projectinhoud: De inrichting van het domein van de Scherpenbergmolen: m.n. de aanleg van wandelpaden, de aanleg van een parkeerplaats en stalplaats voor containers voor de uitbater van het molenhuis en de regularisatie van een bestaande bezoekersparking. Toegangspad vanaf de Tichelmansstraat naar de molen wordt hersteld zoals voordien. Toegangspad vanaf de Antwerpsesteenweg: blijft behouden en wordt versterkt in zijn historische context. Er komt een groenbuffer omheen de bezoekersparking zodat het zicht vanaf de Antwerpsesteenweg naar de molen niet langer verstoord wordt door het zicht op de tussenliggende parking. De hoofdas op de parking zal bestaan uit kasseien, de parkeerplaatsen zelf uit dolomiet, telkens afgebakend met een kasseistrook. Er is nood aan een aparte ruimte voor de auto + afvalcontainer van de uitbater van het molenhuis. We voorzien een afgebakende ruimte tussen het molenhuis en de hoofdtoegangsweg naar de molen. De evenementenweide wordt terug op hetzelfde niveau gebracht als ervoor. De schapen komen in het noordoostelijke deel van het domein. De kleine restant van een laagstammige fruitboomgaard wordt hersteld met de aanplant van nieuwe laagstammige vruchtendragers. Maatregel: 323
Promotor: Gemeente Malle
Projectinfo
Projectpartners:
   Toerisme Malle vzw
   Stichting Kempens Landschap vzw
   Heemkundige Kring Malle
   Onroerend Erfgoed Vlaanderen
   huidige en voormalige molenaars
   de uitbaters van het Molenhuis
   middenstandsvereniging Ondernemend Westmalle
   gemeentelijke milieu-adviesraad
   verschillende molenaarsverenigingen
   gemeentebesturen uit België en Nederland
Projectgebied provincie Antwerpen: Malle
Projecttiming: 01/01/2008 - 31/12/2009
Dossiernummer: 2008/01
Datum beslissing: 01/03/2008
Financiële info
Totale kostprijs project: € 72.439,16
Europese subsidie: € 14.125,64
Vlaamse subsidie: € 15.634,76
Subsidie provincie Antwerpen: € 17.325,06
Andere financiering: € 25;353,71
Europees geld in de provincie Antwerepn: € 72.439,16
Contacten
Glenn Weyers, Antwerpsesteenweg 246, 2390 Malle
tel.: (+32) 3 310 05 84, e-mail: glenn.weyers ad publilink.be, url: http://www.malle.be

Zonnewijzer aan de Scherpenbergmolen te Westmalle

De balustrade over de molentoegang werd in maart 2011 vernieuwd door de gemeente Malle,de eigenaar van de Scherpenbergmolen.
Van de gelegenheid werd gebruik gemaakt om op deze balustrade een zonnewijzer aan te brengen.
Het betreft een verticale, oost afwijkende zonnewijzer,verbeterd voor de lokale lengtegraad. De spreuk op de zonnewijzer luidt:" Ventus Vitam Dat" – "Wind Schept Leven" ,wat dan een logische verwijzing is naar de bijhorende windmolen.
De wijzerplaat vermeldt verder nog de breedte- en lengtegraad van de windmolen.Vermits de wijzerplaat van deze verticale zonnewijzer niet pal naar het zuiden is gericht maar wel naar de kompasrichting 155° (quasi zuidzuidoost) is deze gecorrigeerd voor deze oostelijke afwijking (gnomonische declinatie) van 25°oost.
Op de wijzerplaat bevinden zich schuin naar beneden lopende lijnen,aangeduid van VI naar XVI (zes naar zestien) de uurlijnen,bovendien 7 schuine horizontale curven (waarvan één rechte in het midden),de ecliptica lengtelijnen,met een spreiding van 30° eclipticalengte,wat overeenkomt met één lijn per dierenteken verandering.
Rond de uurlijn van 12 uur (XII) slingert een achtvormige lus. Het analemma.
Dit zonneuurwerk duidt dus niet alleen de tijd (uurlijnen) aan maar ook de stand van de zon in de dierenriem(eclipticalijnen),wat evenwaardig is aan een datumbepaling.
Verdere weetjes op www.zonnewijzerkringvlaanderen.be

Fred OOSTRA, lid Zonnewijzerkring Vlaanderen vzw

Literatuur

Bolckmans J. Bijdragen tot de geschiedenis van Westmalle, Brecht 1955.
Bolckmans J., Het dubbel-dorp Westmalle-Zoersel (Oudheid en Kunst, jg. XLII, 1959, afl. 1-3).
Bolckmans J., Gids voor Oostmalle-Wechelderzande-Westmalle-Zoersel, Oostmalle, 1961.
Bolckmans J., Westmalle (Oudheid en kunst, jg. XXXVIII, 1955, afl. l,2,3).
Prims F., Westmalle (Antwerpiensia, dl. XXIV, 1953, P. 194-233).
Van Bavel K., Westmalle in oude prentkaarten, Zaltbommel, 1972.
Leon Verryckt, erevoorzitter van Toerisme Malle vzw., publiceerde over "De molenaars van de Scherpenbergmolen te Westmalle" in de jaarboeken van de Heemkundige Kring Malle jaargangen 2003 en 2004.
H. Holemans & P.J. Lemmens, "Molens van de Voorkempen en van Groot-Antwerpen", Nieuwkerken, Ten Bos, 1983, p. 102-104.
Herman Holemans, "Provincie Antwerpen - Volledig overzicht van bestaande & verdwenen wind- water- & rosmolens", Kinrooi, Studiekring "Ons Molenheem", 1986, p.76.
Holemans Herman, "Wind- en watermolens van de provincie Antwerpen. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 3. Gemeenten P-Z", Opwijk, Studiekring Ons Molenheem, 2011.
K. Van Bavel, Westmalle in oude prentkaarten, Zaltbommel, 1972.
De houten molen van Westmalle buiten dienst, in: De Dag, 25.01.1939.
De molens van Westmalle, in: De Standaard, 30.06.1961.
De molens van Westmalle, in: Toerisme in de provincie Antwerpen, nr. 6, 1963.
A.L., "De molen van Westmalle wordt hersteld", in: Ons Heem, XVI, 1961, p. 164.
H. Verbist, "De stenen windmolen van Westmalle", in: De Belgische Molenaar, LXXVI, 1981, p. 261.
"De molen van Westmalle", in: Molenecho's, I, 1973, p. 8 en 19; II, 1974, p. 27 en III, 1975, p. 2.
F. Brouwers, "De toekomst van een verleden. Levende molens in de provincie Antwerpen", s.l., Levende Molens Werkgroep Kempen-Antwerpen, (1997).
J. Vorsselmans, "Honderdvijftig jaar Scherpenbergmolen in Westmalle", in: Jaarboek Malle, 14, 1993, nr. 6, blz. 7-20.
R. Hoeben, De Scherpenbergmolen te Westmalle (Malle). (Portret van een draaiende molen)., in: Natuur- en Stedeschoon, jg. 55 (1986), nr. 6 (nov.-dec.), p. 22-23.
Red., "Scherpenbergmolen laureaat voor de Vlaamse Monumentenprijs 2011, in: "Contactblad, Malle, Heemkundige Kring, jg. 30, 2011, nr. 3, juli-augustus-september, p. 3.
Spruyt Jos, Het Standbeeld van een Malse molenaar, Land in Zicht, LXIX, 2000,2, p. 17-18.
VIA, "Molendomein Scherpenberg", in: Vlaams Ruraal Netwerk, Nieuwsbrief, september 2009.
Herman Verbist, "Bouw en werking van de Scherpenbergmolen", in: Jaarboek van de Heemkundige Kring van Malle, XIV, 1993, p.21 - 34.

Persberichten
MSR, "Omgeving van gerestaureerde Scherpenbergmolen gevrijwaard", in: Het Nieuwsblad, 12.09.2005.
"Domein Scherpenbergmolen heringericht?" Gazet van Antwerpen, 20.03.2008.
Jan Vorsselmans, Authentiek Kempens landschap", Gazet van Antwerpen, 27.07.2010.
Jan Vorsselmans, "Molenromp weer waterdicht", Gazet van Antwerpen, 08.12.2009.
AVdO, "Molendomein feestelijk geopend", Het Nieuwsblad, 10.08.2010.
Wendy Luyks, "Scherpenbergmolen maakt kans op Monumentenprijs", Het Nieuwsblad, 13.07.2011.
"Scherpenbergmolen is mooiste van provincie", Gazet van Antwerpen, 13.07.2011.
Konnie Schreus, "Streekgerechten voor een prikje. Kempense proeverij aan de Scherpenbergmolen", Het Nieuwsblad, 23.08.2011.
Stanny Correwyn, "De Renesse en Scherpenbergmolen in de kijker. Grote kanonnen op Open Monumentendag", Het Nieuwsblad, 10.09.2011.
Konnie Schreus, "Malle grijpt naast Vlaamse Monumentenprijs.Troostprijs voor Scherpenbergmolen", Het Nieuwsblad, 09.09.2011.
WLT, "Werken aan Scherpenbergmolen van start", Het Nieuwsblad, 26.01.2013.
Konnie Schreus, "Vlaamse overheid subsidieert 25.000 euro. Restauratiewerken Scherpenbergmolen van start", Het Nieuwsblad, 26.01.2013.
Jan Vorsselmans, "Malle. Molenhuis onder de hamer. Koper moet horecafunctie behouden", Gazet van Antwerpen, 14.05.2015, p. 17.
Jan Vorsselmans, "Lekker smullen aan Scherpenbergmolen", Het Nieuwsblad, 30.08.2015.
KMA, “Westmalle. Taverne Molenhuis zoekt nieuwe eigenaar”, Gazet van Antwerpen, editie Noord, 26-27.09.2015, p. 38.
Jan Vorsselmans, "Oogstfeest en Schakelplezier aan Scherpenbergmolen", Het Nieuwsblad, 28.08.2015.
"Scherpenbergmolenhuis in Malle zoekt nieuwe bestemming", bouwenenwonen.net, 11.03.2016.
Jan Vorsselmans, "Herberg 't Molenhuis zoekt een nieuwe uitbater", Gazet van Antwerpen, ed. Noord, 16.03.2016.
Jan Vorsselmans, "Herberg 't Molenhuis zoekt een nieuwe uitbater", Gazet van Antwerpen, ed. Noord, 16.03.2016.
Jan Vorsselmans, "Oogstfeest en fietshappening aan Scherpenbergmolen", Gazet van Antwerpen, 26.08.2016.
VTT, "Gemeente zoekt opnieuw koper voor Molenhuis", Het Laatste Nieuws, 21.02.2018.
VTT, "Fietstocht rond 175 jaar Scherpenbergmolen", Het Laatste Nieuws, 25.04.2018.
KDC, "Scherpenbergmolen bestaat 175 jaar", Het Laatste Nieuws, 26.05.2018.
Jan Vorsselmans, "Jubileumfeest met tentoonstelling en foto- en kookwedstrijden", Gazet van Antwerpen, 24.05.2017.
Jan Vorsselmans, "Den Mostheuvel en Den Blauwvoet winnen gerechtenwedstrijd aan Scherpenbergmolen", Gazet van Antwerpen, 28.05.2018.
VTT, "Molen en kasteel open tijdens Open Monumentendag", Het Laatste Nieuws, 07.09.2018.

Mailberichten
Fred Oostra, Westmalle, 24.05.2015, 14.06.2015 (melding van het molenbezoek van Conny Mullenbruck), 25.10.2016.
Maarten Osstyn, Adegem, 04.12.2017.
Valerie Konings, Westmalle, 17.12.2018.