De Plaatsmolen is een stenen (voorheen houten) korenwindmolen in de Schuiferskapellestraat, op een halve kilometer ten noorden van de kerk van Pittem. Vele dorpen hadden hun "Plaatsmolen". Doorgaans stonden die het dichtst bij de dorpsplaats. De molen staat op de "meullewal" die 36 roeden groot was in 1615.

Met de Plaatsmolen ging ook het 'stampcot' of de 'oliemolen' mee, die enkele meter ten oosten van de windmolen was gebouwd. Deze 'rosmolen' wordt voor het eerst vermeld in 1532.

De oudste vermelding klimt op tot 1386. Toen ging het nog om een houten korenwindmolen, een staakmolen op teerlingen.

De molen werd vernield in de godsdienstoorlog rond 1580 en werd voor 1615 herbouwd.

De Plaatsmolen was het eigendom van de heer van Pittem en werd aan molenaars verpacht. De vroegst bekende molenaar was Jan Joye rond 1550. Het 'draaiend werk' van de molen was dan het eigendom van de pachter. De normale huurtermijn bedroeg  9 jaar. Per jaar bedroeg de huurprijs: in 1622, 324 pond parisis; in 1657, 432 p. par.; in 1722, 288 pond parisis; in 1795, 262 p. par. Malen was verboden op zon- en feestdagen. Menig molenaar werd hiervoor in overtreding genomen.

Molenaars:
- Jan Joye, rond 1550
- Joos de Keysere, 1615 - overleden begin december 1646
- Adriaan Mestdagh, 1649-1669
- Joris de Busschere, 1669-1676, van 1661 tot 1669 molenaar op de Boonhagemolen te Pittem en nog eerder molenaar te Koolskamp
- Ghislein Priem, 1676-1683
- Jan Heytens, 1683 - overleden in 1715 (broer Karel was molenaar op de Claerhoutmolen te Pittem)
- Hubrecht de Meurisse, 1715 - overleden in 1747. Na zijn dood had een 'venditie' plaats. Het molenhuis werd verkocht aan Huybrecht Vintsioen. Carel de Meurisse zette het bedrijf verder met 5 werknemers. Naast de molen werd ook de hoeve uitgebaat, wat meteen een voorraad aan tarwe meebracht.
- Carolus de Meurisse, 1747 - overleden in 1753.
- Franciscus Soenens nam dan de molen over maar was er al werkzaam sinds 1735 en baatte hem uit tot aan zijn dood in 1772.
- Joannes van de Moortele, 1772 - overleden in 1788
- Jacob August van der Haeghen, 1788 - overleden in 1844.
Zijn kinderen zetten het bedrijf verder tot in 1855. Voor de molen en de hoeve heeft men in 1846 een 'moldersknecht' in dienst, naast een 'moldersketser' en, een 'landknaep', een koewachter en een dienstmeid.

In 1798 werd de Plaatsmolen door de Franse republiek onder de hamer gebracht en verkocht aan Jacques Pecsteen uit Brugge. In 1817 was Sebastiaan Goethals uit Meulebeke op de Kruisbergmolen komen wonen. In 1855 kocht deze familie (Petrus Goethals-Barbara De Visschere) de Plaatsmolen aan.

We zien de Plaatsmolen aangeduid op de Fricxkaart (ca. 1712), de Ferrariskaart (ca. 1775) met het bruin symbool van een staakmolen, op de Atlas der Buurtwegen (ca. 1844) met de benaming "Plaetsemolen", op de topografische kaart van Vandermaelen (ca. 1850) als "Plaets Molen" en op de kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1860) als een staakmolen op teerlingen.

Eigenaars na 1800:
- tot 1798: opeenvolgende heren van Pittem
- 1798, verkoop: Pecsteen Jacques, Brugge
- voor 1834, eigenaar: de Croy de Dadizeele, eigenaar te Parijs (F) (de huurder is Cauweleer Leo)
- later, eigenaar: Vanderhaeghe Jacobus, molenaar te Pittem
- 01.04.1844, erfenis: a) Vanderhaeghe Ivan, molenaar te Pittem en b) Vanderhaeghe Reine, zonder beroep te Pittem (overlijden van Jacobus Vanderhaeghe)
- 03.07.1855, verkoop: Goethals-De Visschere Petrus, landbouwer te Pittem (notaris Libbrecht)
- 20.04.1844, erfenis: en de kinderen (overlijden van vrouw Barbara De Visschere)
- 30.05.1885, erfenis: Goethals Camille, landbouwer te Pitem (overlijden van Petrus Goethals)
- 29.12.1925, gift: a) Goethals Elisa Maria, b) Goethals Adiel Joseph, c) Goethals Remi Henri, d) Goethals Anne Julie, e) Goethals Zoé Godelieve, f) Goethals Marcel en g) Goethals Julianus (notaris Viaene)
- 01.06.1932, erfenis: a) Goethals Elisa Maria, b) Goethals Adiel Joseph, c) Goethals Remi Henri, d) Goethals Anne Julie, e) Goethals Zoé Godelieve, f) Goethals Marcel, de kinderen (Carl en Christiaan) en g) Goethals Julianus (overlijden van Marcel Goethals)
- 30.05.1937, afstand: Goethals-Deridder Remi (Remigius Henricus Josephus), molenaar te Pittem (notaris Viaene)
- 05.02.1962, erfenis: en de kinderen (overlijden van vrouw Deridder)
- 28.05.1965, gift: Goethals-Van de Casteele Etienne Remi Jozef, handelaar te Pittem (notaris Viaene)
- 21.01.1972, verkoop: Vennootschap Westvlaamse Intercommunale voor Huisgvestingsbeleid, te Brugge (notaris Guinez)
- 22.03.1973, verkoop: Gemeente Pittem (notaris Guinez)

Op de Plaatsmolen bleven de kinderen van Jacobus van der Haeghe wonen tot in 1855. In dat jaar kwam Petrus Goethals van de Kruisbergmolen te Pittem het bedrijf overnemen.

Petrus Goethals was ook productief wat oliebrood betrof. Dit blijkt uit een rekening van burgemeester Felix De Meese die op het Kasteelgoed woonde. Petrus werd opgevolgd door zijn zoon Camile en in 1909 werd de huidige Plaatsmolen gebouwd. Het 'binnenwerk' bleef praktisch hetzelfde. Zo kan men er een balk aantreffen met 1868, die omgekeerd werd teruggeplaatst. Het grote vangwiel heeft als inscriptie: "1786 - I. WYBO" (= Ignace Wybo, molenmaker).
Camiel gaf het bedrijf over aan zijn zoon Remi wiens zoon Etienne de laatste molenaar was.

De huidige bakstenen stellingmolen op een wal, werd opgetrokken in 1909. Dit bouwjaar stond in grote smeedijzeren cijfers te lezen op het balkon. Bij de bouw werden vele oude molenonderdelen gebruikt. Het opschrift 1786 en het siermotief in Lodewijk XIV-stijl op het bovenwiel wijzen in deze richting.

Een schuur aan de straatzijde werd in mei 1940 door een bom uit een Duits vliegtuig getroffen, maar de molen zelf bleef gespaard.

In de jaren 1930 werd het hekwerk van de buitenroede over de halve afstand (vanaf de askop) vervangen door jalouziekleppen. Dat systeem gaf echter geen voldoening en werd na 1940 weer door scheden en zomen vervangen.

Het bedrijf werd in augustus 1949 buiten werking gesteld. De roeden werden in juni 1950 uitgehaald.

In 1995 werden een aantal dringende instandhoudingswerken uitgevoerd door de zgn. Molenwacht Vlaanderen, in het kader van een tewerkstellingsproject van de Vlaamse Overheid. Zo werden een aantal beveiligingswerken uitgevoerd: ruiming van gevallen stenen uit de romp, plaatsen van een omheining, stutting van balken binnenin. Deze werken gebeurden in het vooruitzicht van een maalvaardige restauratie.

De procedure voor de maalvaardige restauratie sleepte jaren aan. Gelukkig werd de technische knobbel in 2007 ontward, zodat het dossier gedeblokkeerd werd en de weg vrij stond voor de al lang verwachte maalvaardige restauratie.

Op 9 oktober 2008 kende Vlaams minister Dirk Van Mechelen een restauratiepremie toe voor fase 1, loten 1 en 2. Het aandeel van het Vlaams Gewest bedraagt 454.771,81 euro. Op 17 december 2008 ging de openbare aanbesteding door voor de molentechnische ontmanteling, afbraak en heropbouw van de molenromp.

Vanaf 25 mei 2009 gingen de werken van start. Op dinsdag 26 mei werd het grootste gedeelte gedemonteerd. Stelselmatig werd de romp zolder na zolder afgebroken. De betonplaat werd nog voor het bouwverlof van 2009 gegoten. Het was de bedoeling dat de heropbouw kort daarna zou starten, maar uiteindelijk gebeurde het pas sinds half augustus 2011. Verschillen in visies en tegenslagen met  de geleverde bakstenen, die vele barsten vertoonden, deden de werken uitstellen. Het gehele jaar 2012 bleven de werken stilliggen. Pas op 22 april 2013 werden de werken opnieuw gestart: Karel Verscheure uit Zwalm plaatste de moerbalken van de meelzoldervloer.

De metselwerken worden uitgevoerd door Aquastra bvba uit Lauwe. Ontwerper is het architectenbureau Freddy De Schacht uit Ruiselede.

Voor een gelijkmatige opbouw wordt gebruik gemaakt van een centrale kaapstander. Het zand is afkomstig van Callewaert Bouwmaterialen uit Kuurne/Roeselare en de natuurlijke hydraulische kalk van Boehm uit Dahlenheim (Elzas, F). De bakstenen worden aangeleverd door Terca uit Kortrijk. Ze zijn van het type Maaseiker bont met weinig nerf, die speciaal voor de buitenromp werden uitgesorteerd. Ze hebben een WFD-formaat, met als fabricagematen 210x99x67 mm.

Voor de verdere afwerking is 800.000 euro voorzien in het gemeentelijk meerjarenplan 2014-2019. Het betreft de maaltechnische inrichting en de buitenaanleg.

Het is de bedoeling van het gemeentebestuur om de Plaatsmolen te laten functioneren als molen en het draaien en malen daadwerkelijk in stand te houden.
Hiervoor dient het molentechnisch gedeelte nog gerestaureerd te worden.
De ontwerper, Architectuurstudio De Schacht & partner(s) bv ovv bvba, Poekestraat 1 te 8755 Ruiselede stelde het bijzonder bestek met nr. OO-888 en de raming voor de opdracht "Restauratie Plaatsmolen - fase 2: molentechnische restauratie", op. De lastvoorwaarden worden vastgesteld zoals voorzien in het bijzonder bestek en zoals opgenomen in de algemene uitvoeringsregels van de overheidsopdrachten. De raming bedraagt € 495.854,71 excl. btw of € 599.984,20 incl. 21% btw.
De werken zullen gegund worden bij wijze van de open aanbesteding. De uitvoeringstermijn voor deze restauratiewerken bedraagt 300 kalenderdagen.
Een subsidie zal aangevraagd worden bij de subsidiërende instantie Vlaamse Overheid Agentschap Onroerend Erfgoed, Phoenix gebouw, Koning Albert II Laan 19, bus 5 te 1210 Brussel. Het budget voor deze werken is voorzien op het meerjarenplan van de gemeente.
Voorstel van beslissing:
Op de gemeenteraad van 24 februari 2013 verleende de gemeente Pittem zijn goedkeuring aan het bestek (lastvoorwaarden) en de gunningswijze (openbare aanbesteding) voor de opdracht "Restauratie Plaatsmolen - fase 2: molentechnische restauratie".

De uitvoering van de molentechnische restauratie zal niet voor 2020 gebeuren. Vanuit de bevoegde instanties werd gemeld aan schepen Paul Lambrecht dat er "nog vele wachtenden voor ons zijn" en dat, aangezien PIttem een openbaar bestuur is en het materiaal van de molen goed opgeborgen ligt, de Plaatsmolen zeker niet prioritair is"...

Lieven DENEWET, Valère ARICKX & Herman HOLEMANS

Technische beschrijving (Luc Devliegher, 1983)
Bakstenen stellingmolen, op een berg, 1909.
Vlucht ca. 24 meter. De roeden werden in 1950 uitgehaald.
Rode baksteen 20 x 9 x 5,5-6,5 cm; 10 lagen = 72 cm. Rondboogingangen en -vensters. IJzeren stelling. Gebroken kap met rechte voorwand, bedekt met metalen platen. Enkel twee lange schuine schoren. Balkon met ijzeren leuning.
Benedenverdieping
Onderaan de ijzeren koningssil die in een taatspot op een balk draait, is een kamwiel bevestigd. De stenen van de kollergang liggen nu buiten. Er is een mechanische maalderij.
Maalzolder. Haverpletter
Steenzolder. 2 koppels maalstenen.
Spoorwiel: 64 kammen > kamwiel: 32 kammen
                                  > kamwiel: 32 kammen
Luizolder. Op de koningsspil zit een conisch kamwiel dat via een verticaal conisch kamwiel het luiwerk en de haverpletter aandrijft.
Kapzolder
Bovenwiel: 54 kammen > kamwiel: 28 kammen.
In twee hoekstukken van het bovenwiel is ingehakt: "I. WYBO" en "1786". In de 2 andere hoeken een siermotief in Lodewijk XIV-stijl.
Het bouwjaar "1909" staat in grote smeedijzeren cijfers op de leuning van het balkon.

Aanbesteding restauratie, fase 1, lot 1: molentechnische ontmanteling & afbraak molenromp
Intekendatum: 17.12.2008, 11 u.
Molen: Pittem (W.-Vl.), Plaatsmolen - stenen stelling-molen met ijzeren gaanderij
Bouwheer: Gemeente Pittem
Ontwerper: De Schacht Freddy ir.-arch., Ruiselede
Aard van de opdracht: Fase 1, lot 1: molentechnische ontmanteling en afbraak molenromp; o/cat. D23, kl. 1, cat. 00 of 19; 50 dagen; raming (1997): 136.572 euro; lot 2: heropbouw molenromp; o/cat. D24, kl. 3, cat. 00 of 19; 120 dagen
Plaats aanbesteding: Raadzaal van het gemeentehuis, Markt 1, 8740 Pittem
* Heraanbesteding op 04.03.2009, 11 u.

Intekendatum: 04.03.2009, 11 u. (heraanbesteding van 17.12.2008)
Molen: Pittem (W.-Vl.), Plaatsmolen - stenen stellingmolen met ijzeren gaanderij
Bouwheer: Gemeente Pittem
Ontwerper: De Schacht Freddy ir.-arch., Ruiselede
Aard van de opdracht: Fase 1, lot 1: molentechnische ontmanteling en afbraak molenromp; o/cat. D23, kl. 1, cat. 00 of 19; 50 dagen
Plaats aanbesteding: Raadzaal van het gemeentehuis, Markt 1, 8740 Pittem
Offertes: Aquastra bvba, Lauwe, 65.995,70 euro; Verscheure Karel bvba, Zwalm, 71.951,91 euro; Wieme R. & K. Molenbouw bvba,  Zulte, 72.510,05 euro; 't Gebinte Molenbouw bvba, Erpe-Mere, 96.000,00 eur
Toewijzing: Aquastra bvba, Lauwe

Literatuur

Werken
Luc Devliegher, De molens in West-Vlaanderen, Tielt/Weesp, 1984, p. 336-339 (Kunstpatrimonium van West-Vlaanderen, 9);
Jeroen Cornilly, Monumentaal West-Vlaanderen. Beschermde monumenten en landschappen in de provincie West-Vlaanderen. Deel 1. Arrondissementen Ieper, Kortrijk, Roeselare, Tielt, Brugge, 2001, p. 161;
Valère Arickx, Geschiedenis van Pittem, Pittem, 1951, p. 97, 139-140, 184.
Lieven Denewet, Rapport. Dertig jaar molenzorg in het Tieltse Molenland, in: Molenecho's, XXXI, 2003, nr. 1, p. 120-145;
Lieven Denewet, Ontmantelingen als aanloop tot restauratie - 2 (Bikschote, Boechout, Denderwindeke, Geel, Harelbeke, Pittem, Zarren), in: Molenecho's, XXX, 2002, nr. 3, p. 83-89;
Wilfried Devoldere, Gemeente Pittem. De Plaatsmolen. Verantwoording van de aanvraag tot het bekomen van de klassering, Pittem, bij de auteur, 1973, 11 p.;
Els De Kinderen & Wilfried Devoldere, De Plaatsmolen van Pittem: zeer waardevol, in: De Belgische Molenaar en Levende Molens, jg. 76 (1981), p. 64-66, ill.;
Paul Vandepitte & Jaak Billiet, Tielt en de Molenlandroute: een historisch-toeristische verkenning, Tielt, De Roede van Tielt, 1973, 136 p., ill.
Lieven Denewet, Pittem (W.-Vl.), Plaatsmolen - Ondergaat thans een zeer grondige restauratie", in: Land in Zicht, Driemaandelijks tijdschrift van de Koninklijke Vereniging voor Natuur & Stedenschoon, jg. 78, 2009, nr. 4, p. 20-22.
Wilfried Devoldere, Heden en verleden. Daarbij die molen ... Vooruitblik op Erfgoeddag 2009, Het gemeentelijk infoblad Pittem-Egem, jan.-febr.-maart 2009.
Lieven Denewet, West-Vlaams molennieuws, zomer 2011, in: /West-/Vlaams Molenblad, 27ste jg., 2011, 2, p. 60-64.
H. Holemans, Westvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 7. Gemeenten P-R", Rotem, 2001.

Persberichten
M. Debruyne, Restauratie van molen zit muurvast. Na vier jaar procedure is er nog niets gebeurd, Het Nieuwsblad, ed. Roeselare-Tielt, 31.12.2004, p. 22 (overgenomen West-Vlaams Molenblad, XX, 2004, 4, p. 196 - rubriek persoverzicht);
M. Debruyne, Plaatsmolen, in: Het Nieuwsblad, 01.09.2007.
M. Debruyne, "Plaatsmolen", in: Het Nieuwsblad, 26.04.2007.
M. D[e]b[ruyne], "Plaatsmolen mag afgebroken worden", Het Nieuwsblad, ed. Roeselare-Tielt, 01.10.2005, p. 19 (overgenomen in: West-Vlaams Molenblad, XXI, 2005, 4, p. 192 - rubriek persoverzicht);
Guido Defour, "Molen wordt beschermd en in 2009 volledig gerestaureerd. Nieuw leven voor de Plaatsmolen", in:  De Weekbode, ed. Tielt, 17.08.2007.
Marc Debruyne, "Romp Plaatsmolen wordt volgend jaar afgebroken. Tegen 2012 moet restauratie klaar zijn", in: Het Nieuwsblad, 29.11.2008.
Nele Sabbe,  "Gemeenteraad kwam op maandag 24 november bijeen. Plaatsmolen: meerwaarde voor Pittem", in: Krant van West-Vlaanderen, editie Tielt - 28-11-2008.
Marc Debruyne, "Plaatsmolen wordt gerestaureerd", in: Het Nieuwsblad, 19.03.2009.
MTY, "Ontmanteling Plaatsmolen van start. Maalvaardig tegen 2011", in: Het Nieuwsblad, 28.05.2009.
Marc Debruyne, "Pittem en Meulebeke werken samen aan Erfgoeddag", in: Het Nieuwsblad, 09.04.2009.
J.G., "Eerste fase herstel Plaatsmolen gestart. Een lange en moeilijke weg", in: De Weekbode, ed. Tielt, 05.06.2009.
DBM, "Plaatsmolen", in: Het Nieuwsblad, 08.10.2009.
JG, "Maandag 28 september gemeenteraad. Goed gevulde raadsagenda", in: Krant van West-Vlaanderen, editie Tielt, 25.09.2009.
JG, "Eerste gemeenteraad na vakantie met gevarieerde agenda. Bushokje enige nieuws onder de zon", in: Krant van West-Vlaanderen, editie Tielt, 02.10.2009.
Joris Defour, "Heropbouw Plaatsmolen start deze week", Het Laatste Nieuws, 19.08.2009.
DBM, "Gemeente trekt portemonnee open", in: Het Nieuwsblad, 07.01.2010.
RDH, "Krediet restauratie Plaatsmolen geschrapt", Het Nieuwsblad, 26.07.2010.
JG, "Heropbouw Plaatsmolen voor onbepaalde tijd uitgesteld. Een baksteen op de maag van de gemeente", Krant van West-Vlaanderen, ed. Tielt, 27.09.2010.
Randy De Clercq, "Gemeente ziet discussie over soort stenen met lede ogen aan. Eerste steen Plaatsmolen nog steeds niet gelegd", Het Nieuwsblad, 28.05.2011.
Randy De Clercq, "Maandenlange vertraging door ruzie over stenen. Heropbouw Plaatsmolen eindelijk van start", Het Nieuwsblad, 01.09.2011.
DJP, "Heropbouw Plaatsmolen gestart", Het Laatste Nieuws, 01.09.2011.
Randy De Clercq, "Discussie over oude of nieuwe balken leidt tot grote vertraging. Heropbouw Plaatsmolen komt na jaar weer op gang", Het Nieuwsblad, 13.04.2013.
Joris Defour, "Na ruzie over stenen levert discussie over balken nu vertraging op. Heropbouw Plaatsmolen start binnenkort weer", Het Laatste Nieuws, 18.04.2013, p. 21.
Kim Vandenbroucke, "Volgende fase kan nog twee jaar op zich laten wachten. Eerste deel van renovatie Plaatsmolen zo goed als af", Het Nieuwsblad, 24.09.2013.
"De molen zal alleen nog draaien als folklore", De Weekbode, 28.02.2014.
KVI, "Vandalen vernielen ramen gerestaureerde Plaatsmolen", Het Nieuwsblad, 08.04.2014.
DJP, "Pittem. Plaatsmolen nog lang niet afgewerkt", Het Laatste Nieuws, 04.03.2014.
JG, "Geen prioriteit. Plaatsmolen", De Weekbode, editie Tielt, p. 27.
DJP, "Vooral geld voor fietspaden en wegen", Het Laatste Nieuws, 27.12.2017.
Jeroen Sap, “434.000 euro subsidie voor de Plaatsmolen in Pittem, focus-wtv.be, 07.12.2022.
Ben Storme, “Bijna 100 monumenten wachten (al lang) op erfgoedpremies”, focus-wtv.be, 26.10.2021.