|
Het Grote Spui is een bouwwerk geplaatst als sluiscomplex tussen de Grote en de Kleine Nete. Toen de verbinding in 1426 werd uitgegraven, bouwden architecten Antoon I en Antoon II Keldermans het Grote Spui. Dit werd gebouwd in 1508 tot 1516. Er bestond nog een tweede sluis (het Klein Spui, maar dat is verdwenen). De sluizen in het spuihuis werden ingericht met twee tredmolens op de bovenste twee verdiepingen. De gebouwen geraakten in onbruik sinds de wereldoorlogen en geraakten in verval. In 2009 werd het gebouw van het spuihuis gerenoveerd en ingericht als feestzaal. De verdiepingen waar de molen zich bevindt worden gebruikt als opslagplaats.
Het spuihuis bestaat uit vier verdiepingen, aangebracht boven de sluizen. De onderste twee verdiepingen deden dienst als woning voor de sluiswachter. De bovenste twee verdiepingen omvatten de molen.
Bij de renovatie werden de vloerbalken uitgehaald, en werd maar over de helft van het gebouw nieuwe vloerbalken aangebracht. Vandaar dat er op sommige zones helemaal naar boven kan gekeken worden.
Tredkamer
Helemaal bovenaan is de plaats waar mensen rondliepen om de sluizen te bedienen. De vloerbalken zijn volledig verdwenen. Er resteren alleen nog een aantal balken in het dak die als dragers voor deze zolder dienden.
In de zolder bevinden zich twee houten assen (koningen) waar een stok doorzat. Door in twee rijen te duwen tegen de stokken werd de koning aan het draaien gebracht. Via het technisch werk op de verdieping eronder werden de sluizen bediend.
Er zijn geen trappen meer aanwezig tot boven in deze verdieping. Het merendeel van de dakspanten zijn wel nog origineel.
Molenkamer
De verdieping onder de tredkamer is ingericht met het binnenwerk van deze molen. onderaan op de koningen bevinden zich lantaarnwielen. Deze wielen laten een kamwiel draaien, waarop eveneens een as is aangesloten. Deze as staat op de vloerbalken van deze verdieping.
Vlak bij deze aandrijving, naar het midden van de verdieping toe, bevinden zich twee houten assen, waarop ijzeren kabels aangebracht zijn. Deze ijzeren kabels dreven de sluizen aan. De houten sluizen zijn verdwenen. Om deze assen te laten draaien, zijn twee houten wielen aangebracht. Daarover liepen vermoedelijk kabels die in verbinding stonden met de assen. Deze aandrijving is echter volledig verdwenen.
Vroeger was deze verdieping voorzien van een volledige houten vloer. Na de renovatie werden nieuwe vloerbalken aangebracht, maar werd het gedeelte voorbij de twee centrale assen opengelaten, zodanig dat feestvierders ook het binnenwerk kunnen zien zitten.
Deze tredmolen kan bezocht worden op afspraak met de cultuurvereniging Schaepshoofden. De zaal wordt verhuurd als zaal voor evenementen.
De Tredmolen van het Sashuis Groot Spui in Lier staat aan de noordoostzijde van de Stadsvest (zonder huisnummer), nabij de hoek met Oever en Sionsvest, op een Netearm.
In de dakverdieping bevinden zich ophaalmechanismen, bestaande uit een houten tredrad en houten raderwerken, voor het openen van de schotvlakken.
Het Sashuis "Groot Spui" werd gebouwd onder leiding van Anthonis I, Anthonis II en Rombout II Keldermans, tussen 1508 en 1516, naar aanleiding van het graven van een verbinding tussen Grote en Kleine Nete in 1426. Hierbij werden twee sluizen aangebracht namelijk het Groot en het Klein Spui (heden verdwenen). Het Groot spui had een dubbele functie, namelijk als bescherming van de mechaniek voor de regeling van de waterstand in de Kleine Nete en als versterking ter verdediging van de stad Lier.
Het Sashuis werd al op 25 maart 1938 beschermd als monument en werd tussen 1983-1987 gerestaureerd naar een ontwerp van architect R. De Bruyn.
Maarten OSSTYN, Adegem
Bouwkundige beschrijving (Hilde Kennes, Agentschap Onroerend Erfgoed)
Verankerd gebouw op rechthoekige plattegrond, opgetrokken in traditionele bak- en zandsteenstijl, vrij gesloten noordoost-gevel namelijk veldzijde met zandstenen parament, onder geknikt zadeldak (Vlaamse pannen). Sterk horizontaal accent door zandstenen speklagen. Rechthoekige vensters, waaronder bolkozijnen, in kwarthol geprofileerde zandstenen omlijsting. Steekboog- of korfboogdeurtjes, eveneens in zandstenen omlijsting. Langsgevels gemarkeerd door steigergaten. Zijpuntgevels met zandstenen kordon ter hoogte van de knik in het dak. Aan zuidwestelijke zijde: geplafonneerde afgescheiden wandeldoorgang (moer- en kinderbalken); rode bakstenen vloer met verwerking van arduinen tegels. Noordoost-gevel met enkele schiet- en werpgaten en kleine rechthoekige ramen.
Overbrugging van de Nete in vorm van twee spitsbogen gescheiden door driehoekig bruggenhoofd met getrapte bovenzijde. Aflopende natuurstenen kademuren.
Interieur: Grote benedenruimte met tweede niveau, in dakverdieping ophaalmechanismen, hoofdzakelijk bestaande uit houten raderwerken, voor het openen van de schotvlakken.
|
Lier, Antwerpen
