De Oude Molen is een stenen korenwindmolen, type cilindrische torenmolen, op de Molenberg, aan het eind van de Molenweg

Zeer interessante molen! Het gaat hier immers om een zeldzaam overblijfsel van een stenen torenmolen met cylindrische muren uit ijzerhoudende zandsteen. Er was een kegelkap. De kern van de muren bestaat uit baksteen, terwijl het ijzerzandsteen alleen als parament is aangebracht. Eerder werd gedacht dat de muren massief van ijzerzandsteen waren opgetrokken. De baksteen biedt wellicht een aanknopingspunt voor de bouwhistorische datering van de molen. Tevens bewijst het parament dat een aantal uitsparingen in de kuip al bij de bouw werden aangebracht! Het lijkt heel wel mogelijk dat het terrein in en om de molen werd verdiept, waardoor het onbeklede bakstenen fundament onder de ijzerzandsteen tevoorschijn piepte, en dat om die reden de Gobertanger plint werd aangebracht. De conclusie over de baksteen in het binnenste van de muren leidde tot nieuwe inzichten over de bouwgeschiedenis.

De molen behoorde toe aan de heer van Rivieren. Zowel uit archiefbronnen als uit oude kaarten en tekeningen was het bestaan van zijn verblijf, een middeleeuwse woontoren in Gelrode bekend. Toen in 2007, bij tuinwerkzaamheden in een park, de fundamenten van een vierkant gebouw werden aangetroffen, konden ook archeologen voor het eerst de woning van de ‘heer van Rivieren’ aan een grondig onderzoek onderwerpen.

In 1428 werd in het rekeningboek van de heer van Rivieren voor het eerst melding gemaakt van een windmolen in Betekom. Vermoedelijk was het een standaardmolen. Eind 15de eeuw werd de streek tussen Aarschot en Haacht grondig verwoest door plunderende soldaten en ging de molen van Betekom in vlammen op. De huidige molen werd in het begin van de 16de eeuw gebouwd

Rond 1570 onderging de molen ingrijpende veranderingen: geheel het binnenwerk werd vastgemaakt aan de centrale staande as en kon, samen met de kap, naar de wind gekruid worden. Dat systeem bestaat nu nog in Templeuve (Frankrijk).

Molenaar Jacob Pelgrims liet in 1750 in de huidige Professor Scharpélaan 64 te Betekom een herenhuis (type langshuis met anderhalve verdieping en zadeldak) bouwen met een bijhorende kapel. Boven de deur lezen we volgend bouwopschrift: I.P.G. / 1750 / C.V.B. / M.D.C.C.L. Deze molenaar bouwde in 1755 ook de nabijgelegen Onze-Lieve-Vrouwekapel (hoek Tremelosesteenweg en Professor Scharpéplein), met een molenijzer bovenin de puntgevel.

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar:  Van Luyten-Geets Jozef Frans, molenaar te Betekom
- 06.05.1839, erfenis: de weduwe (overlijden van Jozef Van Luyten)
- 22.03.1850, erfenis: de weduwe (overlijden van kind Philippe)
- 05.10.1872, erfenis: Van Luyten-Robrechts Petrus Josephus Leopoldus, moelnaar te Betekom (overlijden van de weduwe Geets van Jozef Van Luyten)
- 25.01.1905, erfenis: de weduwe en kinderen (overlijden van Petrus Van Luyten)
- 28.11.1905, erfenis: de kinderen (overlijden van de weduwe Robrecths van Petrus Van Luyten)
- 13.06.1936, erfenis: a) Van Luyten Celestine, b) Van Luyten Octavie, c) Van Luyten Victor, d) Van Luyten Louise en e) Claes Josephina Octavia Gabriëlle
- 1939, erfenis:  a) Van Luyten Celestine, b) Van Luyten Octavie, c) Van Luyten Victor, de ergenamen, d) Van Luyten Leonia en e) Claes Josephina Octavia Gabriëlle, zonder beroep te Mehelen (overlijden van Victor Van Luyten)
- 13.12.1939, erfenis: Sallets-Van Luyten Antonius Gustavus Maria, brouwer te Betekom
- 21.11.1948, deling: a) Sallets Antoon Gustaaf Marie (overleden op 02.08.1951), b) Sallets Maria Angelina, c) Sallets Ghislena Elvira en d) Sallets Ludovica Cornelis (notaris D'Hooghe)
- 15.10.1951, deling: Gijbels-Sazllets Marcel Felix Emilius, dokter te Aarschot (notaris Van Cauwelaert)
- 25.07.1968, erfenis: en de kinderen (overlijden van vrouw Sallets)
- 06.03.1976, erfenis: de kinderen (overlijden van Marcel Gijbels)
- 2014, eigenaar: Natuurpunt vzw, Mechelen

Spijtig genoeg stak het terugtrekkende Belgisch leger de molen in brand gestoken op 12 september 1914 (tweede uitval uit Antwerpen, 9-13 september), net zoals de standaardmolen van Wezemaal. Een andere versie blijkt onjuist te zijn. Volgens een overlevering gebeurde de brandstichting te Betekom al op 6 augustus 1914 door bevelhebber Valéran van de Kerchove-d'Hallebast, die tijdens zijn terugkeer door de Duitsers zou zijn afgeschoten in de omgeving van de Demer. Maar deze persoon was toen enkel wachtmeester en niet de bevelhebber van de Belgen die op verkenning waren (dat was luitenant de Heusch),

Enkel de lege romp blijft nog over. In 1990 redde Natuurpunt de ruïne van een zekere sloop door de grond te kopen. Op 30 november 1993 werd hij beschermd als monument en samen met zijn omgeving als dorpsgezicht. Enkele enthousiastelingen voerden enkele instandhoudingswerken uit.

Recent kon Natuurpunt twee grote stappen zetten om de restauratie te doen slagen. Tot voor kort had Natuurpunt acht are in eigendom maar dit werd uitgebreid met een hectare spontaan opgeschoten bos. Samen met het bureau ALT-architectuur werd een samenwerking aangegaan voor de opmaak van een restauratieplan. De eerste horde, de opmaak en goedkeuring van een beheerplan is genomen. Architect Thierry Lagrage werkt verder aan het ontwerp. Belangrijk is dat het rustieke karakter zoveel mogelijk bewaard blijft. Openstelling zou occasioneel kunnen, waarbij kleine groepjes bezoekers via de trap naar een uitkijkplatform zouden kunnen gaan. Op die manier wordt de historische uitkijkfunctie van het monument hersteld.

De vzw Natuurpunt beheert de beboste heuvel waarop de molen staat en zal de romp laten renoveren. In de eerste plaats wil men het historisch gebouw regendicht maken en de trap herstellen. Natuurpunt wil een duurzame conservatie van dit monument realiseren door de uitwerking van een totaalproject. Concreet zal de bovenrand worden hersteld en wordt een bescherming tegen regeninslag voorzien. Anderzijds wordt gewerkt aan de toegankelijkheid van de site. Voor scholen en verenigingen is dit een gedroomde locatie om het Hageland met zijn natuur en glooiende landschap beter te leren kennen. De uitzichtpunt over de Demervallei wordt hersteld. De molenromp zal trouwens occasioneel ook worden opengesteld. Een vervollediging als windmolen wordt niet voorzien.

Begin jaren 1990 hebben vrijwilligers van Natuur en Landschap (voorloper van de lokale Natuurpuntafdeling) en de heemkundige kring hun schouders gezet onder dit unieke erfgoed project, eerst met de erkenning als monument en niet veel later ook door de aankoop van de molenruïne. Na veel studiewerk is er al vlug overgegaan naar de eerste instandhoudingswerken.

In 2011 ging een verjongde Molenwerkgroep van start met de voorbereiding van de tweede fase, toekomstvisie, overleg, financiering en communicatie. Deze historische studie is dan ook een belangrijke zijn en tegen die datum wilde de werkgroep werk maken van een mooi historisch en natuurproject op de Molenberg, met steun van de gemeente Begijnendijk en de Vlaamse Overheid (Agentschap Onroerend Erfgoed).

Literatuur

Lieven Denewet, "De vroegste stenen windmolen-vermelding in Vlaanderen: Betekom, 1597", in: Molenecho's, X, 1982, p. 207-211;
H. Guislain, M. Janssens, P. Rens & R. Wittermann, "De Oude Molen van Betekom", in: Het Oude Land van Aarschot, XXX, 1995, 3, p. 125-188;
C. Wellens, "Betekom", in: Oost-Brabant, III, 1957;
M.A. Duwaerts e.a., "De molens in Brabant", Brussel, Dienst voor Geschiedkundige en Folkloristische Opzoekingen van de Provincie Brabant, 1961;
Herman Holemans, "Kadastergegevens: 1835-1985. Brabantse wind- en watermolens. Deel 4: arrondissement Leuven (A-L)", Kinrooi, Studiekring 'Ons Molenheem', 1993;
P. Bauters, "De Molentoren te Betekom geeft een geheim prijs", in: Levende Molens, jg. 9 (1987), nr. 1, p.2-3, ill.
Pauwels Dirk, Doperé Frans en Bart Minnen, "De Demer gedomineerd: de heer van Rivieren en zijn middeleeuwse woontoren in Gelrode", M & L (Monumenten, Landschappen en Archeologie), XXXI, 2012, nr. 1.
A. ver Elst, "De windmolen in onze folklore", Brabant (tijdschrift), V, 1960, p. 4-5 (4).
Mailbericht Gaëtan Algoet, 28.07.2014.

Persberichten
GGH, "Comité in de weer voor molenruïne", in: Het Nieuwsblad, 02.10.2007.
GGH, "Plannen molen", in: Het Nieuwsblad, 15.01.2008.
Guido Govaerts, "Zondag 11 september. Hulst in de kijker", Het Nieuwsblad, 06.09.2011.
Guido Govaerts, "Natuurpunt lost belofte in tegen 2015. Buurbewoners wachten op restauratie molen", Het Nieuwsblad, 07.09.2011.
Guido Govaerts, "Nieuwe poging voor conservatie molen Betekom. Molenwerkgroep mikt naar augustus 2014", Het Laatste Nieuws, 03.07.2012.
"Molenruïne van Betekom: naar de definitieve conservatie?" begijnendijk.be (2013)
Guido Govaerts, "Leerlingen helpen mee aan natuurbeheer. Peter De Klimroos zorgt voor de Molenberg", Het Nieuwsblad, 21.12.2014.
Geert Mertens, "Betekom. Geld gezocht voor restauratie oude molen. Natuurpunt en Molenwerkgroep organiseren zaterdag Dag van de Molenberg", Het Laatste Nieuws, 27.09.2016.
Guido Govaerts, "Zaterdag 21 september vanaf 14 uur. Benefietfeest van de oude molen op de Molenberg", Het Nieuwsblad, 19.09.2019.
Guido Govaerts, "Zaterdag vierde Dag van de Molenberg in Betekom. Eindelijk mooie toekomst voor molenruïne? 'Het dossier is klaar'", Het Nieuwsblad, sept. 2019
Kim Aerts, "Restauratie  beschermde Torenmlen in zicht na subsidie van 132.000 euro", Het Laatste Nieuws, 15.12.2019.