De Verloren Kostmolen, Molen van Schaffen, De Windmolen of Molen van t Dorp is een houten korenwindmolen in de Kerkstraat, op 800 meter ten noorden van de kerk van Schaffen.

Deze standerdmolen met gesloten voet werd gebouwd in 1826 in Beverlo (Limburg), op het gehucht Eindeken. Hij was in 1842 eigendom van koopman Pieter Willems die de molen verpachtte aan Pieter Loos. Door erfenis kwam de molen in het bezit van August en Pauline Willems, kooplieden te Peer, die de molen na hun overlijden in 1862 nalieten aan Hendrik Willems. In 1863 verkocht deze laatste de molen aan Martin Gilaer, een deurwaarder uit Beringen. Reeds in 1864 verkocht hij de molen aan Henri Lemmens-Scraeyen, die ook eigenaar was van de Stalse watermolen te Koersel. In 1902 erfde Denis Lemmens-Grootjans de molen van zijn ouders en het jaar daarop kocht hij ook de andere windmolen van Beverlo.

In 1903 verkocht Denis Lemmens-Grootjans de molen aan Mandus Peeters. Deze liet de molen uiteennemen en in 1904 herbouwen te Schaffen.

Opeenvolgende eigenaars:
- 1904, opbouw: Peeters-Verrelst Amandus, molenaar te Schaffen, op grond van Theys-Adriaens Michel Matthijs en consoorten, eigenaar te Diest
- 17.08.1907, erfenis (van de grond) a) Theys Felix, zonder beroep te Diest en b) Theys Jozef, zonder beroep te Diest (overlijden van Michel Theys)
- 16.12.1910, erfenis: (van de grond) Theys Jozef, eigenaar te Diest (overlijden van Felix Theys)
- 30.07.1911? deling (van de grond) Theys Jozef, eigenaar te Diest (notaris Grootjans)
- 18.07.1919, verkoop: (van het gebouw) Loots-Peeters Jozef Louis Eduard, molenaar te Schaffen (notaris Alenus)
- 09.05.1933, deling: (van de grond) Vandenhove-Nihoul Maurice Jacob Eugène, te Diest (notaris Clavereau)
- na 1933, erfenis: (van het gebouw) Loots-Peeters Jozef Louis Eduard, de erfgenamen (overlijden van Jozef Louis Loots)
- 30.09.1964, deling: (van de grond) Theys Charles François MIchel, secretaris-generaal te Brussel (notaris Sohet)
- 10.11.1970, verkoop: (van de grond) a) Vanderstraeten Theodoor, legeraalmoezenier te Eeklo en b) Vanderstraeten Suzanna, inspectrice te Eeklo (notaris Grootjans)
- 10.10.1972, verkoop: (van het gebouw) met een erfpacht tot 16.08.2003: De Jaegher-De Hulsters Julien Etienne Marie, meubelmaker te Eeklo (notaris Grootjans)
- 23.06.1978, verkoop: Diest, de stad (beslissing burgemeester)

De molen bleef tot 15 september 1953 beroepsmatig in werking. Daarna werd hij aanvankelijk goed onderhouden, maar na een poos trad het verval toch in. Meubelmaker Julien De Jaegher uit Eeklo kocht de vervallen molen in 1972 met het doel hem af te breken om de eikenhouten balken tot meubels te verwerken... De toestand werd zelfs gevaarlijk. Uit veiligheidsoverwegingen werden de roeden en de trap verwijderd.

Gelukkig kocht de stad Diest de molen en werd hij in 1979 beschermd als monument. In 2002-2004 werd de molen herbouwd en maalvaardig hersteld door Thomaes Molenbouw nv uit Beveren-Roeselare. Zo plaatste deze firma op 24 maart 2004 in één dag de gehele molen: de kast, de molenas met wielen, de kap en de geklinknagelde roeden (type Verhaeghe, fabr. Adriaens, Weert). Totale kostprijs: zo'n 530.000 euro. Tijdens de molenfeesten van zondag 29 augustus 2004 werd de molen feestelijk ingehuldigd. In 2005 werd Wilfried Nijs uit Holsbeek door de stad Diest aangesteld als vrijwillige molenaar. Hij draait iedere eerste en derde zondag van de maand, van 10 tot 13 uur. en na afspraak voor groepen.

Lieven DENEWET, Romain CUYPERS & Herman HOLEMANS

Intekendatum: 16.10.2000, 11 u.
Molen: Schaffen (Diest, Vl.-Brab.), Verloren Kost-molen - standaardmolen met gesloten voet
Bouwheer: Stad Diest
Ontwerper: Architectenbureau P. Gevers, Kasterlee
Opdracht: Aanvraag tot deelname aan de beperkte aanbesteding voor de restauratie; o/cat. D23, kl. 3; 160 werkdagen
Plaats aanbesteding: Stadhuis, Grote Markt 1, Diest
Toewijzing: Thomaes Molenbouw nv, Roeselare

Literatuur

Archief Onroerend Erfgoed Industrieel Erfgoed, DB000551, Diest-Schaffen (Houten staakmolen), Historiek.
Lieven Denewet, "Molen van Schaffen (Diest) 20 jaar "beschermd monument", in: Molenecho's, XXVII, 1999, nr. 1, p. 7.
L. Denewet, "Drie nieuwe Vlaamse staakmolenkasten in 2003", Molenecho's, XXXI, 2003, 2, p. 64-66.
L.F. Genicot, S. Van Aerschot, A. De Crombrugghe, H. Sansen & J. Vanhove, "Inventaris van het cultuurbezit in Vlaanderen, Architectuur, Provincie Brabant, Arrondissement Leuven, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 1", Luik, 1971.
R. Van Ryckeghem & L. D(enewet), "De restauratie van de standaardmolens van Schaffen en Diest", Molencho's, XXXII, 2004, nr. 2, p. 71.
L. Van de Poel, "Bouwstoffen voor de geschiedenis van Schaffen", Schaffen, 1956.
M.A. Duwaerts e.a., "De molens in Brabant", Brussel, Dienst voor Geschiedkundige en Folkloristische Opzoekingen van de Provincie Brabant, 1961.
Herman Holemans, "Kadastergegevens: 1835-1985. Brabantse wind- en watermolens. Deel 5: arrondissement Leuven (M-Z)", Kinrooi, Studiekring 'Ons Molenheem', 1994;
H. De Vuyst, "Hout werkt", in: M&L, Monumenten, Landschappen & archeologie, tweemaandelijks tijdschrift van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Brussel jg. 24, nr. 4, p. 8-21, ill.;
Werner Smet, "Molens van Beverlo en Leopoldsburg", in: "Ons Molenheem", jg. 31, 2006, nr. 2, april-juni, p.27-29l.
Fr. Claes, G. Hanegreefs Guy, F. Loix, e.a., "Schaffen door de eeuwen heen", Tielt-Winge, Oostbrabantse werkgemeenschap, 1989, p. 93-95, p. 147-151.

Persberichten
VLD, "Gerestaureerde staakmolen in Schaffen ingehuldigd", in: Het Belang van Limburg, 29.08.2004.
"Stad Diest promoot bezoek in de regen", in: Het Belang van Limburg, 01.02.2010.
Luc Weyens, "Molen Schaffen zondag 5 april toegankelijk", Het Belang van Limburg, 30.03.2015.
LW, "Windmolen aan Halve Maan draait weer op volle kracht", Het Belang van Limburg, 17.04.2015.
LW, "Molens zetten deuren open", Het Nieuwsblad, april 2014.