Molenzorg

Wontergem (Deinze), Oost-Vlaanderen


Prentkaart na 1892. Verzameling Ons Molenheem
Algemeen
Collectie
Verdwenen Belgische Molens
Naam

Molen van Wontergem
Molen Lauwers
Blauwe Gansmolen

Ligging
Dentergemstraat 35
9800 Wontergem (Deinze)

Molenkouter
200 m NW van de kerk
kadasterperceel B127


toon op kaart
Type
Staakmolen, later stenen stellingmolen
Functie
Korenmolen, later ook oliemolen
Gebouwd
15de eeuw / 1855
Verdwenen
1892 - 28 nov., uitgebrand / 1917, sloop romp
Beschrijving / geschiedenis

Op de Molenkouter was sinds de 15de eeuw een houten korenwindmolen bekend,

In de "Gazette van Gend" van 31 december 1798 of 11 nivôse jaar VII verscheen de volgende advertantie: "Door de erfgenamen van wijlen Jan-Pieter de Block, mole-naar en landsman in Wontergem bij Deinze, wordt de mo-len op 13 en 27 nivôse e.k. openbaar verkocht in de herberg van Alexander de Slock aldaar. De welbeklante koren-windmolen met molenhuis is (deel van) een welbebouwde hofstede met boomgaard en hof, met een ander onlangs nieuw gebouwd woonhuis (bakkerij en kruidenierswinkel), alles in één blok bijeen gelegen, meer dan 1 bunder groot, staande “van oosten jegens de kerk van Wontergem”; ac-tueel gebruikt door de voornoemde hoirs. Onmiddellijk vrij na betaling der koopsom.

In 1855 werd hij vervangen door een stenen stellingmolen, om graan te malen en olie te slaan.

Na de plaatsing van een stoommachine in 1882 werd nog steeds met de wind gemalen.

Op maandagavond 28 november 1892, om 21 uur, ontstond er brand in de windmolen. De brand hield tot dinsdagmorgend rond 9 uur aan, dan was de molen geheel vernield. Een 30-tal zakken graan en een groote hoeveelheid raapkoeken werden verbrand. De schade werd op 20 tot 25,000 frank geschat. Niets was verzekerd. De oorzaak van de brand was onbekend.
Van de windmolen bleef enkel nog de romp over. Sindsdien werd enkel nog met stoom gemalen,

Opeenvolgende eigenaars
- 1823, eigenaar: Lauwers Eugène landbouwer te Wontergem
- later, erfenis: Lauwers Sophie en consoorten (overlijden van Eugène Lauwers)
- 04.11.1868, deling: a) Lauwers Sophie, b) Lauwers Charlotte en c) Lauwers Antoinette (notaris Ryffranck)
- 20.05.1871, deling: de gezusters a) Lauwers Sophie en b) Lauwers Antoinette (notaris Opsomer)
- 28.03.1900, verkoop: De Meester Jules, gemeentesecretaris te Wontergem (notaris Van der Eecken)
- 22.11.1911, verkoop: De Wulf-Van Daele Joseph, molenaar te Wontergem (notaris Blanckaert – een eigendom bestaande uit het woonhuis, de stoommaalderij in volle werkzaamheid met de draaiende en vaste voorwerpen van de molen, enz…)

De stoommaalderij was in 1905-1911 in het bezit van Jules De Meester, de toenmalige gemeentesecretaris van Wontergem. De gebroeders Lucien en Jules Buysse waren er toen werkzaam als molenaarsknecht.  Ze wonnen hun eerste wielerwedstrijden met fietsen van hun baas-molenaar. Lucien werd bekend als winnaar van de Ronde van Frankrijk in 1926 en heeft een standbeeld aan de kerk van Wontergem.

De molenromp werd in 1917 gesloopt. De site werd dan ingenomen als de melkerij Sint-Macharius van de gebroeders Joseph en Marc De Wulf.

Een kantsteen van de oliemolen, die al jaren onder enkele paletten verborgen lag, werd op 5 september 2018 op vraag van enkele buurtbewoners met een hijskraan overgebracht naar het depot van de Technische Uitvoeringsdienst van Deinze. De steen, die zo'n drie ton weegt, zal in 2019 een plaats  krijgen als monument naast het Lucien Buysse-standbeeld aan de kerk.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Bijlagen

Gewestelijke Dienst van het Kadaster te Gent, Gemeente Wontergem. Proces-verbaal van afpaling, 1823
Te Wontergem vindt men een windmolen toebehorend aan Eug. Lauwers, dienende tot het malen van graan, geen pachtcontract betrekking hebbende tot deze molen heeft men kunnen bekomen. De taksateur alvorens de begroting der waarde van deze molen te bepalen, heeft veel inlichtingen bij de eigenaar, de inwoners van deze gemeente, zaakwaarnemers en andere ingewonnen en naar deze in evenredigheid van vele reeds gekadastreerde gelijke soorten van eigendommen vastgesteld dat de jaarlijkse onzuivere huurwaarde tot 190 guldens, waarvan een derde tot onderhoud en herstel moet worden afgetrokken, derhalve komt de zuivere opbrengst tot 100 guldens.

Het Weekblad van Maldeghem en Zeeuwsch-Vlaanderen, zondag 4 december 1892, jg. 2, nr. 49.
Maandag avond [28 november 1892], om 9 ure, is er brand ontstaan in den windmolen, van de gezusters Lauwers alhier. De brand hield tot Dinsdag morgend, rond 9 ure aan, dan was de molen geheel vernield. Men verzekert dat een 30tal zakken graan en eene groote hoeveelheid raapkoeken verbrand zijn. De schade wordt op eene som van 20 tot 25,000 fr. geschat. Niets is verzekerd. De oorzaak van den brand is onbekend.

Anthony Statius, "Opgegraven molensteen legt stukje geschiedenis van Wontergem en haar bekendste inwoner bloot. Molensteen van 3 ton krijgt plekje naast Lucien Buysse", Het Laatste Nieuws, 05.09.2018.
Deinze. In de Dentergemstraat in Wontergem is woensdagochtend een oude molensteen van zo’n 3 ton opgegraven. De steen vertelt een stukje geschiedenis van het dorp en zijn bekendste inwoner, Tour de France-winnaar Lucien Buysse. “Samen met zijn broer Marcel was Lucien in 1905 werkzaam als molenaarsknecht”, zegt buurtbewoner Gilbert Persijn. De steen krijgt een plaats als monument naast het Lucien Buysse-standbeeld aan de kerk.
Foto Anthony Statius. Op vraag van enkele inwoners uit Wontergem werd de molensteen opgegraven.
Op vraag van enkele inwoners werd de oude maalsteen van de ondertussen verdwenen molen van Wontergem opgegraven. De steen lag al jaren achter de oude melkerij Sint-Macharius van de broers Josef en Marc De Wulf. Dorpsgenoot en ex-rijkswachter Gilbert Persijn dook in de geschiedenis van de oude windmolen en ontdekte een leuk weetje over de Deinse wielerheld Lucien Buysse. “Vooraleer hij de Tour de France won in 1926, werkte hij als molenaarsknecht in zijn geboortedorp Wontergem”, zegt Gilbert. “Samen met zijn oudere broer Marcel, ook een bekende Flandrien, werkte hij er rond 1905, toen de windmolen eigendom was van Jules De Meester, de vroegere gemeentesecretaris. De broers wonnen hun eerste wielerwedstrijden met fietsen van de baas-molenaar, wat hem naar verluidt niet direct plezierde”, vertelt Gilbert. 
Rustplaats wielertoeristen
"Ik contacteerde dorpsgenoot Lieven Tack, die in het Comité Lucien Buysse zit om iets met die steen te doen. Het zou mooi zijn als ze van de steen een soort tafel maken, om naast het standbeeld van Lucien aan de kerk te zetten. Er passeren daar heel wat wielertoeristen en dit zou een mooie rustplaats kunnen zijn”, aldus Gilbert.
De steen werd opgegraven door Deinzenaar Patrick Lataire en met een hijskraan overgebracht naar het depot van de Technische Uitvoeringsdienst. “De molen was een pronkstuk van dit dorp”, zegt Morgan De Dapper, voorzitter van Dunsa, de vroegere Kring voor Geschiedenis, Kunst en Erfgoed van Deinze en de Leiestreek. “Ik ben niet zeker uit welk materiaal de steen gemaakt is, maar het is waarschijnlijk een soort porfier. De steen weegt zeker 3 ton. Deze vondst heeft zeker erfgoedwaarde.”
Foto Anthony Statius De molensteen lag al jaren onder enkele panelen achter de oude melkerij Sint-Macharius in de Dentergemstraat.
Foto Anthony Statius De steen weegt zo'n 3 ton.
Schepen van Erfgoed Rutger De Reu (CD&V) dook even in de archieven op zoek naar de geschiedenis van de molen. “Op de Molenkouter werd in de 15de eeuw een houten korenwindmolen gebouwd”, zegt De Reu. “Halfweg de 19de eeuw werd ze vervangen door een stenen stellingmolen, om graan te malen en olie te slaan. In 1892 brandde ze bijna volledig af, enkel de romp bleef over en in 1900 en 1911 werd de molen opnieuw verkocht aan respectievelijk Jules De Meester en Joseph De Wulf, de grootvader van de vinders. In 1917 werd de romp uiteindelijk gesloopt. Wij zullen de molensteen voorlopig bewaren om in 2019 een blijvende plaats in te richten in Wontergem, waar de steen als monument zichtbaar zal zijn.”
Foto RV. Lucien Buysse in de Tour van 1914.

"Gevaarte door kraan weggehaald van terreinen voormalige zuivelfabriek. Drie ton zware molensteen uit 15de eeuw wordt monument", Het Nieuwsblad, 06.09.2018.
Foto. De molensteen krijgt voorlopig een plaats in de gebouwen van de technische uitvoeringsdienst.
Een circa 3.000 kilo zware molensteen, die waarschijnlijk al in de 15de eeuw dienst deed, werd gisteren met een hijskraan opgetild op het erf van de familie De Wulf en de vroegere zuivelfabriek Sint-Macharius in de Dentergemstraat in Wontergem.

Literatuur

Archieven
- Gewestelike Dienst van het Kadaster te Gent, Gemeente Wontergem. Proces-verbaal van afpaling, 1823

Gedrukte bronnen
-"Gazette van Gend", 31 december 1798 of 11 nivôse jaar VII.
- "Het Weekblad van Maldeghem en Zeeuwsch-Vlaanderen", zondag 4 december 1892, jg. 2, nr. 49.

Werken
- Luc Goeminne, "Geschiedenis van de windmolens te Wontergem, Bijdragen tot de geschiedenis der stad Deinze en van het land aan Leie en Schelde", XLVI, 1979, p. 205-210.
- Bogaert C. & Lanclus K., Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement Gent, Kantons Deinze - Nazareth, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 12N3, Brussel - Turnhout, 1991.
- Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. De arrondissementen Eeklo en Gent, in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XV, 1961, 2 (Gent, 1962).
Herman Holemans, Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 8. Gemeenten U-Z, Opwijk, Studiekring "Ons Molenheem", Opwijk, 2008.

Persberichten
- Anthony Statius, "Opgegraven molensteen legt stukje geschiedenis van Wontergem en haar bekendste inwoner bloot. Molensteen van 3 ton krijgt plekje naast Lucien Buysse", Het Laatste Nieuws, 05.09.2018.
- "Gevaarte door kraan weggehaald van terreinen voormalige zuivelfabriek. Drie ton zware molensteen uit 15de eeuw wordt monument", Het Nieuwsblad, 06.09.2018.

Overige foto's

<p>Molen van Wontergem<br>Molen Lauwers<br>Blauwe Gansmolen</p>

Verzameling Ons Molenheem

Stuur uw teksten over deze molen  | 
Stuur uw foto's van deze molen
  
Laatst bijgewerkt: woensdag 12 september 2018

 

De inhoud van deze pagina's is niet printbaar.

zoek in database zoek op provincie Stuur een algemene e-mail over molens vorige pagina Home pagina Naar bestaande molens