De Neerkammolen is een graanwatermolen, thans met turbine, op de Grote Molenbeek, in de Neerkamstraat 1, op 2,9 kilometer ten westen van de kerk van Brussegem, tegen de grens met Mollem. De molen bevindt zich op een waterloop die reeds in de middeleeuwen gedeeltelijk (met het oog op de inplanting van verschillende molens) kunstmatig werd omgeleid. Op dezelfde beek bevinden zich onder andere ook de Koevoordemolen en de Diepensteynmolen te Londerzeel.

Een eerste watermolen bestond al in 1126. Er zijn vermeldingen uit de 15de eeuw. Een ingemetsede gevelsteen aan de beekkant, draagt het jaartal 1735. De rondboogdeur is van arkoze met sleutel en imposten en droeg destijds het jaartal 1768. Het bekronend oculus werd in de jaren 1970 ingemetseld en is afkomstigvan een afgebroken hoeve tegenover het kasteel Innes te Waarbeek.

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Vandergooten Jan-Baptist, molenaar te Brussegem
- 16.04.1840, verklaring over de eigenares: Vandergooten Jan-Baptist, de weduwe
- 14.03.1842, verkoop: Smet-Van Roy Dominicus, molenaar te Brussegem (volgens verklaring)
- 31.07.1876, deling: Smet-Humblé Jan-Baptist, molenaar te Brussegem (notaris Clavareau)
- 04.10.1901, erfenis: de kinderen
- 21.06.1911, afstand: Cortvrindt-Smet Louis Henri Frans, molenaar te Brussegem (notaris Heckelers)
- na 1831, erfenis: en de kinderen (overlijden van vrouw Smet)
- 10.09.1959, erfenis: de kinderen (overlijden van Louis Cortvrindt)
- 22.08.1961, verkoop: Berben-Cortvrindt Emiel Jozef (°1924), handelaar te Brussegem (notaris De Smet)
- 2005, verkoop: Van Ginderdeuren Adriaan, Merchtem

Het huidige gebouw dateert vooral uit de tweede helft van de 19de eeuw,  

In 1914 werd een stoommachine geplaatst, maar er werd ook nog gemalen met waterkracht. De watermolen werd grondig verbouwd in 1921-'22. Het waterrad werd weggenomen in 1931 en vervangen door een Francisturbine in 1941. In 1944 werd een elektromotor geplaatst. De laatste molenaar was Emile Berben (°1924). Op 10 maart 1994 werd de molen beschermd als monument, waarin begrepen zit: het molengebouw, de sluis, de damwanden, de turbine met afdekking, het mechanisme.

De molen werd in 2005 aan verkocht aan de huidige eigenaar Adriaan Van Ginderdeuren. In 2011 onderzocht het bedrijf Evolion bvba uit Diegem (zaakvoerder ir. Ludo Candries) in opdracht van de gemeente Merchtem (burgemeester Eddie De Block), of de molensite in aanmerking kan komen voor de opwekking van groene stroom door middel van een "visvriendelijke" hydrodynamische schroef (schroef van archimedes). Het plan werd evenwel niet uitgevoerd.

Bouwkundige en technische beschrijving (Jo De Schepper, 1994)

Het betreft een graanmolen, in een bakstenen gebouw, onder zadeldak met S-pannen. Aansluitend op de molen een woonhuis met zelfde dak. Doorbrekingen woonhuis horizontaal afgedekt met versierde I-profielen, zijgevel met rondbogig afgedekte doorbrekingen. X vormige gesmede ankers over hele lengte gevel. Turbine onder constructie van baksteen en golfplaat. Afzonderlijke toegang + verbinding tussen molen en woonhuis.

Turbine, waarschijnlijk type Francis. Sluis met damwanden in natuursteen en beton, houten borstbalk met 3 tand- en heugelsystemen (2 x lossluis, 1 x maalsluis). Houten sluisdeuren, betonnen brugje tussen I-profielen, krooshek voor maalsluis. In de zijgevel bevindt zich boven de borstbalk nog de oude opening voor nu verdwenen bedieningshefboom van de maalsluis.

Gelijkvloers:
koppeling turbine - molenstenen via riemen
3 onderijzers op gietijzeren consoles op teerlingen
4 houten meelgoten met rond mondstuk voor het ophangen van zakken: 1 meelgoot correspondeert met haverpletter, 1 meelgoot afgeleid naar builmolen (nu verwijderd)
regeling turbine door middel van handwiel
weegtoestel type "bascule"
kleine zuigerpomp (1 cilinder) eveneens door turbine aangedreven

Zolder 1:
maalzolder op lage hoogte: beekhoogte
3 koppels stenen voorzien van 2-takse rijnen, houten steenkisten + toebehoren, ronde steenkistringen
houten galg
haverpletter, gietijzer, zwak gecanelleerde cilinder
bovengedeelte van jakobsladder
riemwielen

Zolder 2:
Voorraadzolder

Zolder 3:
Luiwerk met riemaandrijving

Belang van de molen

Betreft goed bewaard voorbeeld van een graanmolen die naderhand met een turbine werd uitgerust en waarvan de overbrenging d.m.v. riemen gebeurt. De maalinrichting is volledig bewaard inclusief de haverpletter: Daarenboven maakt de molen deel uit van een uitgebreid waterbouwkundig systeem dat reeds in de middeleeuwen ten behoeve van verschillende nog bestaande molens werd uitgebouwd. De industrieel-archeologische waarde van de Cortvrindtmolen is evident.

Lieven DENEWET, Jo DE SCHEPPER & Herman HOLEMANS

Persberichten
Erik Gyselinck, "Gemeente laat onderzoek uitvoeren. Grote Molenbeek kan groene energie leveren", Het Nieuwsblad, 29.07.2011.
Merchtem hoopt elektriciteit op te kunnen wekken uit de beek van de vier watermolens. Foto Erik Gyselinck
Merchtem - Merchtem laat onderzoeken of elektriciteit kan worden gewonnen uit de Grote Molenbeek om duizend gezinnen van energie te voorzien.
Het gemeentebestuur anticipeert op het mogelijk afblazen van de geplande drie windmolens in Peizegem. Het laat onderzoeken of er energie kan worden opgewekt uit het verval van de Grote Molenbeek.
Vier locaties lenen er zich toe. Het zijn de vroegere watermolens Berben, Trappenhoeve, Passerel 'Collier' en Smettes.
'Vanaf één tot tien meter verval stroomafwaarts bekeken kan er energie worden gewonnen aan de vier vroegere watermolens in de gemeente', legt burgemeester Eddie De Block (Open VLD) uit. 'Zoals de molens vroeger in beweging gebracht werden om het graan te malen, moet het mogelijk zijn groene energie te halen uit de Grote Molenbeek.'
'We namen contact op met de firma Evolion, die zal nagaan of de vier locaties in aanmerking komen als toekomstige waterkrachtcentrales. Het is een zeer milieuvriendelijk project zonder visuele hinder, zonder vissterfte bij de doortocht van de schroef in het water en vooral zonder hinder voor aangelanden', zegt de burgemeester.
'Het bedrijf berekent dat duizend gezinnen op die manier van energie kunnen voorzien worden, dat is vijftien procent van de bevolking. Bedoeling van de onderneming is in samenwerking met de gemeente en de provincie een eerste proefproject van dien aard in Vlaanderen op te starten.'
De Block maakt zich sterk dat de waterkrachtcentrales over twee jaar in gebruik kunnen worden genomen.
 

Archieven
Onroerend Erfgoed Vlaams-Brabant, beschermingsdossier DB000038, Watermolen Cortvrindtmolen of Neerkammolen (Jo De Schepper, 1994)

Werken
J. Van Overstraeten, "De molens van Borchtlombeek en Brussegem", in: De Galm, 8 maart 1947.
Herman Holemans, "Kadastergegevens: 1835-1985. Brabantse wind- en watermolens. Deel 2: arrondissement Halle-Vilvoorde (A-L)", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem", 1991, p. 27-28.
M.A. Duwaerts e.a., "De molens in Brabant", Brussel, Dienst voor Geschiedkundige en Folkloristische Opzoekingen van de Provincie Brabant, 1961.
C. De Maegd & S. Van Aerschot, Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Vlaams-Brabant, Halle-Vilvoorde, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 2N, Gent, 1975.

Persberichten
Erik Gyselinck, "Gemeente laat onderzoek uitvoeren. Grote Molenbeek kan groene energie leveren", Het Nieuwsblad, 29.07.2011.
VMMA, "Merchtem haalt energie uit beek", VTM-Het Nieuws, 29.07.2011.