Velzeke-Ruddershove (Zottegem), Oost-Vlaanderen
Van Themsches moleken
9620 Velzeke-Ruddershove (Zottegem)
hoek met de Paddenstraat
Ruddershove
op de Passemaregracht
1,8 km ZW v.d. kerk
kadasterperceel D303
Het Van Themsches moleken was een watermolen op de Passemaregracht, aan de voet van de Knutsegemstraat, op de hoek met de Paddenstraat, op Ruddershove. Er was een bovenslagrad en een verval van ca. 1 meter.
De watermolen herinnert aan de vroegere bewoners van de naastgelegen hoeve Galle. Zij waren vermaarde hengstenfokkers.
De watermolen werd voor 1776 opgericht. In dat juur verhuurde Joannes Valentijn de Stappens d'Haenes, schout van de stad Brugge, heer van Hofland, Merelbeke, Lemberge, Ruddershove enz. het erf met het woonhuis, stallingen, schuren, de watermolen, vele landerijen, weiden en twee vijvers aan Marie Anne Schollaert, weduwe van Gillis De Backer, bijgestaan door haar zoon Joannes Van Lierde. Laatstgenoemde was de zoon van Enghelbertus Van Lierde, de eerste echtgenoot van Marie Anne (zie het volledige pachtcontract in bijlage). De watermolen staat ook al getekend op de Ferrariskart van ca. 1775.
Uit het proces-verbaal van afpaling van de gemeente Velzeke-Ruddershove in 1825:
"Te Velsicque Ruddershove bestaan twee watermolens tot het malen van graan aan de heeren Lefebvre en Van den Boogaerde toebehoorende; men heeft daar van geen pchtcontracten kunnen bekomen. De Taksateur heeft zich moeten vergenoegen met het inwinnen van vele inlichtingen wegens dezen eigendom waar uit volgt dat in evenredigheid der schattingen van menige gekadastreerde molens, de 1ste klasse moet begroot worden op een huurwaarde van 135 guldens waar van tot hestel en onderhoud een derde moet afgetrokken worden en dus de zuiver belastbare huurwaarde op 90 gulden. Brengt de 2de klasse tot de huurwaade van 120 guldens; (na) het derde aftrek blijft de belastbare opbrengst tot 80 guldens."
Eigenaars na 1820:
- 1825, eigenaar: Van den Boogaerde, rentenier te Brugge
- na 1834, eigenaar: Van den Boogaerde Marie Françoise, weduwe de Formanoir de la Caserie Gaspard Constantin, te Gent
- 22.12.1860, deling: Borluut d'Hoogstraeten-Rollier Balthazar Marie, eigenaar te Gent (notaris Eggermont)
- later, eigenaar: en consoorten
- 20.07.1892, deling: de Kerckhove d'Exaerde, de kinderen: a) de Kerckhove d'Exaerde Maurcie Balthazar Alouïs Marie Ghislain Alfred, b) de Kerckhove d'Exaerde Robert Marie Charles Louis Ghislain Alfred, c) de Kerckhove d'Exaerde Paul Octave Marie Joseph Ghislain Alfred, d) de Kerckhove d'Exaerde Marie Louise Mathilde Ernestine Joséphine Ghislain en e) de Kerckhove d'Exaerde Henri Ernest Marie Alouïs Ghislain Alfred (notaris Nève)
- 24.04.1911, verkoop: a) de Kerckhove d'Exaerde Robert Marie Charles Louis Ghislain Alfred, b) de Kerckhove d'Exaerde Paul Octave Marie Joseph Ghislain Alfred, c) de Kerckhove d'Exaerde Marie Louise Mathilde Ernestine Joséphine Ghislain en d) de Kerckhove d'Exaerde Henri Ernest Marie Alouïs Ghislain Alfred (notaris Nève)
- 05.1.1928, erfenis: a) de Kerckhove d'Exaerde Robert Marie Charles Louis Ghislain Alfred, b) de Kerckhove d'Exaerde Paul Octave Marie Joseph Ghislain Alfred en c) de Kerckhove d'Exaerde Henri Ernest Marie Alouïs Ghislain Alfred (overlijden van Marie Louise de Kerckhove d'Exaerde)
- 27.09.1930, deling: de Kerckhove d'Exaerde-Kervyn d'Oud Mooreghem Henri Ernest Marie Aloïs, senator te Gent (notaris Van der Eecken)
De watermolen werd in 1950 ontmanteld en verder gebruikt als landgebouw.
Thans blijven enkel nog met groen overwoekerde muurresten over.
De provincie Oost-Vlaanderen liet in 2012 vistrappen bouwen op de Molenbeek ter hoogte van de Van Temschemolen en de Driesmolen. Hiermee wilde de provincie het vismigratieknelpunt op die plaats wegwerken. Op de Molenbeek werden een aantal grote en een aantal kleine vismigratieknelpunten geïnventariseerd. De kleine knelpunten werden de laatste jaren opgelost in het onderhoud van de waterlopen. Wat nu nog rest zijn de voor vissen niet passeerbare vervallen van de Van Temschemolen en de Driesmolen.
Voor het oplossen van deze grote knelpunten deed de deputatie een beroep gedaan op externe specialisten. Er werd begonnen met een vistrap aan de Driesmolen. De vistrap is zo geconcipieerd dat het grote verval aan de watermolen opgeheven wordt aan de hand van een cascade van een twaalftal kleine bekkentjes. Het hoogteverschil tussen ieder bekkentje bedraagt tien centimeter. Dit type van vistrap krijgt in het jargon ook wel de benaming 'bekkentrap'.
In dit project werd naast het bouwen van de vistrap ook in oeverbeschoeiing voorzien ter bescherming van de bebouwde percelen. Op de linkeroever moet daarenboven een dijklichaam gerealiseerd worden om het molenhuis te beschermen tegen wateroverlast.
De totale kostprijs werd geraamd op 170.292 euro.
Lieven DENEWET, Georges SOUFFRAU & Maarten OSSTYN
Pachtcontract van de korenwatermolen met woonhuis van Ruddershove (27 maart 1776) (3 blz.). Uit Stadsarchief Gent, inventaris 78/1 – Lanchals Ladeuze en Kerchove – LAN 2127 (documenten over Ruddershove van nrs LAN 2123 tot en met 2127). Vondst: Georges Souffreau - Transcriptie: Olivier Van Rode-Schuddinck
Marie Anne Schollaert vi[du]a Gillis De Backer mulder Kennelijck sij dat J[oanne]s Valentijn de Stappens d'Haenes schout der Stadt Brugghe, here van Reax [?], Hoflande en Merlebeke, Lemberghe, Ruddershoven etca wel ende deughdelijck bekent verhuert ende in loyalen pachte ghegheven te hebben aen Marie Anne Schollaert wed[uw]e van Sr Gillis De Backer, gheassisteert met haeren sone Joannes Van Lierde fs Enghelbertus eersten man van de voors[eijd]e Marie Anne, die van ghelijcken van den voorn[oemden] heeren bekent ghehuert te hebben eenen coorenwatermeulen met het woonhuijs ende voordere edificien daer op staende ende megaende; item den wal ront het voors[eijd]e woonhuijs, twee vijvers met hunne dammen, weiden, ende bogaert, alle gheleghen t'eenen blocke binnen de prochie ende heerlijckhede van Ruddershoven ghelant oost de huerderigghe en Albert van IJpers, suijt het Ghentlant, west de straete en noort den heere van Bost ofte Laekemans stede, groot 1478 roeden. Item 244 roeden saeijlant ende weede tsaemen neffens de voorgaende, ghelant oost ende noort den heere van Bost, west de straete; item eene partije saeijlant op den Steijncauter groot 222 roeden gelant oost de straete suijt ende west Sr Jan Baptiste Van De Woestijne heere van Bost noort Jo[ann]es Thienpont; item een partije saeijlant op het Ghentlant // groot 474 roeden, ghelant oost het clooster van Velsicque suijt d'huijstede Joannes Van Der Schueren west dhoors Jo[anne]s Van Der Haeghen en noort de huerderigghe. Item ende lesten eene partije saeijlant groot 375 roeden, alle geleghen binnen de prochie van Ruddershoven gelant oost den heere verhuerder west Joannes Thienpont noort dhoors Lieven Bambrugghe tsaemen uuijtbringhende ses bunder drij daghwant drij en taeghentigh roeden alles daer in begrepen, met welcke grootte ende gheleghenthede de huerderigghe haer verclaert te contenteren sonder voorder landmaete te pretenderen, dat voor eenen termijn van neghen achtereenvolghende jaeren, wanaf het eerste jaer sijnen inganck sal nemen met Kerst 1700 sessentseventigh omme het eerste jaer pacht te vallen ende verschijnen Kerst 1777, ende alsoo voorts van jaere te jaere tot het expireren van den voors[eijde]n termijn, die expireren sal Kerst 1785. Desen pacht is ghedaen voor ende omme de somme van vijftigh ponden grooten wisselghelt sjaers, boven den last van alle prochie oncosten ende settinghen die gheduerende den voos[eijde]n termijn op de voorghemelde sullen gepoint ofte ghestelt worden, ghene uuijtghesteken noch te gereserveert hoedaenighe die souden moghen wesen; item het maecken ende repareren de straeten, repareren ende onderhauden van de rennen, soo aen den wal als vijvers, midtsg[ade]rs de voorn[oemde] vijvers schooten ende kuijsschen als vanoudts // - J: V: Lierde loco matris 1776 - // gheploghen, afdoen van puppen ende riscen (lees: rispen) alles onghemindert de principaele pachtsomme, die sij huerderigghe jaerlijckx belooft te betaelen t'elcken valdaeghe uuijtelijcken ses weken daer naer in d'handen van den voorn[oemden] heere verhuerder ofte sijnen gecommitteerden. Item waert bij aldien dat de voorgemelde Marie Anne Schollaert huerderigghe quaeme te overlijden binnen den voors[eijde]n termijn, reserveert den heere verhuerder aen sich selven de facultheijt omme alle questien, die ten opsichte van den pacht, tusschen de kinderen souden connen ontstaen den voors[eijde]n pacht te moghen laeten aen den goenen het hem sal goetduncken ofte believen, sonder den eenen ofte den anderen te moeten aensien. In het volcommen ende onderhauden van alle tgoene voorschreven verbinden sij huerderigghe ende heere verhuerder jeden sijnen persoon ende goederen present ende toecommende midtsg[ade]rs de goene van hunne future hoors ende naercommers onder de clausule solidaire van elck voor andere ende een voor in solidaire reunnien ende ten dien eijnde aen alle placaeten costumen poorterijen ende ander royale gratien aen dese contrarierende ende voorts onder obligatie ende verbant als naer rechte ende is dese alsoo in haere forme ende inhauden bij den heere verhuerder ende huerderigghe gheaccepteert ende met hunne ghewoonelijcke hantecken ondert[eeckent] desen 27 maerte 1776 - J: V: Lierde loco matris 1776 V J Stappen d'Haenens 1776 "Vistrap in Velzeke", regiozottegem.be, 23.06.2011.De provincie gaat een vistrap bouwen op de Molenbeek ter hoogte van de Driesmolen in Velzeke.
Hiermee wil de provincie het vismigratieknelpunt op die plaats wegwerken. Op de Molenbeek werden een aantal grote en een aantal kleine vismigratieknelpunten geïnventariseerd. De kleine knelpunten werden de laatste jaren opgelost in het onderhoud van de waterlopen. Wat nu nog rest zijn de voor vissen niet passeerbare vervallen van de Van Temschemolen en de Driesmolen.
Voor het oplossen van deze grote knelpunten heeft de deputatie een beroep gedaan op externe specialisten.Er wordt begonnen met een vistrap aan de Driesmolen. De vistrap is zo geconcipieerd dat het grote verval aan de watermolen opgeheven wordt aan de hand van een cascade van een twaalftal kleine bekkentjes. Het hoogteverschil tussen ieder bekkentje bedraagt tien centimeter. Dit type van vistrap krijgt in het jargon ook wel de benaming 'bekkentrap'.
In dit project wordt naast het bouwen van de vistrap ook in oeverbeschoeiing voorzien ter bescherming van de bebouwde percelen. Op de linkeroever moet daarenboven een dijklichaam gerealiseerd worden om het molenhuis te beschermen tegen wateroverlast.
De totale kostprijs wordt geraamd op 170.292 euro.
Mailbericht Bénédicte Davidts, 20 oktober 2015
Mijn grootmoeder was een Van Themsche en woonde op die paardenstoeterij waarvan de watermolen een deel was. Naar wat wij vernamen werden de gebouwen gesloopt wegens het aanleggen van wegenissen. Wij zijn gisteren gaan rondtoeren in Velzeke en hadden een vermoeden dat de restanten van de watermolen in de omgeving van de Paddestraat te vinden zou zijn.
Stadsarchief Gent, inventaris 78/1 – Lanchals Ladeuze en Kerchove – LAN 2127 (documenten over Ruddershove van nrs LAN 2123 tot en met 2127).
"Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Eerste aflevering. De arrondissementen Aalst en Dendermonde", in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XIV, 1960, 3 (Gent, 1962);
H. Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 8. Gemeenten U-Z", Opwijk, Studiekring "Ons Molenheem", Opwijk, 2008, p. 16.
"Vistrap in Velzeke", regiozottegem.be, 23.06.2011.
Mailbericht Olivier Van Rode-Schuddinck, 20.03.2013
Mailbericht Georges L. Souffreau, Woubrechtgem, 22.03.2013.
Mailbericht Bénédicte Davidts, 20.10.2015.
