Molenzorg

Beveren (Roeselare), West-Vlaanderen


Collectie
Verdwenen Belgische Molens
Naam

Plaatsmolen

Ligging

Onledemeersstraat 1


8800 Beveren (Roeselare)

zuidzijde
hoek met Wijnendalestraat
kadasterperceel C737


toon op kaart
Type
Staakmolen met open voet
Functie
Korenmolen
Gebouwd
voor 1529
Verdwenen
1894-april, sloop na stormschade
Beschrijving / geschiedenis

De Plaatsmolen was een houten korenwindmolen op teerlingen, op de hoek van de Onledemolenstraat (nr. 1) en de Wijnendalestraat, destijds een open terrein.

De Plaatsmolen was niet enkel dicht bij het centrum gelegen, maar tevens dicht nabij de oude Heirweg of de vroegere Brugsebaan.

De Plaatsmolen was de molen van de dorpsheerlijkheid Beveren. We vinden hem voor het eerst vermeld in de Roeselaarse stadsrekening van 1529-1530: "... betaelt Jacop Parmentier van straten te makene in bevere jeghen de muelene." 

We zien hem mooi afgebeeld op een figuratieve kaart van landmeter Louis de Bersaques in het tiendenregister van de Sint-Maartensabdij in Doornik (1645). Daar staan de molen en het molenhuis aangeduid in de noordwesthoek van een groot perceel, "de Meullen Coutter" van de heer van Beveren. Tevens prijkt de molen op de Ferrariskaart (ca. 1775) met he bruin symbool van een staakmolen op teerlingen en op de topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850).

Tot het einde van het Ancien Régime behoorde de molen toe aan de opeenvolgende heren van Beveren: in de 18de eeuw de families de Beer en de Plotho d'Inghelmunster. Ze wisten zich rond 1770 succesvol te verzetten tegen de oprichting van nieuwe korenmolens in Beveren (zie hierna onder "Kroontjesmolen").

De molen werd eeuwenlang met het molenhuis verhuurd.  Pas in 1859 verkocht de adellijke bezitter de molen aan de molenaar: markies Eustache Amédée de Calonne de Courtebourne uit Gent, gehuwd met een dochter van baron François Antoine de Plotho d'Inghelmunster, verkocht de molen aan landbouwer Ignace Raes-Vergote uit Beveren.

Hurder-molenaar van 1740 tot tussen 1751 en 1754 was Jan Baptist Vandepitte (°Rumbeke 15.05.1711 - +Hooglede 03.12.1787), gehuwd in Hooglede op 07.10.1739 met Clara-Isabella De Decker (°Hooglede 20.10.1712 - +Hooglede 06.10.1798). Hij was afkomstig van de Steenlandtmlen te Rumbeke en verhuisde tussen 1751 en 1754 naar Hooglede, waar hij de Ondankmolen had aangekocht.

In de 18de-19de eeuw werd de molen uitgebaat door vier generaties Devos, van vader op zoon. De eerste was Joannes (Jan) Devos (°Rumbeke 25.06.1708 -+Beveren 24.11.1788), gehuwd te Rumbeke op 26.08.1733 met Anna-Clara Vandepitte (°Rumbeke 29.12.1707 - + Beveren 14.02.1784). Volgens de volkstelling van 1748 liet Jan Devos de molen samen met zijn schoonbroer Jan Baptist Vandepitte draaien.

In de rekening van Beveren en Onlede van 1785 werd aangegeven dat de Plaatsmolen, in gebruik door Joannes Devos de Oude, te hoog belast stond: bij de uitgaven staat 1-16-0 lb.gr. voor 4 gemeten grond genoteerd. Jan Devos werd opgevolgd door zijn zoon Clement (Beveren, 1739-1808), gehuwd met Anna Theresia Decock, vervolgens zijn zoon, ook Clement (Beveren, 1790-1842), gehuwd met Joanna Vanbalberghe, en eindelijk nog een derde Clement, geboren in 1817. De keuze van "Clement" kwam nog voor in molenaarsfamilies, aangezien de Heilige Clement één van hun patroonheiligen was!

Van 1846 tot 1859 was Karel Claeys er molenaar. Zoals gemeld kocht Ignace Raes-Vergote (1805-1873) de molen aan in 1859. Hij werd opgevolgd door zijn kinderen  Felix, Richard, Isidoor en Rosalie Raes. Deze laatste was gehuwd met bakker Karel Desimpel (°1837), die vanaf 1874 de laatste eigenaar zou worden. De volkse benaming "Simpels molen" was geboren.

Op 29 september 1893 sloeg de askop met het houten wiekenkruis af. De stormschade werd niet meer hersteld. In april 1894 werd de molen gesloopt en de onderdelen in verschillende loten openbaar te gelde gemaakt.

Lieven DENEWET, Hooglede

Bijlagen

De Plaatsmolen op een figuratieve kaart van landmeter Louis de Bersaques in het tiendenregister van de Sint-Maartensabdij te Doornik (1645) (Sint-Andriesabdij Loppem. Bibliotheek - Pretiosa 6 / Handschriften).

Rijksarchief Brugge, Land van Wijnendale. Rekeningen Prochie Beveren
de nummers verwijzen naar “Brugse Vrije” (de nummers tussen haakjes in de inventaris Land van Wijnendale), dit zijn de aan te vragen nummers.
nr. 7271 – rekening Beveren en Onlede 1785
(rekening 1784 zit in de prochierekening als tweede deel)
bij de uitgaven komt 1-16-0 lb. gr. van vier gemeten waarmee de plaatsmolen in gebruik door Joannes Devos (is dit de burgemeester ?) d’oude te hoog belast staat.

Literatuur

Geert Hoornaert, Gabriël Verbeke & Lieven Denewet, "Een historische kijk op Beveren-Roeselare tot 1796", Roeselare, 2011, 311 p.

Personen
Filip Devoldere, Bredene
Wilfried Devoldere (VVF), Roeselare
Paul en Frans Muylle, Beveren-Roeselare
Norbert Raes,  Heule

Verzamelingen
Documentatiecentrum VVF-Roeselare, Tiendenregister van (de Sint-Maartensabdij van Doornik) Beveren (ca. 1645): "meullen" in de "Meullen Coutter" (= Plaatsmolen); op de kaarten in dat register staat de Kruisboommolen nog niet afgebeeld; gezworen landmeter Coolaert Daerluyn (Darluyn) van het Brugse Vrije woonde op de Kruisboommolen, in een "stenen huis", in de heerlijkheid 't Paussche en 't Vijversche.
Norbert Raes, Heule

Archieven 
Algemeen Rijksarchief Brussel, Financiële Raad, nr. 1882 [octrooi Kroontjesmolen, 1769]
Algemeen Rijksarchief Brussel, Financiële Raad, nr. 1907 [aanvraag Van Troyen, 1778]
Algemeen Rijksarchief Brussel, Financiële Raad, nr. 1909 [aanvraag Van Troyen, 1779]
Algemeen Rijksarchief Brussel, Financiële Raad, nr. 1929 [vermeldingen Kruisboom- en Rooseboommolen, 1782]
Algemeen Rijksarchief Brussel, Financiële Raad, nr. 5313 [oprichting Noordmolen, 1773]
Rijksarchief Brugge, Archief van de Franse Hoofdbesturen, nr. 1237 [volkstelling 1796]
Rijksarchief Brugge, Brugse Vrije, nr. 7271. Rekening Beveren en Onlede, 1785 [over de Plaatsmolen]
Rijksarchief Brugge, Brugse Vrije - Schifting Sanders, nr. 790 [schaderapport Beveren-Roeselare, 1706]
Rijksarchief Brugge, Notariaat Charles Louis Dehaese Beveren-Roeselare, nrs. 11 (1872-1873), 12 (1874-1875), 13 (1876) [verkopingen, hypotheken, leningen i.v.m. de Kruisboommolen, deKroontjesmolen en de Plaatsmolen)
Rijksarchief Gent, Vorstelijke Domeinen Oost-Vlaanderen, nr. 97 [aanvraag Van Troyen, 1779]
Rijksarchief Kortrijk, Bruine Pakken, nr. 6310 [oprichting Noordmolen, 1773]
Rijksarchief Kortrijk, Kerkarchief Beveren-Roeselare, nr. 21 [volkstelling 1786]
Sint-Andriesabdij Loppem. Bibliotheek - Pretiosa 6 / Handschriften, Tiendenregisters Sint-Maartensabdij Doornik. Boek 7. Beveren-Roeselare, Emelgem, Zarren, 1645.
Stadsarchief Roeselare, Rekeningen Roeselare-Ambacht, nr. 1062 (1656-1657), 1063 (1663-1663), 1064 (1663-1664) [schepen Coolaert Darluyn, oprichter van de Kruisboommolen]
Stadsarchief Roeselare, Stadsrekening 1529-1530 [vermelding Plaatsmolen te Beveren]

Gedrukte bronnen en kaarten
Atlas des Communications vicinales de la Commune de Beveren. Arrondissement administratif de Roulers. Province de Flandre Occidentale [Atlas der Buurtwegen - Beveren-Roeselare], 1846
Gemeente Beveren. Oorspronkelijke Kadastrale Legger of Alphabetische-Lyst der Grond-Eigenaren, met omschryving van derzelver ongebouwde en gebouwde vaste eigendommen,... Brugge, P.C. Popp, [1846].
Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden, opgenomen op initiatief van Graaf de Ferraris, ca. 1775.
Kadastrale kaart van Beveren-Roeselare door P.C. Popp, ca. 1840.
Standaerd van Vlaenderen, 23 maart, 8 april, 27 april 1841 [verkoop Kroontjesmolen]; 3 februari 1844 [Noordmolen omgewaaid] (exemplaren in: Stedelijke Bibliotheek, Brugge)

Bibliografie
J. AMEEUW, Daar bij die molen... Windmolens uit het Roeselaarse. De Kroontjesmolen te Beveren-Roeselare, in: De Gidsenkring, XVI, 1978, 5, p. 12.
D. AMEYE, Beveren, Emelgem en Zarren rond 1645, in: 't Stamboompje, XII, 1984, 2, [p. 2-7], 6, p. 9-13.
S. ANECA, Van Aardappelhoek- tot Zwingelaarsstraat. Meer dan 650 straatnamen in Roeselare verklaard, Roeselare, 2006.
F. CALLEWAERT, Roeselare-Beveren. Zuidhoeksroute, Roeselare, 1978, 1988².
A. CATTRY & C. VANDENAWEELE, Dopen Beveren-Roeselare 1814-1899, Roeselare, 2004.
K. DE FLOU, Woordenboek der toponymie van Westelijk Vlaanderen (...), 18 dln., Gent-Brugge, 1914-1938.
F. DEVOLDERE, De molens van Beveren (bij Roeselare), Mededelingenblad Werkgroep West-Vlaamse Molens, II, 1986, 5, p. 5-8.
W. DEVOLDERE, Burgemeesters, schepenen, pointers en andere magistraten van de heerlijkheid Roeselare Ambacht, in: 't Stamboompje, XXXIII, 2005, 4 en XXXIV, 2006, 1-4.
W. DEVOLDERE, De bevolking van Beveren-Roeselare in 1786, Roeselare, 1996.
W. DEVOLDERE, De Franse telling van Beveren-Roeselare 1796, Roeselare, 1997.
W. DEVOLDERE, Oorlogsschade te Beveren-Roeselare anno 1706, in: 't Stamboompje, XXVI, 1998, 2, p. 27-29.
W. DEVOLDERE, Schaderapport Beveren-Roeselare anno 1684, in: 't Stamboompje, XXVI, 1998, 4, p. 62-63.
R. DEWULF, Volkstelling 1814. Deel XIX. Beveren-Roeselare, Brugge, 1983.
R. DEWULF, Volkstelling 1748 - de prochie Beveren (Roeselare), Brugge, 1989.
N. FAVOREL, Zantingen, dl. XIX, Roeselare, 1988, p. 152.
H. HOLEMANS, Westvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990,  dl. 1, Gemeenten A-B, Kinrooi, 1993, p. 53-55.
K. LIEVENS & M. DECEUNINCK-VANMIDDELEM, Van toponymie tot een stukje lokale geschiedenis van Beveren. Voordracht gegeven voor het Davidsfonds op maandag 25 november 1991, Roeselare-Beveren, 1991.
J. MAES, Vlaamse windmolens. 102. - Gewezen Beverense Molens, in: De Belgische Molenaar, LXIX, 1974, 23, p. 338-339.
P. PRUIM & F. CALLEWAERT, Roeselare in oude prentkaarten, waarin enkele afbeeldingen van Beveren, 2 dln., Zaltbommel, 1972-1978.
A.T. VAN BIERVLIET, Herbergen onder het Brugse Vrije te Gits en omgeving in 1780, in: Rollariensia, IV, 1972, p. 83-95.
G. VERBEKE, Beveren-Roeselare in de Grote Oorlog, Brugge, 2006.

Stuur uw teksten over deze molen  | 
Stuur uw foto's van deze molen
  
Laatst bijgewerkt: zaterdag 22 april 2023

 

De inhoud van deze pagina's is niet printbaar.

zoek in database zoek op provincie Stuur een algemene e-mail over molens vorige pagina Home pagina Naar bestaande molens