Molenzorg

Afsnee (Gent), Oost-Vlaanderen


Verzameling Ons Molenheem
Algemeen
Collectie
Verdwenen Belgische Molens
Naam

Koutermolen
Afsneemolen

Ligging
Wittepaalstraat 4
9051 Afsnee (Gent)

zuidoostzijde
hoek met Afsneemolenstraat 41
grens met Sint-Martens-Latem
1,3 km ZW v.d. kerk
kadasterperceel A282


toon op kaart
Type
Staakmolen met open voet
Functie
Korenmolen
Gebouwd
rond 1600
Verdwenen
1923, sloop
Beschrijving / geschiedenis

De Kouter- of Afsneemolen was staakmolen aan de zuidoostzijde van de Wittepaalstraat (nr. 4), op de hoek met de  Afsneemolenstraat (nr. 41) (de vroegere Molenstraat), op 1300 meter ten zuidwesten van de kerk, nabij de grens met Sint-Martens-Latem.

Hij werd gebouwd rond 1600.

We zien hem aangeduid op:
- Villaretkaart (1745-1748) met de benaming "Moulin d'Assneude"
- Ferrariskaart (ca. 1775) met het bruin symbool van een staakmolen
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1844)
- topgografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850)
- kadasterkaart van P.C. Popp (ca. 1855).

Op zaterdag 5 mei 1763,om 14.00 uur, werd definitief "bij decrete" toegewezen  de korenwindmolen van Afsnee, gelegen op de Kauter alsook het huis en twee "stukskens' land. De toenmalige pachter was Laureyns de Ribbele. Een eerste "instel" voor de som van 350 ponden grooten courant werd gedaan door Pro. Jan Joseph van Acker, die bij de Augustijnen woonde.

Uit het proces-verbaal van afpaling van de gemeente Afsnee uit 1812: "Moulins. Première classe - revenu brut f. 150. La commune n'ayant que 340 âmes. De molen behoorde in 1834 tot de 1ste klas met een kadastraal inkomen van 266 frank.

Van voor 1830 tot in 1913 was deze molen eigendom van de familie De Spae.
Pachter-molenaar rond 1760 was Laureyns de Ribbele.

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: De Spae - Vermeiren, de weduwe
- 23.04.1839, erfenis: de kinderen: a) De Spae Regina te Drongen; b) De Spae Mathilde te Evergem; c) De Spae Sophie te Latem; d) Vanderstichel Charles Louis te Nazareth; e) Vanderstichel Augustin te Nazareth (beide voorgaanden als erfgenamen van De Spae Melanie die op 28-02-1839 overleed); f) De Spae Josephe te Poesele; g) De Spae Isabelle te Nazareth; h) De Spae Françoise te Latem; i) De Spae Adelaute te Oostakker; j) De Spae Colette te Lovendegem; k) De Spae Rosalie te Afsnee en l) De Spae Augustin te Afsnee (overlijden van de weduwe Vermeiren van De Spae)
- 09.07.1839, verkoop: De Spae August, molenaar te Afsnee (notaris Bruggeman)
- later, erfenis: de weduwe en de kinderen (ovelrijden van August De Spae)
- 26.05.1880, deling: a) De Spae Petrus molenaar te Afsnee; b) De Spae Virginie echtgenote van Van Haecke Vincent, molenaar te Beernem en c) De Spae Bernard molenaar te Afsnee (notaris Parmentier)
- 21.06.1889, verkoop: a) De Spae Bernard, molenaar te Afsnee en b) De Spae Pieter, molenaar te Afsnee (notairs Fobe)
- 28.03.1913, verkoop: De Smet-De Bacquer Remi Aloïs, molenaar te Afsnee (notaris Fobe)

Naast de windmolen verrees in 1881 een stoomgemaal, maar er werd ook nog met de wind gemalen. Drie jaar later kwam nog een nieuwe stoommachine.

De staakmolen werd in 1923 gesloopt. Er werd verder gemalen met de mechanische maalderij.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Bijlagen

Torie Mulders (pseudoniem van Hector Vindevogel), "De windmolens tussen Schelde en Leie", in: Handelingen van de Koninklijke Geschied- en Oudheidkundige Kring van Kortrijk, XXII, 1946-1948, p. 46-107 (77).
Afsné
De Kouter Molen stond prachtig te winde, maar is gelijk zoveel andere verdwenen, de plaatse ruimend voor andere drijfkracht; 't was een houten staakmolen.

Vraag van David Maes, heemkring Dronghine, 2003.
Tussen de voorwerpen die door onze Heemkundige Kring bewaard worden behoort een houten plank met daarop een in het hout ingekerfde rudimentaire tekening van een molen. Rechts van de molen prijkt een achtpuntige ster. Links menen we het jaartal 1780 te lezen. Onder de tekening van de molen staan de letters (C)AP en de naam: PETUS (sic) DE PLEA. Vermoedelijk gaat het hier om ene Petrus De Plae, mogelijks een molenaar of een molenbouwer. Ik vermoed dat de plank afkomstig is uit een afgebroken (houten staak-)molen. Op het grondgebied van het huidige Drongen (van voor de fusie) waren er destijds drie houten molens: de molen van Baarle, de molen van Halewijn en de Meerskantmolen (of Vliegersmolen). We sluiten niet uit dat de plank afkomstig is van een van de Drongense molens. Zoniet moet deze plank mogelijk afkomstig zijn uit de nabije omgeving van Drongen.
Mijn vraag is of de naam Pet(r)us De Plea (of De Plae) iemand bekend is.
Antwoord van Lieven Denewet uit Hooglede
Aangaande de vermeende molenaar De Plae kan ik u melden dat er in de provincie Oost-Vlaanderen geen enkele naamdrager De Plae (De Plea) voorkwam als bezitter van een wind- of watermolen in de periode 1830-1990. Deze zekerheid hebben we omdat van alle Oost-Vlaamse molens de kadastergegevens vanaf 1830 gepubliceerd zijn met opgave van de bezitters; dus niet van de pachters-molenaars.
Als hypothese durf ik echter voorop stellen dat DE PLEA een vervorming zou kunnen zijn van DE SPAE !
De persoon die de houtinscriptie maakte zou dus de S vergeten zijn, net zoals hij de R vergat in de voornaam (Petus). Kennelijk was hij niet vertrouwd met schrijven en schreef hij dus erg fonetisch, waarbij in de familienaam de S van Despae nu eenmaal de minst hoorbare letter is ...
Zo het inderdaad om De Spae zou gaan, dan is bekend dat het gaat om een molenaarsfamilie die minstens twee molens had in de omgeving van Gent: te Afsnee en te Sint-Martens-Latem. In laatstgenoemde plaats gaat het om de nog bestaande erg bekende Latemse Molen. Die was van 1863 tot 1956 in het bezit van de familie De Spae. Aangekocht door August De Spae in 1863, opgevolgd door zijn zoon Jan Baptist De Spae (1880), verkocht binnen de familie in 1888 aan De Spae 1° Prosper, 2° Camiel, 3° Emma, 4° Elodie, allen uit Sint-Matens-Latem; verkocht in 1909 aan molenaar Karel De Spae - De Vos; geërfd in 1947 aan Nestor De Spae - Van Hauwaert, die ikzelf nog heb ontmoet en in de jaren 1980 overleden is.
Besluit: het is niet ondenkbaar dat het gaat om de familienaam De Spae, een molenaarsfamilie uit het Gentse, die van vader op zoon bezitters-molenaars waren van (minstens) twee molens: te Afsnee en te Sint-Martens-Latem. Aangezien de molen van Afsnee werd afgebroken en die van Sint-Martens-Latem niet, vormt Afsnee dan de grootste kanshebber. En het is bijna te mooi om waar te zijn: eigenaar-molenaar te Afsnee, van voor 1880 tot in 1913, was (mede) Pieter De Spae, wellicht dus deze persoon die de inscriptie naliet op de plank die u bewaart.

Verkoop, definitieve toewijs. Gazette van Gendt, XVI, donderdag 24 februari 1763
Op zaterdag 5 mei 1763,om 14.00 uur, zal definitief "bij decrete" toegewezen worden de korenwindmolen van Afsnee, gelegen op de Kauter alsook het huis en twee "stukskens' land. De huidige pachter is thans Laureyns de Ribbele. Een eerste "instel" voor de som van 350 ponden grooten courant werd gedaan door Pro. Jan Joseph van Acker, die woont bij de Augustijnen.

Literatuur

Archieven en landkaarten
- Villaretkaart (1745-1748)
- Ferrariskaart (ca. 1775)
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1844)
- topgografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850)
- kadasterkaart van P.C. Popp (ca. 1855).

Gedrukte bronnen
"Gazette van Gendt", XVI, donderdag 24 februari 1763 (verkoop, definitieve toewijs). 

Werken
Torie Mulders (pseudoniem van Hector Vindevogel), "De windmolens tussen Schelde en Leie", in: Handelingen van de Koninklijke Geschied- en Oudheidkundige Kring van Kortrijk, XXII, 1946-1948, p. 46-107 (77).
"Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Tweede aflevering. De arrondissementen Eeklo en Gent", in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XV, 1961, 2 (Gent, 1962);
Herman Holemans, "Westvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 1. Gemeenten A-B", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem, 1993.

Stuur uw teksten over deze molen  | 
Stuur uw foto's van deze molen
  
Laatst bijgewerkt: donderdag 11 november 2021

 

De inhoud van deze pagina's is niet printbaar.

zoek in database zoek op provincie Stuur een algemene e-mail over molens vorige pagina Home pagina Naar bestaande molens