Molenzorg

Herentals, Antwerpen


Prentkaart Nels. Verzameling Ons Molenheem
Algemeen
Collectie
Verdwenen Belgische Molens
Naam

Molen op de Vesten
Walmolen
Schorsmolen
Driesenmolen

Ligging
Molenvest
2200 Herentals

ter hoogte van de Wasserijstraat
kadasterperceel F299

Geo positie
Type
Staakmolen met open voet
Functie
Korenmolen, schorsmolen
Gebouwd
1583, uit Herentals-Molekens / 1881, uit Kontich
Verdwenen
ca. 1580, oorlog / 1880 - begin oktober, brand / 1939 - 19 nov., storm / 1940 - oktober, sloop molenkast
Allemolens
05085 (Ten Bruggencatenummer)
Beschrijving / geschiedenis

Sinds 1583 stond er een windmolen op de vest, dicht bij de Zandpoort. Hij was daar overgebracht van Duifhuizen (later de Molekens genoemd) ter vervanging van een molen die sedert 1392 even buiten de Zandpoort had gestaan, ongeveer op de plaats van de huidige Kleine Markt. Die molen, Te Venne genaamd, was in of kort voor 1583 om strategische redenen in brand gestoken.

De nieuwe molen op de vest werd Schorsmolen genoemd en diende zowel om graan als om schors te malen. Na een brand werd hij in 1881 vervangen door een molen uit Kontich. Deze molen werd meestal Walmolen genoemd, later ook wel Driesenmolen, naar de naam van de eigenaar Carolus Driesen (sedert 1903).

Zoals alle windmolens van Herentals was het een houten standaardmolen, gebouwd op een staak of standaard, die in zijn geheel naar de wind werd gedraaid.

Kadastrale beschrijving uit ca. 1830: "molen in hout vervaardigt, van dezelfde constructie als D788 hebbende twee paer steenen. Het een dient voor graan en het ander paar voor schors te malen. Hij is in geen goeden staat van onderhoud maar is voordelig gelegen binnen de stad. Eigenaar Thomas Gillet, rentenier te Brussel met als pachter Rombouts".

Eigenaars na 1830:
- ca. 1830, eigenaar: Gillet Thomas, rentenier te Brussel, pachter-molenaar Rombouts
- voor 1834, eigenaar: Veeckmans-Anthoni Cornelius, molenaar te Herentals
- 14.09.1847, verkoop: Spoormans-Pauwels Victor Jozef, molenaar te Kasterlee en later te Herentals (notaris Neeckx)
- later, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Victor Spoormans)
- 08.05.1862, verkoop: Loots-Schils Antoine, bakker te Oevel (notaris Dewolf)
- 29.04.1891, erfenis: a) Loots Matteüs, molenaar en winkelier te Herentals en b) Loots Veronica, winkelierster te Herentals (overlijden van Antoine Loots)
- 12.02.1901, erfenis: Loots Veronica, winkelierster te Herentals (overlijden van Mattheus Loots)
- 15.06.1903, verkoop: Driesen-Laureys Charles, molenaar te Herentals (notaris Walravens)

De molen brandde af begin oktober 1880. Maalder Loots liet een standaardmolen overbrengen uit Kontich, alwaar hij Rijkerooimolen genoemd werd. In 1902 werd de molen aangekocht door Karel Driesen, tevens de laatste molenaar.

De molen had steeds meer hinder van de opgroeiende bomen aan de Molenvest. Zwaar toegetakeld door de orkaan van 19 november 1939, verdween hij definitief uit het landschap na een nieuwe storm op 16 oktober 1940. Van het hout was toen al veel gestolen. De molenberg, op de hoek van de Molenvest en de huidige Wasserijstraat, bleef nog herkenbaar tot na 1960.

De molen van Driesen was uitgerust met een askop van de Herentalse ijzergieter Van Aerschot en bezat twee koppels molenstenen: een koppel grauwe natuurstenen en een koppel ‘kunststenen’ of composietstenen. Kunststenen kwamen rond 1900 in omloop. Een van de gegoten molenstenen werd in 1981 opgedolven uit de vloer van de in 2010 gesloten taverne Meulevest. De laatste eigenaar ervan schonk de steen aan het stadsbestuur. Deze plaatste hem in 2011 als herinnering  op de middenberm van de Molenvest, net voor het politiecommissariaat. Naar aanleiding van Open Monumentendag werd hij op dinsdag 13 september 2011 aan de pers voorgesteld. Rondom de steen, die een onderdeel vormt van een zitbank, werd een pad in dolomietverharding aangelegd. De steen herinnert aan de molen die de Molenvest haar naam gaf, maar heeft nooit in de windmolen gelegen, zoals soms eens wordt gedacht.

Zie ook: Kontich, Rijkerooimolen

Lieven DENEWET, Herman HOLEMANS & Jan COOLS

Bijlagen

De Werkman, 08.10.1880
Laatste nieuws: te Herentals is een groote windmolen afgebrand.
Marc Peeters, "Eigenaar taverne Meulevest schenkt steen aan stadsbestuur. Molenvest krijgt molensteen als zitbank", Het Nieuwsblad, 14.09.2011.
Rosa Van Sande, zittend op de molensteen, heeft de molen nog weten omwaaien.
Herentals - Aan de Molenvest is gisteren een molensteen voorgesteld die moet herinneren aan de molen die er tot in 1939 heeft gestaan.
Rosa Van Sande (83) is naar eigen zeggen de laatste bewoonster van de Molenvest die de molen nog heeft weten staan. 'Ik woon hier sinds 1933. De molen is omgewaaid tijdens een storm op 19 november 1939. Het heeft bijna een jaar geduurd, tot in oktober 1940, vooraleer de restanten werden opgeruimd. Van het hout was toen al veel gestolen.'
Enkele decennia later verscheen de steen in de vloer van de taverne Meulevest. 'Dat was in 1981', weet Rosa nog goed. 'De taverne kende meerdere uitbaters en sloot definitief de deuren in 2010.' De huidige eigenaar van het gebouw heeft de steen geschonken aan het stadsbestuur van Herentals.
Houten standaardmolen
Historicus Jan Cools spitte wat dieper in het verleden. De laatste molen op de Molenvest kwam uit Kontich. De eeuwen voordien hadden op dezelfde plaats al andere molens gestaan. 'Rond 1900 werd de molen Driesenmolen genoemd, naar de eigenaar Carolus Driesen', weet Cools.
'Zoals alle windmolens in Herentals was het een houten standaardmolen, gebouwd op een staak of standaard die in zijn geheel naar de wind werd gedraaid. De askop van de Driesenmolen was een werkstuk van de Herentalse ijzergieter Van Aerschot. De molen bezat twee paar grauwe natuurstenen. Stenen die pas rond 1900 in omloop waren gekomen.'
Een van die overblijvende stenen werd nu als herinnering geplaatst op de middenberm van de Molenvest, net voor het politiecommissariaat. De molensteen vormt een onderdeel van een zitbank. Rondom de steen wordt een pad in dolomietverharding aangelegd.

"Een molensteen op de Molenvest", hgk.be (Herentalse Geschiedkundige Kring), 2011.
Sinds 1583 stond er een windmolen op de vest, dicht bij de Zandpoort. Hij was daar overgebracht van Duifhuizen (later de Molekens genoemd) ter vervanging van een molen die sedert 1392 even buiten de Zandpoort had gestaan, ongeveer op de plaats van de huidige Kleine Markt. Die molen, Te Venne genaamd, was in of kort voor 1583 om strategische redenen in brand gestoken. De nieuwe molen op de vest werd Schorsmolen genoemd en diende zowel om graan als om schors te malen. Na een brand werd hij in 1881 vervangen door een molen uit Kontich. Deze molen werd meestal Walmolen genoemd, later ook wel Driesenmolen, naar de naam van de eigenaar Carolus Driesen (sedert 1903).
Zoals alle windmolens van Herentals was het een houten standaardmolen, gebouwd op een staak of standaard, die in zijn geheel naar de wind werd gedraaid.Zwaar toegetakeld door de orkaan van 19 november 1939, verdween hij definitief uit het landschap na een nieuwe storm op 16 oktober 1940. De molenberg, op de hoek van de Molenvest en de huidige Wasserijstraat, bleef nog herkenbaar tot na 1960.
De molen van Driesen was uitgerust met een askop van de Herentalse ijzergieter Van Aerschot en bezat twee koppels molenstenen, twee grauwe natuurstenen en twee ‘kunststenen’ of composietstenen. Kunststenen kwamen rond 1900 in omloop.Een dergelijke gegoten steen, afkomstig uit de vroegere taverne Meulevest, werd aan de stad geschonken door de huidige eigenaar van het huis. Naar aanleiding van Open Monumentendag werd hij op dinsdag 13 september 2011 aan de pers voorgesteld. Hij zal voortaan herinneren aan de molen die de Molenvest haar naam gaf.
Foto: Voorstelling van de molensteen op de Molenvest, 13 september 2011. Vooraan zit Rosa Van Sande, oudste bewoonster van de Molenvest, achteraan staan de schepenen Jan Bertels en Ingrid Ryken. Rechts herkent men de HGK-bestuursleden Jan Cools, Yvonnne Helsen en Ludwig Cerstiaens.
Literatuur

De Werkman, 08.10.1880
H. Holemans & P.J. Lemmens, Molens der Noorder- en Oosterkempen, Nieuwkerken, Ten Bos - Studiekring Ons Molenheem, 1980.
Herman Holemans, "Wind- en watermolens van de provinca) Vloebergs, b) ie Antwerpen. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 2. Gemeenten H-O", Opwijk, Studiekring "Ons Molenheem", 2010.
A.L., Onze Molekens, in: Filter, III, 1961, nr. 15, p. 5-7.
R. Bulckens, Over molens, in: Filter, III, 1961, nr. 14, p. 11-13.
A. Erens, "De oudste levensdagen der Herentalsche molens", in: Mededelingen van de Kunst- en Oudheidkundige Kring van Herentals, 1934, p. 59-74.
J. Ernalsteen, "Overzicht der molens 1358-1768", in: Mededelingen van de Kunst- en Oudheidkundige Kring van Herentals en Omstreken, II, 1935, p. 75-83 en III, 1936, p. 3-18.
J. Goris, Bijdrage tot de aloude geschiedenis van de Stad Herentals, Herentals, 1969.
J. Jansen & A. Erens, "De Norbertijnerabdij van Tongerloo. Achthonderdjarige werking in de Antwerpsche Kempen 1133-1933", in: Taxandria, V, 1933, nr. 1-2, p. 151-192.
R. Verstreyden, De molens van Herentals, in: Mededelingen van de Kunst- en Oudheidkundige Kring van Herentals, 1932, p. 84.
Als het kalf verdronken is, in: De Belgsiche Molenaar, XXV, 15.02.1930.
"Molen te koop voor afbraak", in: De Belgische Molenaar, XXVII, 23 juli 1932.
H. Kennes & Rika Steyaert, Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Antwerpen, Arrondissement Turnhout, Kanton Herentals, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 16N3, Brussel - Turnhout, 2001.
Marc Peeters, Eigenaar taverne Meulevest schenkt steen aan stadsbestuur. Molenvest krijgt molensteen als zitbank, Het Nieuwsblad, 14.09.2011.
Harry de Kinderen, "De laatste levensdagen van de Herentalse molens, (XXde), Jaarboek Herentalse Geschiedkundige Kring, I, 1986.
Harry de Kinderen, "Uit het verleden van de Herentalse molens", Jaarboek Herentalse Geschiedkundige Kring, II, 1987.
"Een molensteen op de Molenvest", hgk.be (Herentalse Geschiedkundige Kring), 2011.
Mailbericht Kris Goris, Tombeek, 24.01.2015.

Overige foto's

<p>Molen op de Vesten<br>Walmolen<br>Schorsmolen<br>Driesenmolen</p>

Prentkaart Nels. Verzameling Ons Molenheem

<p>Molen op de Vesten<br>Walmolen<br>Schorsmolen<br>Driesenmolen</p>

Prentkaart, jaren 1930. Verzameling Ons Molenheem

<p>Molen op de Vesten<br>Walmolen<br>Schorsmolen<br>Driesenmolen</p>

Prentkaart. Verzameling Ons Molenheem

<p>Molen op de Vesten<br>Walmolen<br>Schorsmolen<br>Driesenmolen</p>

Prentkaart (coll. Jan Peelaerts)

<p>Molen op de Vesten<br>Walmolen<br>Schorsmolen<br>Driesenmolen</p>

Foto 1940. Verzameling FPMA, Antwerpen.

Stuur uw teksten over deze molen  | 
Stuur uw foto's van deze molen
  
Laatst bijgewerkt: dinsdag 17 september 2019

 

De inhoud van deze pagina's is niet printbaar.

zoek in database zoek op provincie Stuur een algemene e-mail over molens vorige pagina Home pagina Naar bestaande molens