De Hagenbroekmolen was een stenen koren- en oliewindmolen, type bergmolen, aan de noordzijde van de Amersveldestraat (nr. 8), in het gehucht Hagenbroek, op 2,7 kilometer ten noordwesten van de kerk van Hooglede. In het Ancien Regime behoorde de molen tot de heerlijkheid Hagenbroek. 

In 1782 vroeg Gustaaf (Leopold) Maes uit Esen een octrooi aan voor de oprichting van een graan- en oliewindmolen in de heerlijkheid Hagenbroek, niet ver van de herberg ""d'Haegenbrouck Linde". De omliggende molenaars (waaronder die van de Grijspeerdmolen in Gits en de Ondankmolen in Hooglede) verzetten zich tegen de oprichting, met als argumenten dat er in Hagenbroek te weinig inwoners waren en dat de andere molens er te dicht bij lagen. Gustaaf Maes liet de afstand tot de naburige molens opmeten door een gezworen landmeter. Opmerkelijk is dat deze afstand beduidend verder was dan deze opgegeven door de opposanten! Gustaaf Maes verzamelde ook handtekeningen van de inwoners van Hagenbroek die hem steunden. Maes haalde ook aan dat de wegen in en om Haegenbroek zeer slecht waren, zelfs de slechtste van gans Vlaanderen! Uiteindelijk verwierf hij na vier jaar het octrooi op 22 november 1786.

Al voor 1789 kwam de molen in handen van Michiel Eugenius Delaey, zoon van Pieter. De Ommeloper van Hagebroek, begonen in 1761, meldt in 1789 bij Michiel "de Laij" van "Een lijne lant ... van zuyd daer den nieuwen Steenen Meulen op gebouwt is".

Joannes Delaey-Proot (zoon van Michel Eugenius) erfde de molen en liet hem in juli 1814 openbaar verkopen. Er verscheen daartoe o.m. een advertentie in de "Gazette van Gend" van 21 juli 1814, waarin we o.m. lezen dat te koop werd gesteld: een stenen windmolen voor malen en stampen, gelegen dicht bij de herberg Haegenbroucklinde. gebruikt door de verkoper, Joannes de Laey ". Soenen uit Hooglede trad op als notaris.
Johannes Delaey-Proot verhuisde na 1818 naar Diksmuide, waar hij op 2 oktober 1823 in zijn molen aldaar (op "kasteelland") overleed.

We zien de molen aangeduid in de Atlas der Buurtwegen (1846) en op de kadastrale kaart van P.C. Popp met het ronde grondoppervlak van een stenen molen. Vreemd genoeg ontbreekt het molensymbool op de topografische kaart van Vandermaelen (ca. 1850).

Rond 1830 was Ambrosius Laleman (+1845) eigenaar-molenaar van de Hagebroekmolen. Zijn kinderen verkochten de molen in 1897 aan Emiel Vereecke (1864-1941), zijn vrouw Eulalie Meersseman (1865-1908) en consoorten (akte notaris Dierynck, 29.07.1897). Kort daarop werd Emiel Vereecke-Meersseman de enige eigenaar (delingsakte 09.08.1897, notaris Titeca).

De Hagenbroekmolen werd in 1898 onttakeld en in 1926 geheel gesloopt. De vroegere molensite is nog steeds in handen van de familie Vereecke ("Landbouwwerken Vereecke nv", gesticht door Robert Vereecke in 1960).

Lieven DENEWET & Piet DELAEY

Verkoopsadvertentie uit de Gazette van Gent, nr 273 van 21 juli 1814

Zeer schoonen van ouds geoctroyeerden steenen Wind-molen, op Hooglede te koopen.
Men stelt te koopen van wegen Joannus de Laey, tot Hooglede, eenen zeer schoonen steenen Wind-molen, van ouds geoctroyeerd en zeer wel gekalant, dienende voor malen en stampen, met een zeer schoon woonhuys, schuere, stallingen en andere gerieffelykheden, met vier gemeten twee lynen 56 roeden, onder hovenier-hof, boomgaerd en zaeyland daer mede gaende, alle gelegen tot Hooglede, noord van de kerke digt bij d'herberge Haegenbrouck-linde, tegenwoordig gebruykt by den verkooper.
Daer zal op bezet blyven een kapitael van 130 pond. gr., loopende ten intreste van 4 par cent by jaere, 't welke zal afslag doen op de principaele koopsomme.
Den instel zal gebeuren op vrydag 1 july 1814, in d'herberge den Engel, bewoond door Jan vande Wynckel, ter plaetse van Hooglede, de verhoogingen op vrydag 15 der zelve maend, in d'herberge den Leeuw, bewoond door Jan de Ruyttere, ook ter plaetse van Hooglede, den overslag op vrydag 29 der zelve maend, in de voorzeyde herberge den Engel, t'elkens ten zes uren naer middag.
Daer zullen wynpenningen te winnen zyn. De conditien berusten ten comptoire van den notaris Soenen, tot Hooglede.

---------------------------

De molenaars- en landbouwersfamilie Laleman op de Hagebroekmolen

Josephus Franciscus Laleman, geboren te Handzame op 2 december 1738 en er overleden op 30 mei 1822. Hij huwde te Zarren op 2 juni 1772 met Jeanne Clara Havens, geboren te Zarren rond 1750 en overleden te Handzame op 8 n ovember 1837.

Hun zoon:
Ambrosius Laleman, geboren te Handzame op 21 februari 1788 en overleden te Hooglede op 26 juni 1845.
Hij huwde te Kortemark op 29 april 1813 te Kortemark met Angela Deruyter, geboren te Kortemark op 8 oktober 1783 en overleden te Hooglede op 11 april 1847. Zij was de dochter van Philippe De Ruytere en Marie Thérèse Bruynooghe.

Kinderen uit het huwelijk van Ambrosius Laleman en Angela Deruyter:

1. Amelie Laleman, overleden te Hooglede rond 1895

2. Yvo Laleman, geboren te Handzame op 13 april 1814, gehuwd te Kortemark op 7 mei 1864 met Barabara Messeyne, geboren te Kortemark 9 j uni 1836 en overleden te Handzame.
Zij hadden 7 kinderen:
a. Alidor Victor Laleman, geboren te Kortemark op 31 juli 1865
b. Cyrille Laleman, geboren te Kortemark op 25 februari 1867 en er overleden op 26 februari 1867
c. Julianus Ambrosius Laleman, geboren te Kortemark op 22 april 1868 en overleden voor februari 1950, gehuwd te Sint-Eloois-Winkel op 30 oktober 1929 met Leonie Maria Devos, geboren te Rumbeke op 8 juni 1878 en overleden te Sint-Eloois-Winkel op 8 juli 1958
d. Henri Clement Laleman, geboren te Kortemark op 25 juli 1869
e. Cyrillus Désidérius Laleman, geboren te KOrtemark op 27 januari 1871, overleden te Kortemark op 1 augustus 1957
f. Hector Adolphe Laleman, geboren te Kortemark op 31 1874 en overleden te Kortemark op 6 januari 1947
g. Stephanie Marie Laleman, geboren te Torhout op 8 februari 1879, overleden te Kortemark op 19 augustus 1950.

3. Marie Laleman, geboren te Handzame op 25 juli 1815, overleden te Hooglede op 18 februari 1870.

4. Coleta Laleman, geboren te Hooglede rond 1817, overleden te Hooglede rond 1891.

5. Carel Laleman, geboren te Handzame op 6 december 1817, overleden te Hooglede op 20 juli 1870.

6. Barbara Laleman, geboren te Handzame op 2 juni 1819, overleden te Eernegem op 30 oktober 1895

7. Victoria Laleman, geboren te Handzame op 7 juli 1820 en er overleden op 16 november 1821

8. Victorine Laleman, geboren n a november 1821 en overleden te Eernegem.

----------------

De familie Vereecke op de Hagenbroekmolen

Petrus Antonius Vereecke, geboren te Hooglede op 15 februari 1788 en er overleden op 17 juni 1842. Hij huwde te Rumbeke op 15 juni 1812 met Sophia Stragier, geboren te Rumbeke op 3 juli 1790 en overleden te Hooglede op 23 augustus 1863.

Hun kinderen:

I. Louis Joseph Vereecke, geboren te Hooglede op 19 augustus 1816 en overleden te Oostnieuwkerke op 28 oktober 1882. Hij huwde te Oostnieuwkerke op 2 september 1853 met Virginia Nathalia Verpoort (°Oostnieuwkerke 08.02.1826). Hun zoon: Aloïs Désiré Vereecke (°Oostnieuwkerke 06.02.1860).

II. Johannes Vereecke

III. Bernardus Xaverius Vereecke, gehuwd met Barbara Deruyttere (+1864)

Kinderen uit dit huwelijk

1. Sidonie Vereecke, geboren te Kortemark op 7 juni 1858, gehuwd te Hooglede op 15 september 1881 met Benoit Hemeryck (°Kortemark 24.05.1856 - +Hooglede Sint-Jozef 07.11.1925), overleden te Hooglede op 19 april 1925. Ze kregen 5 kinderen.

2. Victor Vereecke (°Kortemark 09.07.1862 - +Torhout 06.12.1896), gehuwd met Emma Vanacker (°29.11.1861 - +04.10.1946). Samen hadden ze 5 kinderen. Zij werd weduwe en hertrouwde met Victor Ameel.

3. Emiel Vereecke (°Hooglede 23.03.1864 - +Hooglede 29.05.1941), eigenaar van de Hagebroekmolen te Hooglede, gehuwd met Eulalie Meersseman (°26.09.1865 - +24.12.1908)

Bernard Vereecke huwde een tweede maal in 1865 met Nathalia Victor, dochter van Joannes Victor en Marie Therese Devriendt.

Kind uit dit huwelijk:
1. Alida Maria Vereecke, geboren te Hooglede op 16 februari 1869 en overleden op 9 februari 1915. Zij was gehuwd met Henri Amandus Cornette, geboren te Hooglede op 2 november 1865 en er overleden op 4 september 1948. Ze kregen 11 kinderen, waaronder Martha (°Hooglede 28.11.1856 - +01.07.1928) en Michel (°Hooglede 06.02.1904 - +22.02.1928).

IV. Carolus Vereecke, geboren te Hooglede op 10 november 1824 en er overleden op 5 december 1883.
Hij huwde te Hooglede op 18 september 1851 met Barabara Theresia Peene (°Hooglede 18.09.1827, +Hooglede 29.07.1896).

Twee kinderen:

1. Emiel Vereecke (°Hooglede 24.11.1853 + Balen 03.06.1918)

2. Elodie Marie Sidonie Vereecke (°Hooglede 24.12.1855), gehuwd te Hooglede op 1 september 1875 met Désiré De Laey (°Hooglede 25.11.1843 - +Hooglede 25.02.1924). Ze kregen 4 kinderen.

V. Felix Vereecke, geboren te Hooglede op 15 juli 1834 en er overleden op 7 oktober 1904.
Hij bleef ongehuwd.

-----------------------

Mailberichten Els Vandierendonck, 18-19-20.02.2017.
Mijn grootmoeder Margaretha Vereecke was de dochter van Emiel Vereecke (1864-1941), gehuwd met Eulalie Meersseman (1865-1908). Ze zijn nog eigenaar van de Hagebroekmolen geweest.
Doordat mijn vader plots gestorven is, hebben we oude doodsbrieven en bidprentjes gevonden en zo een beetje beginnen zoeken: wie is wie?

Archieven
Algemeen Rijksarchief Brussel, Financiële Raad, nr. 1929 (oprichtingsoctrooi, 22.11.1786)
Rijksarchief Brugge, Ommeloper van Hagenbroek (1761 en later), f° 17-17v°, 21v°.
Gewestelijke directie van het kadaster te Brugge.

Uitgegeven bronnen
Gazette van Gend, nr. 273 van 21 juli 1814 (exemplaar in: Universiteitsbibliotheek Gent).
Atlas der Buurtwegen (1846)
Topografische kaart van Vandermaelen (ca. 1850)
Kadasterkaart van P.C. Popp (ca. 1860)

Werken
Lieven Denewet, Windmolens vroeger en nu. Hooglede-Gits, Hooglede, 1979.
Raf Deruyttere, "Boek Deruyttere 1496-2015", Kortemark, 2015 (over de famiile Deruyttere Barbara x Vereecke Bernard en de familie Laleman Ambrosius).
Herman Holemans, Westvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel III. Gemeenten H-J, Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem, 1995, p. 31.
Désiré De Laey, Geschiedkundige aanteekeningen over Hooghlede, Roeselare, J. De Meester- Roeselare, 1902.
Dirk Verhelst, Vleugels boven Hooglede-Gits 1914-1918, Koekelare, 2008.
Gazette van Gent, 27.06.1814 (verkoopsaankondiging).
Jozef Maes, "Rondom de oude molens van Hooglede", De Belgische Molenaar, 22.06.1976.

Mailberichten
Georges Souffreau, Woubrechtegem, 07.01.2012.
Els Vandierendonck, 18-19-20.02.2017.
Raf Deruyttere, Kortemark, 17.04.2017.

Websites
www. delaey.net/Molen_Hooglede.html
www.landbouwwerkenvereecke.be