Molenzorg

Bavikhove (Harelbeke), West-Vlaanderen


Foto I.J. De Kramer. Verzameling Ons Molenheem
Collectie
Verdwenen Belgische Molens
Naam

Witte Molen
Molen Allegaert
Molen Deleye

Ligging
Molenstraat 10
8531 Bavikhove (Harelbeke)

nabij het kruispunt Rijksweg, Bavikhoofsestraat, Overleiestraat
kadasterperceel B252


toon op kaart
Type
Stenen grondzeiler
Functie
Oliemolen, later korenmolen
Gebouwd
1799
Verdwenen
1946 (roeden weggehaald) / 1947 (gehele sloop)
Beschrijving / geschiedenis

De windmolen genaamd de "Witte Molen" of "Molen Allegaert", "Molen Deleye", "Allemeersch molen" was gelegen in de Molenstraat 10, in de onmiddellijke nabijheid van het kruispunt Rijksweg/ Bavikhoofsestraat/ Overleiestraat.
De molen werd in 1799 (vroegere balkinscriptie) opgetrokken en was tot 1846 eigendom van olieslager Jan Deleye (†1846). De witbeschilderde, stenen grondzeiler werd gebouwd met Armentierse steen van 4,5 centimeter en had een omtrek van 30 meter en een wiekenkruis van 24 meter. Het molenhuis dateerde eveneens van circa 1790-1800.
Op het primitief kadasterplan (circa 1830) werd achter het U-vormige woonhuis aan de straatkant een oliemolen (afgebroken) en een windmolen (Witte Molen) weergegeven. Tot het tweede kwart van de 19de eeuw gelegen op de hoek met de "Harlebekestraet"; deze straat verdween deels met de aanleg van de Rijksweg. Aangeduid op de Atlas der Buurtwegen (1845) als "Moulin De Leye".

In 1856 werd de molen openbaar te koop gesteld. In de "Gazette van Kortrijk" van 7 maart 1856 wordt de molen beschreven als een stenen molen met een groot woonhuis, magazijn, 4 olieciterenen, samen met nog een "peerdemolen" (rosmolen). Uit de dezelfde krant van 25 april 1856 blijkt dat hij ingesteld werd voor 4600 frank. Een maand later (28 mei 1856) werd de openbare verpachting aangekondigd, die op 5 juni 1856 zou doorgaan in "den Herder" te Kuurne.

Eigenaars na 1810:
- voor 1814, eigenaar-uitbater: Deleye Jan, olieslager te Bavikhove, 34 jaar in 1814. Hij was afkomstig uit Roeselare maar was op 16 september 1807 te Harelbeke voor de tweede maal gehuwd met Theresia Yserbyt, in 1814 ook 34 jaar oud.
Theresia Iserbyt overleed reeds op 12 februari 1830 en Jan Baptist Deleye huwde voor de derde maal op 16 november 1831 met Maria Dorothea Deveugle, de dochter van een brouwer uit Harelbeke
- 28.10.1846, erfenis: Yserbyt Franciscus en consoorten, waaronder Constant (voor naakte eigendom), landbouwer te Kuurne en b) Deleye Jan Franciscus en consoorten (voor vruchtgebruik), olieslager te Bavikhove (samen 16 erfgenamen)
De drie huwelijken van Jan Deleye bleven kinderloos, maar toch bloeide zijn zaak voortreffelijk: volgens het bevolkingsregister van 1847 had Jan Deleye, die toen 66 jaar oud was, een tiental inwonende knechten.
In 1855 was Jan-Baptist (nu Jan-François genaamd) Deleye op 75 jaar ermee gestopt en heeft zijn molen in 1856 te koop aangeboden.
- 03.11.1856, verkoop: Allegaert-Vanhoutte Pieter Jacob, de weduwe en kinderen, landbouwers te Kuurne (notaris Crouckhants). Pieter Allegaert was geboren te Bavikhove op 6 januari 1810 en was molenaar te Bavikhove tot 1870. Dan verhuisde hij naar Kuurne. Hij was gehuwd met Rosalie Vanhoutte van Deerlijk en had in 1867 9 kinderen.
Voor een korte periode (1851-1864) was Edouard Yserbyt er molenaar. Hij kwam in 1858 uit Harelbeke en vertrok in 1864 naar Kuurne. Mogelijk was deze man een verwante van de tweede echtgenote van Jan Deleye.
- 03.06.1875, gift: Allegaert-Goethals Constantin, molenaar te Bavikhove (notaris Lague)
Constant Ivo Allegaert, geboren in 1844 was de oudste zoon van Jan Allegaert die hij opvolgde. Hij was gehuwd met Rosalie Goethals van Meulebeke en had eveneens 9 kinderen, waarvan 5 zonen die molenaar werden en 1 zoon die bakker werd. Constant overleed in 1912 en werd opgevolgd door zijn zoon Julien.
- 18.05.1912, erfenis: de weduwe en kinderen (kinderen: a) Allegaert Alfred, smid te Kuurne, b) Allegaert Julien, molenaar te Bavikhove, c) Allegaert Basiel, slachter te Ooigem, d) Allegaert Jules, kleinlandman te Bavikhove, e) Allegaert Albert, toezichter in Frankrijk, f) Buyse-Allegaert Victor, landbouwer te Staden, g) Allegaert Clara, huishoudster te Bavikhove en h) Allegaert Maria, huishoudster te Bavikhove (overlijden van Constantin Allegaert)
- 21.11.1921, verkoop: Allegaert-Vandommele Julien Rufin, molenaar te Bavikhove (notaris Verstraete - graanwindmolen)
JUlien Allegaert, geboren te Bavikhove op 20 april 1876, huwde te Moorsele op 23 september 1920 met Emma Vandommele. Julien  Allegaert werd de laatste molenaar op de "Witte Molen". Rond zijn zeventigste verjaardag heeft hij het beroep opgegeven, molenonderdelen verkocht en voor de rest laten afbreken.

In 1857 registreerde het kadaster de uitbraak van de oliemolen na verkoop van de site aan landbouwer Pieter Allegaert uit Kuurne. Daarna werd enkel nog graan gemalen. Eén jaar later werd de noordoostelijke vleugel van de U-vormige woning ingericht als een aparte woning. In 1871 werd achter het woonhuis een zwingelarij opgericht. Het kadaster registreerde in 1882 de opsplitsing van de woning aan de straatkant in twee woongedeeltes.
In augustus 1946 haalde molenaar Julien Allegaert de roeden uit de molen en sloopte de molen volledig in 1947 (registratie in het kadaster pas in 1953). Enkele bruikbare stukken werden nog verkocht voor de Koutermolen van Harelbeke-Stasegem en voor de Roobaartmolen te Rollegem-Kapelle.

Het molenhuis had twee bouwlagen onder een half schilddak, bedket met rode en blauwgrijze Vlaamse pannen op L-vormige plattegrond. Links was het woongedeelte van zes traveeën en rechts het geïntegreerd schuurvolume met grote, korfvormige poort. Het werd in 2007 afgebroken voor de bouw van een appartementenblok.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Bijlagen

J. Vangaver, "Allegaert's of de Witte Molen van Bavikhove is niet meer"", Ons Heem, III, 1957, nr. 6, p. 168.
Bavikhove heeft zijn laatste molen op het dodenregister ingeschreven.
De reus was op een molenwal gebouwd en beheerste het kruispunt Bavikhove-Kuurne en Harelbeke-Kuurne.
De molen was eigendom van de maalder Allegaert en was enkel te bereiken via de poort van het molenhuis. Reeds geruime tijd leverde "De Witte Molen" - zo gekend onder de tyhpische en folkloristische benaming - geen al te groot rendement meer, en langs de westkant was hij bouwvallig geworden. Verleden jaar werd hij dan ook stilgelegd en van zijn kap ontdaan.
De staart werd verkocht aan molenaar Gheysens van Harelbeke liever gezegd Stasegem, om de nog resterende Harelbeekse molen te herstellen. Een der wieken verhuisde naar Rollegem, om een oude wiek van de "Roobaert"-molen te vervangen, ook genaamd "Beels"-molen.
De molenkuip mat, van binnen, juist 10 m. en was 11 m. hoog, de vleugelbreedte der wieken bedroeg 24 m., de molenomtrek 30 m. Als bouwmateriaal diende Armentiere-steen, van 4 1/2 cm., wat veronderstellen laat dat de oprichting wellicht kan teruggaan tot de jaren 1780-90. Tijdens de eerste jaren deed de molen dienst als stam(p)kot, nu enkel als graanmolen. Een gevonden dwarsbalk droeg het jaartal 1790, de as, een vernieuwde, 1889. De volledige afbraak begon op 13.10.47.
(J. Vangaver, Harelbeke, 11.11.47).

Literatuur

Archief Belfius (vroegere Gemeentekrediet): prentkaartencollectie, Brussel.
Kadasterarchief West-Vlaanderen te Brugge, 207: Mutatieschetsen, Bavikhove, 1857/1, 1858/6, 1871/8, 1953/42.
Gazette van Kortrijk, 07.03.1856, 25.04.1856 (verkoopsadvertenties), 28.05.1856 (verpachting)
Provinciale Bibliotheek Tolhuis Brugge: Bavikhove. Iconografie.
Onze Molens. Water-, wind-, en rosmolens in Harelbeke - Bavikhove - Hulste - Stasegem, Harelbeke, 1990.
Beelden uit het verleden, Harelbeke-Bavikhove-Hulste-Stasegem, Harelbeke, 1978, p. 104.
R. Claerhout, R. Vanhoutte, G. Vuylsteke, Bavikhove: historische gebouwen en monumenten, s.l., s.d.
Harelbeke grafelijke stad, Harelbeke, 2003, p. 239.
J. Vangaver, "Allegaert's of de Witte Molen van Bavikhove is niet meer"", Ons Heem, III, 1957, nr. 6, p. 168.
M. Maertens-Verkinderen, Uit het verleden van Bavikhove, Handzame, 1974, p. 50, 55.
Zo was Bavikhove, Handzame, 1976, nr. 33.
Herman Holemans, "Westvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 1. Gemeenten A-B", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem, 1993.
Aagje Vanwalleghem & Silvie Creyf S. 2009: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Harelbeke, Deel I: Stad Harelbeke, Deel II: Deelgemeenten Bavikhove en Hulste, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL42, 2009.
J. Vangaver, "De laatste molen van Bavikhove (in rubriek: Mengelmaren)", Biekorf, 1947, 11, p. 237-238.
Baert W., Decroix L., Opsomer R G., De Meidagen van 1940 te Bavikhove-Harelbeke-Hulste, in De Roede van Harelbeke, Bavikhove-Harelbeke-Hulste in de Leieslag van 1940, jg. 8, nr. 1, 2005.
De Witte Molen of Allemeersch molen te Bavikhove, in Curiosa, jg. 36, nr. 358, 1998, p. 21-22.
Harelbeke grafelijke stad, Harelbeke, 2003, p. 127, 172.
Straatnamen Harelbeke van a tot z, Harelbeke, 2002, p. 45.

Overige foto's

<p>Witte Molen<br>Molen Allegaert<br>Molen Deleye</p>

Verzameling Ons Molenheem

<p>Witte Molen<br>Molen Allegaert<br>Molen Deleye</p>

Oorlogsfoto 1917, coll. Eddy Lambrecht

<p>Witte Molen<br>Molen Allegaert<br>Molen Deleye</p>

Foto op glasnegatief Alfred Ronse. Copyright en uitgave als prentkaart: Stichting Levende Molens te Roosendaal, 2007

<p>Witte Molen<br>Molen Allegaert<br>Molen Deleye</p>

De molenaarswoning net voor de sloop. Foto Aagje Vanwalleghem, 01.06.2007

<p>Witte Molen<br>Molen Allegaert<br>Molen Deleye</p>

Detail. Foto Aagje Vanwalleghem, 01.06.2007

Stuur uw teksten over deze molen  | 
Stuur uw foto's van deze molen
  
Laatst bijgewerkt: woensdag 28 oktober 2015

 

De inhoud van deze pagina's is niet printbaar.

zoek in database zoek op provincie Stuur een algemene e-mail over molens vorige pagina Home pagina Naar bestaande molens