Molenzorg

Harelbeke, West-Vlaanderen


Prentkaart Nels, jaren 1930. Verzameling Ons Molenheem
Algemeen
Collectie
Verdwenen Belgische Molens
Naam

Brabants molen

Ligging
Stasegemsestraat 36
8530 Harelbeke

westzijde
tegenover Veldstraat
kadasterperceel A1286


toon op kaart
Type
Staakmolen met gesloten voet
Functie
Korenmolen
Gebouwd
voor 1762 / 1863 (uit Zwevegem)
Verdwenen
1839 / 1940 - 24 mei, oorlog-brand
Beschrijving / geschiedenis

Brabants molen was een houten korenwindmolen aan de zijde van de Stasegemsestraat (nr. 36), tegenover de Veldstraat.

Een eerste molen werd voor 1762 opgetrokken. Hij verdween in 1839.

Op de lege molenberg liet molenaar Joseph Brabant in 1863 een nieuwe staakmolen oprichten bij een nieuwe molenaarswoning. Joseph Brabant was afkomstig van de Leiemolen te Harelbeke, maar moest er in 1862 vertrekken na onenigheid met zijn broer. Hij liet een houten oliewindmolen uit Zwevegem (Wulfsbergstraat) overbrengen en hem ombouwen tot een graanmolen.

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Buyze Pieter en consoorten, te Kortrijk
- 22.03.1834, deling: (en akte van 19.11.1834) a) Vercruyse-Bruneel Henricus, koopman te Kortrijk en b)Bruneel Amand Ferdinand, te Kortrijk (notaris Lefevere)
- 1863, opbouw nieuwe staakmolen, eigenaar: Brabant-Coussement Jozef, molenaar te Harelbeke
- 1866, erfenis: a) Brabant-Coussement Jozef en dochter Marie Louise, molenaar te Harelbeke en b) Vandevyver-Brabant Karel, pachter te Gent (registratie op 19.01.1865)
- 11.09.1907, verkoop: Brabant-Loncke Jozef, de weduwe, kinderen en kleinkinderen, te Harelbeke (notaris Peers)
- later, erfenis: de kinderen en kleinkinderen (overlijden van de weduwe van Jozef Brabant)
- 29.04.1920, deling: Brabant-Lefevre Arthur Camille, winkelier te Harelbeke (notaris Peers)
- later, erfenis: de kinderen en kleinkinderen (overlijden van de weduwe Loncke van Jozef Brabant)
- 29.04.1920, deling: Brabant-Lefevre Arthur Camille, winkelier te Harelbeke (notaris Peers)

Nog in de jaren 1930 hield Arthur Brabant de molen in werking. In de naastgelegen bakkerij werd het meel tot een "goed en gezond" brood (aldus Torie Mulders) gebakken en aan de Harelbekenaren verkocht. 

Op 24 mei 1940 staken de Duitsers, tijdens de gevechten aan de Leie, de molen in brand. Die molen was zeer goed onderhouden en molenaar Arthur Brabant, ook een echte liefhebber, betreurde ten zeerste dit verlies. Het kadaster vermeldde in 1945 dat de voormalige molen in puin lag en dat het puin zou worden verwijderd.

De vroegere molenaarswoning, in 1885 vergroot, was een lage woning, schuin ten opzichte van de weg gelegen. Het was een wit beschilderde, verankerde baksteenbouw onder zadeldak met zwarte, Vlaamse pannen. De vensters waren met luiken afgesloten. In 2008 werd het gebouw helaas gesloopt.

Molenaar-handelaar Arthur Brabant liet bij zijn staakmolen in 1925 een maalderij bouwen (Stasegemsestraat 34/1) en aan de straatzijde een nieuw woonhuis (Stasegemsestraat 34). Deze maalderswoning (met puntgevel en erkeruitbouw aan de straatgevel) werd in 1945 vergroot en verbonden met de maalderij. De maalderij werd in 1957 uitgebreid in de lengte. De woning en maalderij werden in 1999 heringericht en gerenoveerd naar het ontwerp van architect De Hullu & partners uit Harelbeke; de voormalige maalderij werd omgebouwd tot woongelegenheid. Zowel de voormalige tweede maalderswoning (nr. 34A) als de achtergelegen, gerenoveerde maalderij (34) zijn opgenomen in de vastgestelde inventaris van het bouwkundig erfgoed. De voormalige maalderij bewaart verschillende laadluiken en een houten dakvenster onder pannen dakje eveneens met laadluik.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Zie ook: Zwevegem, Stampkot op de Wulfsberg

Bijlagen

Gendschen Mercurius, nr. 1016, dd° 20.01.1828
Watermolens en korenwindmolens te Harelbeke en Kortrijk, 1828
Koopveiling door notaris De Deken (Kortrijk) op 22.01.1828 (derde zitting en toewijzing) in de hostellerie den Gouden Leeuw, Grote Markt, Kortrijk, van de Watermolens te Harelbeke (“met de geregtigheid der daaraan klevende watervallen op de riviere de Leye”), benevens drie Korenwindmolens, met gebouwen en erf, gelegen te Harelbeke en Kortrijk. Het jongste verhoogde bod bedraagt 30.000 Nederlandse gulden voor de watermolens en 3.400 Nederlandse gulden voor de drie windmolens.
De Watermolens te Harelbeke bestaan uit vier verschillende watermolens, waarvan er drie éénzelfde waterval hebben, ter breedte van 1 el 1 palm 9 duimen bij een hoogte van 3 ellen 2 palmen 7 duimen en 3 strepen, terwijl de vierde een waterval heeft ter breedte van 1 el 4 palmen 8 duimen 8 strepen bij een hoogte van 2 ellen 6 palmen 7 duimen 8 strepen; er is genoegzaam water ten behoeve van “graanmolens, moutmolens, volmolen, oliemolen, blauwselmolen, tarwe-, bonen- en boekweiten bloempelmolen”. De kracht van deze watervallen mag berekend worden op ten minste die van 140 paarden. De gebouwen zijn sterk en de werktuigen nieuw. (Van de korenwindmolens wordt geen aparte beschrijving gegeven.)

Torie Mulders (pseudoniem van Hector Vindevogel), "De windmolens tussen Schelde en Leie, in: Handelingen van de Koninklijke Geschied- en Oudheidkundige Kring van Kortrijk, XXII, 1946-1948, p. 46-107 (p. 94)(uitgegeven handschrift uit 1931).
(p. 71)
In Harelbeke staat nog de houten Staakmolen aan de Mol, tusschen den ijzerweg en den steenweg, door Arthur Braband gebouwd in 1863.
Braband bewoonde de Leyemolen, maar moest er verhuizen door oneenigheid met zijn broeder.
Hij kocht het Stampkot van den Wulsberg te St-Louis op grondgebied Deerlijk (noot: moet Zwevegem zijn) en herbouwde het tot graanwindmolen, die heden nog met de bakkerij die er bij is, het Harelbeesche volk een goed en gezond brood bezorgt.
't Is de eenige molen waar ik moleneinden gezien heb in taaien deel, overal elders worden borsten en einden uit eik vervaadigd.
(p. 94)
Deerlijk (lees: Zwevegem)
't Stampkot op de Wulfsberg werd in 1863 verkocht om in Harelbeke weder gebouwen en in maalmolen hermaakt te worden: ze draait nog aan de Mol.

Literatuur

Gendschen Mercurius, nr. 1016, dd. 20.01.1828.
Kadasterarchief West-Vlaanderen te Brugge, 207: Mutatieschetsen, Harelbeke, 1864/7, 1893/35, 1945/31 (Stasegemsestraat nr. 36); 1930/46, 1932/18, 1945/31, 1957/109, 1999/43 (Stasegemsestraat 34 en 34A).
Archief Technische Dienst Harelbeke, Bouwaanvragen Harelbeke, 1999/181 (renovatie maalderij in 1999)
W. Baert, L. Decroix e.a., De Meidagen van 1940 te Bavikhove-Harelbeke-Hulste, in De Roede van Harelbeke, Bavikhove-Harelbeke-Hulste in de Leieslag van 1940, jg. 8, nr. 1, 2005.
Onze Molens. Water-, wind-, en rosmolens in Harelbeke - Bavikhove - Hulste - Stasegem, Harelbeke, 1990.
C. Devyt, "De windmolens tijdens de oorlogsjaren", Biekorf, 1945.
Herman Holemans, "Westvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel III. Gemeenten H-J", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem, 1995.
Aagje Vanwalleghem A. & Silvie Creyf S. 2009: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Harelbeke, Deel I: Stad Harelbeke, Deel II: Deelgemeenten Bavikhove en Hulste, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL42, 2009.
Torie Mulders (pseudoniem van Hector Vindevogel), "De windmolens tussen Schelde en Leie", in: Handelingen van de Koninklijke Geschied- en Oudheidkundige Kring van Kortrijk, XXII, 1946-1948, p. 46-107 (71, 94).

Overige foto's

<p>Brabants molen</p>

Foto jaren 1930. Rechts de Koutermolen. Verzameling Ons Molenheem

<p>Brabants molen</p>

De molensite met de thans gesloopte eerste maalderswoning. Foto: Aagje Vanwalleghem, 2008

<p>Brabants molen</p>

De tweede molenaarswoning. Foto: Aagje Vanwallegehm, 2008

<p>Brabants molen</p>

De tweede molenaarswoning met maalderij. Foto: Aagje Vanwalleghem, 2009

Stuur uw teksten over deze molen  | 
Stuur uw foto's van deze molen
  
Laatst bijgewerkt: woensdag 19 juli 2023

 

De inhoud van deze pagina's is niet printbaar.

zoek in database zoek op provincie Stuur een algemene e-mail over molens vorige pagina Home pagina Naar bestaande molens