De Molen Ter Varent was een houten en later een stenen korenwindmolen, gelegen op de Molenkouter, aan de noodzijde van de Zavelputstraat (nr. 17), de vroegere Molenweg, aan de westzijde van de Kouterstraat, op 800 meter ten noordoosten van de kerk van Beerlegem.

De staakmolen werd gebouwd voor 1503. We vinden hem vermeld in het Landboek van Beerlegem (1503), met de naam 'Molen ter Varent' en eigendom van de dorpsheer.

In de penningkohieren van 1556 (f° 6r°) staat te lezen: "Joos Boenbecque es haudende een windmuelen van den heere van Beerlegem die hij jaerlicx huert 14 p.gr. Dies heeft de zelve heere tzijnen laste de muelensac, den steenbalc ende de asse". In de penningkohieren van 1571 (p. 8r°) en 1577 (3v°) is vermeld: "Joos Boenbeke in pachte van joncheer Loijs de Rodouan, heere van Beerleghem een cooren wintmuelen voor 156 p. parisis ende een coorenwatermuelen met dachw(ant) landts voor 216 p. parisis". 

De windmolen en het molenhuis werden op 27 december 1751 verpacht aan Anna vander Schueren, weduwe van Constantinus Balcaen, voor 34 ponden groten courant geld, jaarlijks te betalen op 1 juni. De pacht duurde drie jaar en ging in op 1 juni 1752. De pachteres moest alles goed onderhouden: "Wij marquis van de lande van Rode, baron van Beirleghem ... bekennen bij desen verhuert ende in pachte ghegeven thebben aen ende in profijte van Anna vander Schueren, w(eduw)e Constantinus Balcaen die het van ons bekent gehuert ende in pachte ghenomen thebben eenen onser cooren wint meulen soo den selven met den meulenbergh appendentie ende dependentie mitsgaeders het meulen huijs gestaen en gelegen is binnen voornoemde prochie ende baronije van Beirleghem".

We zien de molen afgebeeld op:
- kaart van Sanderus (1641-1644)
- Frickxkaart (1712)
- Ferrariskaart (ca. 1775) met het bruin symbool van een staakmolen en met de benaming "Moulin de Berleghem"
- "primitief kadasterplan" van ca. 1830
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1842) met het rond grondoppervlak van een stenen windmolen.
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850)
- Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855) met een kleine figuratieve afbeelding van een stenen bergmolen.
- Militaire stafkaart van 1864, herzien in 1884

Uit het proces-verbaal van afpaling van de gemeente Beerlegem in 1817: "il se trouve dans la commune un moulin à vent à farine, construit en bois, appartenant au marquis de Rhoden. Il est avantageusement situé sous le rapport de son exposition aux vents. Quoique cette usine soit à ferme, l'expert n'a pu s'en procurer le bail; mais d'après les renseignements pris sur la valeur locative, il l'a estimé à un revenu brut de f. 450 et net de f. 300."

Tussen 1824 en 1830 werd de molen herbouwd als een stenen bergmolen.De molen werd, bij de opmaak van het Belgisch kadaster in 1834, ingedeeld in klasse 1 met een kadastraal inkomen van 266 frank.

Eigenaars:
- voor 1503 - 1795: de opeenvolgende heren van Beerlegem
- 1800 - voor 1834: de Rhodes Charles Joseph Marie Guillaume, markies te Gent
- later, eigenaar: Rodriguez d'Evora y Vega Theoduul Joseph Marie Ghislain en consoorten, te Beerlegem
- 19.07.1869, deling: Rodriguez d'Evora y Vega Theodul Joseph Marie Ghislain, eigenaar te Beerlegem (notaris Debacker)
- later, erfenis: de erfgenamen (overlijden van Theodul Joseph Marie Ghislain Rodriguez d'Evora y Vega)
- 12.11.1884, deling: Rodriguez d'Evora y Vega Adolphe Charles Marie Ghislain, burgemeester te Beerlegem (notaris Saby)
- 28.07.1887, erfenis: de Spangen comte Louis Marie Adolf, eigenaar te Beerlegem (overlijden van Adolphe Charles Marie GhislainbRodriguez d'Evora y Vega)

De molen werd in 1917, samen met een nabije kleine kapel (de koortskapel), door de Duitsers afgebroken. De molen stond in de weg, want de Duitsers wilden op het grondgebied van Oosterzele en Scheldewindeke een vliegveld aanleggen en de molen lag juist in de aanvliegroute. De start- en landingspiste lagen dwars op de huidige Lange Munte, ongeveer 65-245 graden georiënteerd. Dit hield in dat het vliegverkeer bijna pal boven de molen kwam. Het vliegveld werd speciaal aangelegd om grotere vliegtuigen te laten landen, onder meer Gotha's en Staaken IV (met vier motoren). Deze waren altijd zwaar geladen met bommen en maakten bijgevolg niet vlug hoogte.

De semi-gesloten hoeve met de voormalige molenaarswoning, herbouwd in 1859, bestaat nog en is sinds 5 oktober 2009 opgenomen in de vastgestelde inventaris van het bouwkundig erfgoed.

Lieven DENEWET, Frydda VAN DE VELDE & Herman HOLEMANS

Over de nog bestaande molenhoeve (Kathleen Lanclus, Agentschap Onroerend Erfgoed, 2000)

Hoeve voorheen horend bij de verdwenen houten korenwindmolen zogenaamd "Molen Ter Varent"

Hoeve van het semi-gesloten type met oude kern doch vermoedelijk wederopgebouwd in 1857, confer verankerd jaartal in linkerzijgeveltop van boerenhuis. Binnenerf omsloten door eenvoudige bakstenen hoevegebouwen onder pannendaken en afgesloten door ijzeren inrijhek aan bakstenen pijlers. Omhaagde moestuin ten noorden achter het woonhuis.

Ten noorden, boerenhuis, voormalig molenaarshuis, van zes traveeën onder zadeldak (zwarte en rode pannen). Bakstenen gevel op gecementeerde plint. Rechthoekige vensters met T-ramen en deur. Analoge achtergevel met door diefijzers versterkte rechthoekige vensters afgelijnd door geprofileerde bakstenen kroonlijst.

Binnenin vrij goed bewaard interieur uit midden 19de eeuw. Woonkamer met grote schouw met schouwwangen en onderboezem van gesinterde baksteen en houten schouwbalk met bordenlijst; kamer ernaast met gepleisterd plafond en moerbalk voorzien van stucrozet en neoclassicistische marmeren schouwmantel en stucdecoratie op boezem, en vloer van rode plavuizen.

Links naast woonhuis, dienstgebouw onder afgewolfd pannen zadeldak met korfboogvormige toegangspoort, met zijaanbouwsels.

Ten westen van erf, aangepast bakhuis met bewaarde oven. Ten zuidwesten, gescheiden van erf door klimmende kasseiweg, alleenstaande bakstenen schuur onder zadeldak (pannen) met in het dak verhoogde rechthoekige inrijpoort, uit eind 19de eeuw.

Archieven en landkaarten
- Rijksarchief Gent, Oud Archief van Beerlegem, Landboek van Beerlegem (1503)
- Rijksarchief Gent, Oud Archief van Beerlegem, pachtcontract molen, 27 december 1751
- Stadsarchief Gent, Penningkohieren Beerlegem (1556), f° 6r°
- Stadsarchief Gent, Peningkohieren van Beerlegem (1571), f° 8r°
- Stadsarchief Gent, Penningkohieren van Beerlegem (1577), 3v°.
- kaart van Sanderus (1641-1644)
- Frickxkaart (1712)
- Ferrariskaart (ca. 1775)
- "primitieve" kadasterplannen (ca. 1830)
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1842)
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850)
- Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855)
- Militaire stafkaart van 1864, herzien in 1884

Werken
Inventaris van de wind- en watermolens in de provincie Oost-Vlaanderen naar gegevens van het Archief van het Kadaster. Derde aflevering. De arrondissementen Oudenaarde en Sint-Niklaas", in: Kultureel Jaarboek voor de provincie Oost-Vlaanderen, XVI, 1962, 2 (Gent, 1963).
Jozef De Brouwer, "De molens in het land van Aalst omstreeks 1575".
Herman Holemans, "Oostvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 1. Gemeenten A-B", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem, 1996.
G. De Noyette G. - M. Hoebeke M., "Dorpsbeelden uit het verleden, Zwalm", Nazareth, 1994.
"Zwalm, Het twaalf  dorpenparadijs", blz. 48
F. Verlaeckt, F. Van de Velde, L. Denewet e.a., "De molens van Zwalm. Een lees- en kijkboek", Zwalm, Heemkundekring De Zwalm, 2010, p. 34-37.
Julien Th. Vandeputte, De molens van het arrondissement Oudenaarde, Uit hun geschiedenis, Oudenaarde, 1974, p. 103-104.
Kathleen Lanclus e.a., "Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Oost-Vlaanderen, Gemeenten: Brakel, Horebeke, Kruishoutem, Lierde, Zingem en Zwalm, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 15N4", 2000.