Molenzorg

Waregem, West-Vlaanderen


Prentkaart. H?liotypie De Graeve, Gand. Verzameling Donald Vandenbulcke, Staden
Collectie
Verdwenen Belgische Molens
Naam

Te By-molen
Ter Ben-molen
Plaatsmolen
Den Olm
Molen Vanneste

Ligging
Molenstraat 43
8790 Waregem

ten ZW
hoek met Processiestraat
400 m ten W v.d. kerk van Waregem
kadasterperceel C426


toon op kaart
Type
Staakmolen
Functie
Korenmolen, later ook oliemolen
Gebouwd
voor 1513 / voor 1753
Verdwenen
1905 - nacht 24 op 25 nov., brand
Beschrijving / geschiedenis

De Te By-molen, de Ter Ben-molen, de Plaatsmolen, Den Olm of molen Vanneste was een houten windmolen ten zuidwesten van de Molenstraat (nr. 43), op de hoek met de Processiestraat.

De staakmolen bestond al in 1513, toen Gerard Van Maldeghem pastoor van Waregem was. 

De molen staat afgebeeld op:
- kaart van de kasselrij Oudenaarde (1669, Stadsarchief Oudenaarde) als een staakmolen
- een kaart uit het landboek van Waregem, opgetekend door Anthone Van Outrive in 1753-1757. De molen wordt in de bijschriften vermeld als "den plaetse wind molen met het dryhoekenlant, daar het capelleken op staet", eigendom van ene Charles Morel.
- de Villaretkaart (1745-1748) met de vermelding "Moulin"
- de Ferrariskaart (ca.  1775) meth et bruin symbool van een staakmolen
-  het primitief kadasterplan (circa 1835) onder de benaming"Ter ben"-molen.
- de Atlas der Buurtwegen (ca. 1845) met het grondvlak van een staakmolen op teerlingen
- de topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850)
- de kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855)

De molen werd voor 1753 herbouwd als een driezolder-staakmolen, ingericht als graan- en oliemolen.

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Bulté Louis, eigenaar te Deerlijk en dochter Cordula, zonder beroep te Deerlijk; de huurder is Bettens Joannes
- 29.06.1844, verkoop: Bulté Cordula, zonder beroep te Deerlijk (notaris Vanacker)
- 1871, huwelijk: Neyrinck-Bulté Augustus, handelaar te Sint-Eloois-Vijve
- later, erfenis: Neyrinck Elodie en consoorten (overlijden van Augustus Neyrinck)
- 22.07.1876, deling: Vanhulle-Neyrinck Auguste, handelaar te Sint-Eloois-Vijve (notaris Vanwassenhove)
- 18.12.1879, verkoop: Vanneste-Dewaele Ivo, molenaar te Waregem (notaris Dufaux)

De "Te By"-molen (de naam is ondertussen geëvolueerd) brandde per ongeluk af in de nacht van 24 op 25 november 1905. De brand begon om middernacht en tegen de morgen was alles opgebrand. Mogelijk ontstond het vuur door een open olielamp. De staakmolen was maar gedeeltelijk verzekerd. Eigenaar-molenaar Ivo Vanneste-Dewaele verving hem door een stoommachine, zoals de Stampkotwatermolen tien jaar voordien.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Bijlagen

"Het Weekblad van Oost- West en Zeeuwsch-Vlaanderen", Zondag 3 december 1905, jg. 15, nr. 49:

"Wat ongeluk te WAREGHEM voor de geschiedenis. Er is daar een een windmolen afgebrand en opgebrand gelijk een keerske. Het is een ongeluk voor den eigenaar, want de molen was maar ten deele verzekerd.
De molen was gebouwd in 1513, tn tijde dat Geeraard Van Maldeghem alhier pastoor was; de molen was dan bijna 400 jaar oud. Zijn afbranden is een ongeluk voor de geschiedenis. Hij was meer eerbied waard dan een slechte pistool of gebroken geweer van 't jaar 30, waarvoor hier zooveel lawijd is gemaakt."

Torie Mulders (pseudoniem van Hector Vindevogel), "De windmolens tussen Schelde en Leie", in: Handelingen van de Koninklijke Geschied- en Oudheidkundige Kring van Kortrijk, XXII, 1946-1948, p. 46-107 (73).
Den Olm is vervangen door een stoommolen. Ze brandde af in 1900, mogelijks doordien dat de open olielampe vuur gesteken had. Ze begon middernacht te branden en was tegen den morgen opgelaaid.

Literatuur

Archieven en landkaarten
- Stadsarchief Oudenaarde, Kaart van de Kasselrij Oudenaarde (1669)
- Rijksarchief Kortrijk, "Aanwinsten", VI, nr. 1938: Landboeck der prochie van Waereghem, Anthone Van Outrive, 1753.
- Rijksarchief Kortrijk, "Aanwinsten", VI, nr. 1938: "Sevensten Canton, Begint aen het lant ende bosch van Pieter en Joos Huys aende Vyfweegsche straete begrypende d'hofstede van den heer de Bisschop, de gronden voor d'hofstede Caerel Blaublomme, ende d'hofstede ende landen van den voornomden Huys, begrypende het gelent den roosman, den noordcant van den Plaetsemeulencoutter, ende soo voorts tot ende met n° 974 wesende den huyse ende erfve van Geeraert Van Drousbeke, hoedwasscher", in Landboeck der prochie van Waereghem, Anthone Van Outrive, 1753.
- Villaretkaart (1745-1748)
- Ferrariskaart (ca. 1775)
- primitief kadasterplan (circa 1835)
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1845)
- topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850)
- kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855)
- Kadasterarchief West-Vlaanderen te Brugge, 207: Mutatieschetsen, Waregem, 1897/19, 1899/18, 1903/12, 1907/24, 1929/46, 1933/48, 1939/48, 1955/48, 1996/46.

Gedrukte bronnen
"Het Weekblad van Oost- West en Zeeuwsch-Vlaanderen", zondag 3 december 1905, jg. 15, nr. 49.

Literatuur
T. Deleu (red.), Het verhaal: 50 jaar rijks- en gemeenschapsonderwijs Waregem, Waregem, 1999.
P. Meuris, Straatnamen in Waregem, een bespreking van de Waregemse straatnamen anno 1992, Waregem, 1992, p. 20.
Benoit F., Overzicht van de feodale structuur in Waregem, in De Gaverstreke, jg. 26, 1998, p. 263-333.
Bogaert J., Santens F., Oorlog in de Gaverstreek, Analyse van de bevrijding van Waregem, Ingooigem, Anzegem en Tiegem, oktober-november 1918, in De Gaverstreke, jg. 28, 2000, p. 169-312.
Coorevits S., Waregem graag gezien. De oudste foto's en prentkaarten, Brugge, 2005, p. 26-27.
Ducatteeuw E., Vandermaelen L., Wante L., Historische kaart Waregem, in De Gaverstreke, jg. 20, 1992, p. 11-78.
Ghistelinck R. (red.), Waregems Milleniumboek. Van dorp tot stad, NCMV, Waregem, 2000.
Vanthuyne J., Waregem in oude prentkaarten, Zaltbommel, 1972, nr. 36.
A. Vanwalleghem & S. Creyf, Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Waregem met deelgemeenten Sint-Eloois-Vijve, Desselgem en Beveren-Leie, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL45, 2010.
Herman Holemans, "West-Vlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 8. Gemeenten V-Z", Opwijk, Studiekring Ons Molenheem, VIII, 2005, p. 32 (nr. 3).
Torie Mulders (pseudoniem van Hector Vindevogel), "De windmolens tussen Schelde en Leie", in: Handelingen van de Koninklijke Geschied- en Oudheidkundige Kring van Kortrijk, XXII, 1946-1948, p. 46-107 (73).
Mailbericht Leo Van der Drift, Den Haag, 07.06.2014.

Overige foto's

<p>Te By-molen<br>Ter Ben-molen<br>Plaatsmolen<br>Den Olm<br>Molen Vanneste</p>

Zelfde prentkaart, met datering 23.08.1911 (alhoewel de molen al in 1905 was verdwenen). Verzameling P. Meuris

Stuur uw teksten over deze molen  | 
Stuur uw foto's van deze molen
  
Laatst bijgewerkt: woensdag 19 september 2018

 

De inhoud van deze pagina's is niet printbaar.

zoek in database zoek op provincie Stuur een algemene e-mail over molens vorige pagina Home pagina Naar bestaande molens