Molenzorg

Waregem, West-Vlaanderen


Algemeen
Collectie
Verdwenen Belgische Molens
Naam

Watermolen
Het Stampkot
Molen van Potegem

Ligging
Damweg 60
8790 Waregem

noordoostzijde
hoek met Keukeldam
op de Gaverbeek
kadasterperceel C1426


toon op kaart
Type
Onderslag watermolen
Functie
Koren- en oliemolen
Gebouwd
voor 1539
Verdwenen
1891, omgevormd in stoomolieslagerij / voor 1936, sloop
Beschrijving / geschiedenis

De Watermolen, het Stampkot of Molen van Potegem was een  koren- en oliewatermolen op de Gaverbeek aan de noordoostzijde van Damweg (nr. 60), op de hoek met Keukeldam, in de voormalige Keukelmeersen, een overstromingsgebied in de Gaverbeekdepressie. Een dam moest deze meersen deels in bedwang houden; de aan de westzijde gelegen Damweg herinnert nog aan die dam die lag ten noorden ervan op de Gaverbeek.

Het sas was gelegen op de Keukeldam ter hoogte van de huidige Damweg, onmiddellijk achter de aftakking van de Gaverbeek, en leidde het water van deze beek af naar de watermolen. Deze werd gebruikt als koren- en oliemolen om lijnzaad te persen, vandaar ook de benaming "Stampkot". 

De Watermolen was eigendom van de heer van Potegem (kasteel Potegem aan de Zuiderlaan nr. 54) en werd voor 1539 opgericht ("zyn watermeulen die hy heeft staende in zyn heerlichede, inde prochie van Warighem metten heltgheweere ende visscherye daertoe behoorende"). Het pachtcontract van dat jaar beschrijft utivoerig het molenwerk en het sluizenstel.

Hij komt voor op de oudste historische kaarten van het centrum van Waregem:
- de Villaretkaart (1745-1748) met het symbool van een waterrad en de aanduiding "Moulin à l'Eau".
- het landboek van Waregem (1753)
- een kaart van Potegem (1775)
- de Ferrariskaart (ca. 1775) met het symbool van een waterrad
- de Atlas der Buutwegen (ca. 1844)
- de topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850)
- de kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855)

Eigenaars sinds 1830 (dezelfde als van windmolen de Blokmolen):
- voor 1834, eigenaar: Vilain XIIII-Feltz Philippe, eigenaar te Bazel. De huurder is Dewaele Petrus
- 01.07.1858, deling: Vilain XIIII Emma Elisabeth Frederica, eigenares te Deurle (notaris Van Bogaert)
- 1865, deling: Peers de Nieuwburg-de Kerchove de Denterghem Edmond, eigenaar te Oostkamp (notaris Parmentier - registratie op 02.11.1865)
- 16.10.1879, verkoop: Vanpoucke-Deconinck Jan Baptista, winkelier te Waregem (notaris Storme - watermolen met al de staande werken)
- 26.12.1884, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Jan Baptista Vanpoucke)

In 1891 werd in het gebouw een stoommachine geplaatst en de watermolen buiten gebruik genomen. Vanaf dan zien we de vermelding "stoomolieslagerij".

Tot 1936 bevond zich ten zuiden van de Churchillaan het "spei" (zie huidige straatnaam van de nieuwe verkaveling), een brede, diepe put in de Gaverbeek, onmiddellijk achter de aftakking van de beek gelegen, die zorgde voor de gelijkmatige watertoevoer naar de watermolen over de Keukeldam. In 1936 werd de Gaverbeek rechtgetrokken en de speiput gedempt.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Literatuur

Archiefbronnen en kaarten
- Villaretkaart (1745-1748)
- Rijksarchief Kortrijk, Aanwinsten VI, nr. 1938: Sevensten Canton, Begint aen het lant ende bosch van Pieter en Joos Huys aende Vyfweegsche straete begrypende d'hofstede van den heer de Bisschop, de gronden voor d'hofstede Caerel Blaublomme, ende d'hofstede ende landen van den voornomden Huys, begrypende het gelent den roosman, den noordcant van den Plaetsemeulencoutter, ende soo voorts tot ende met n° 974 wesende den huyse ende erfve van Geeraert Van Drousbeke, hoedwasscher, in Landboeck der prochie van Waereghem, Anthone Van Outrive, 1753.
- Rijksarchief Kortrijk, Kaarten en Plannen, nr. 786: Foto van een kaart uit het landboek van het 5de kanton van Waregem, opgemaakt door Anthone van Outrive, gezworen landmeter van de kasselrij Kortrijk, 1753-1757, 2de helft 20ste eeuw.
- Ferrariskaart (ca. 1775)
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1844)
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850)
- Kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855)
- Kadasterarchief West-Vlaanderen te Brugge, 207: Mutatieschetsen, Waregem, 1903/13, 1911/38, 1950/27, 1955/28.

Literatuur
- K. De Flou, Toponymie van Westelijk Vlaanderen..., Brugge, dl. XVII, p. 107.
- Luc Goeminne, Maurits Van de Putte & Lieven Denewet, "Verzet tegen de bouw van een tweede windmolen te Zulte in 1557", Molenecho's, jg. 14, 1986, 1, p. 15-21.
- M. Coornaert, Watermolens en Hilteweren in West-Vlaanderen", Jaarboek van de Geschied- en Heemkundige Kring De Gaverstreke, VIII, 1980, p. 45-53 (48).
- M. Coornaert, "De Maalbeek en de Vijverdam in de Kleithoek te Waregem, in: Jaarboek van de Geschied- enHeemkundige Kring De Gaverstreke, IX, 1981, p. 135-143.
- S. Coorevits, Waregem graag gezien. De oudste foto's en prentkaarten, Brugge, 2005, p. 26-27.
R. Ghistelinck (red.), Waregems Milleniumboek. Van dorp tot stad, NCMV, Waregem, 2000, p. 49-51.
- A. Vandewiele, Oud en nieuw in Waregem. Van Keukelmeersen tot regenboogstadion, in De Gaverstreke, jg. 24, 1996, p. 51-52.
- -A. Vanwalleghem & S. Creyf, Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Waregem met deelgemeenten Sint-Eloois-Vijve, Desselgem en Beveren-Leie, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL45, 2010.
- P. Meuris, Straatnamen in Waregem, een bespreking van de Waregemse straatnamen anno 1992, Waregem, 1992, p. 20.
- Benoit F., Overzicht van de feodale structuur in Waregem, in De Gaverstreke, jg. 26, 1998, p. 263-333.
- Bogaert J., Santens F., Oorlog in de Gaverstreek, Analyse van de bevrijding van Waregem, Ingooigem, Anzegem en Tiegem, oktober-november 1918, in De Gaverstreke, jg. 28, 2000, p. 169-312.
- Ducatteeuw E., Vandermaelen L., Wante L., Historische kaart Waregem, in De Gaverstreke, jg. 20, 1992, p. 11-78.
- Herman Holemans, "West-Vlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 8. Gemeenten V-Z", Opwijk, Studiekring Ons Molenheem, 2005.

Stuur uw teksten over deze molen  | 
Stuur uw foto's van deze molen
  
Laatst bijgewerkt: zondag 1 april 2018

 

De inhoud van deze pagina's is niet printbaar.

zoek in database zoek op provincie Stuur een algemene e-mail over molens vorige pagina Home pagina Naar bestaande molens