Op de Grote Kaart van het Brugse Vrije door Pieter Pourbus (1561-1571), gekopieerd door Pieter Claeissens in 1601 is net buiten de dorpskom, ten oosten van de Schouttetenstraat, de zogenaamde Chartreusemolen afgebeeld. In deze houten molen die toebehoorde aan de heer van Zande moest de lokale bevolking verplicht zijn graan laten malen. Rond de molen zijn een drietal bebouwde sites weergegeven.
In het midden van de 18de eeuw ewas Joannes Baptiste Coigne er molenaar, Hij was de zoon van Joseph Coigne en Anna Messelis. Hij is drie keer gehuwd en werd drie keer weduwnaar.

In de 18de eeuw werd de molen herbouwd als een driezolder-staakmolen met een dubbele functie: als koren- en oliemolen. Een aantal foto's van rond 1900 laten duidelijk zien dat de onderste zolder een eigen deuropening en een eigen balkon had.

Op de Ferrariskaart (1770-1778) is langs het zuidelijke gedeelte van de Schouttetenweg (vanaf 1892 in onbruik na de verbinding met de Zandestraat) de Chartreusemolen als een houten molen afgebeeld. De enige bebouwing bestaat uit de molen met bijhorende haakse molenaarswoning en nog twee hoeves ten zuiden daarvan langs het straatgedeelte dat nu niet meer in gebruik is. Zelfde weergave op de Atlas der Buurtwegen (circa 1846).

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Caere Joannes, de weduwe en de kinderen, landbouwers te Zande
- voor 1843, eigenaar: Storme Régine, weduwe in eerste huwelijk van Doom Joseph en in tweede huwelijk van Storme Corneille
- 12..07.1843, erfenis: a) Kimpe-Doom Jean te Roksem, b) Doom Louis landbouwer te Moere, c) Doom Isabelle, zonder beroep te Westkerke, d) Doom Ana, echtgenote D'Heere Jacques Joseph, landbouwer te Roksem, e) Doom Joseph, landbouwer te Roksem en f) Ghilens-Declercq (kind van Doom Génovève, dochter van Doom Joseph en Storme Regina) Henri (overlijden van Storme Regine).
- 13.02.1844, verkoop: Vandorpe-Van Eygen Ludovicus, molenaar te Zande (notaris Bousson)
- 08.05.1856, erfenis: de weduwe en de kinderen (overlijden van Ludovicus Vandorpe)
- 22.11.1891, verkoop: Vandorpe Julia, molenarin te Zande (notaris Vanderheyde)
- later, huwelijk: Van de Casteele-Vandorpe Valdemar, molenaar te Zande
- later, huwelijk: Vandecasteele-Osaer Valdenar, molenaar te Zande
- 20.02.1900, begin vruchtgebruik: a) Van de Casteele Leonia (voor 1/2 volle eigendom + 1/4 naakte eigendom), zonder beroep te Zande en b) Van de Casteele-Osaer Valdmar (voor 1/4 volle eigendom + 1/4 vruchtgebruik), molenaar te Zande
- 13.07.1909, deling: Van de Casteele Leonia Maria, zonder beroep te Koekelare (notaris Raedts).

De molen werd in 1920 gesloopt: in een akte van 5 januari 1920 werd gemeld dat de molen is afgebroken. Hij werd verplaatst naar Esen.

Zie verder: Esen, Hoogmolen

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Reactie van Jean-Pierre Vandorpe, 24.05.2015.

We maken de stamboom op van de famillie Vandorpe. De Chartreusemolen van Zande is gedurende 65 jaar in eigendom geweest van deze familie. Ludovicus Vandorpe en Maria Joanna Van Eygen waren mijn bet-overgrootouders.

K. De Flou, Woordenboek der Toponymie van westelijk Vlaanderen, Vlaamsch Artesië, het Land van den Hoek, de graafschappen Guînes en Boulogne, en een gedeelte van het graafschap Ponthieu, Brugge, 1914-1938.
R. Maes, Zande ten jare 1779, in Coclariensia. Driemaandelijks tijdschrift gemeentelijke kring voor heemkunde Groot-Koekelare, jg. 7, 1992, p. 142-143.
A. Pollet, Zande. Twee unicums en een stukje geschiedenis, Gistel, 1973.
R. Seys, Koekelare, gisteren en op de drempel van morgen. Een verzameling foto's, prentkaarten en tekeningen, met beknopte historische en andere toelichtingen, Sint-Niklaas, 1987, p. 88-94.
P. van 't Hof, Een stukje geschiedenis over Zande, Zande, 1976/77.
P. van 't Hof & R. Seys, p. Van 't Hof, Klein Zande-ke adieu. Een klein stukje geschiedenis van een klein gemeentje. Met een In memoriam door Raf Seys, Koekelaere, 1977.
Herman Holemans, "West-Vlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 8. Gemeenten V-Z , Opwijk, Studiekring Ons Molenheem, 2005.
Jean-Marie Lootens, Moleneigenaars te Koekelare, in: Infogids Koekelare: de Mokker – Bovekerke – Zande 1995-1997, Koekelare, 1996
P. Vanneste & S. Baert m.m.v. B. Boone, S. Creyf & M. Vranckx, "Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West- Vlaanderen, Gemeente Koekelare met deelgemeenten Bovekerke en Zande", Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen, WVL46, 2010.
Maes Ronny, Joannes Baptiste Coigne, molenaar te Zande, Gestella krantje (V.V.F.-Gistel), XXIV, 2002, 2, p. 58-59.
Rijksarchief Brugge, Fonds Staten van Goed, Tweede Reeks, nr. 772: Lasael, Marie Jacoba.
Rijksarchief Brugge, Fonds Parochieregisters: inventaris van de parochie Zande.
Mailberichten John Verpaalen, Roosendaal, 27.12.2014 en 12.12.2015.
Mailbericht van Jean-Pierre Vandorpe, 24.05.2015.