De Kerkhofmolen was een watermolen met een houten onderslagrad op de Kerkhofmolenloop vlakbij de Sint-Gummaruskerk, op de zuidzijde van het Kardinaal Mercierplein, nr. 13.

Een eerste watermolen werd voor 1388 gebouwd.

De Bourgondische hertog Filips de Goede verleende met het octrooi van 8 juni 1447 de toesteming aan de stad Lier de toestemming om de Kerkhofmolen te bouwen. Met hetzelde octrooi werd ook de Molmolen te Lier toegestaan (zie aldaar). De totale prijs voor het octrooi van beide molens begroeg 50 gouden rijders, onmiddellijk aan de hertog te betalen. Daarenboven was er een jaarlijkse erfelijke cijns of rente van 6 ouden groten.

De molen van 1447 was aanvankelijk gebruikt als steenzaagmolen, voor het zagen van grote witte stenen blokken bij de opbouw van de vlakbij gelegen Sint-Gummaruskerk.

Met de voltooing van de kerk in 1540, werd de steenzaagmolen niet meer gebruikt en geraakte geleidelijk in verval.

De molen wordt op de Ferrariskaart (ca. 1775) aangeduid met het symbool van een waterrad.

In 1827 deed de molen dienst voor het zagen van hout.

De molen was in 1829 buiten gebruik en werd in oktober van dat jaar openbaar verkocht door notaris Van Acker te Lier, in herberg "Antwerpen", gelegen in de Antwerpsestraat te Lier. In de advertentie, verschenen in het Algemeen Aenkondigingsblad van Mechelen, werd de molen verkocht als graanwatermolen, waarvan de draaiende werken in goede staat verkeerden. Er werd ook vermeld dat de molen nog gediend heeft en tevens nog gebruikt kan worden als zaagmolen.Koper werd Jean François Van Soom, winkelier te Lier.

Volgens de legger van P.C. Popp (ca. 1850) was de "Water-graenmolen", in het bezit van molenaar Willelmus-Cornlius Josephus, ingedeeld in klasse 2, met een belastbaar inkomen van 168 frank (bebouwd) en 98 cent (onbebouwd, grootte 1,11 are).

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Van Soon Jean François, winkelier te Lier (ingevolge akte van 19.01.1830 verleden voor notaris Van Acker)
- 14.11.1854, verkoop: Van Cauwenbergh-Spruyt Wilhelmus Cornelis, molenaar te Lier (notaris Van Breedam)
- 17.04.1882, deling: a) Van Cauwenbergh François Charles, te Lier, b) Van Cauwenbergh Louis Joseph, te Lier en c) Van Cauwenbergh Constance Josèphe, te Lier (notaris Van Acker)
- 28.01.1893, verkoop: Stad Lier (beslissing burgemeester)

Het molengebouw werd in 1910 beschreven als huis. Tijdens de oktoberdagen van 1914 werd het molengebouw, net zoals de Kerkhuizen aan het Kardinaal Mercierplein, vernield en verdween totaal uit het stadsbeeld.

Lieven DENEWET, Bernard JANSSENS & Herman HOLEMANS

Algemeen Aankondigingsblad van Mechelen, G6, nr. 40, zondag 4 oktober 1829 (exemplaar in: Stadsarchief Mechelen). Ons gemeld op 9 juli 2014 door François van der Jeught, Mechelen.

     Graen-Water-Molen binnen Lier.
     (442) Den notaris VAN ACKER, te Lier residerende, zal met winst, van handslag en verdieren openbaerlyk veylen:
     Eenen patrimonieélen GRAEN-WATER-MOLEN, genaemd Kerkhof-molen, binnen Lier, op eenen arm van de Nêthe, hebbende schoone wooning, stal, magazyn en zoo voorts. De draeyende werken zyn in goeden staet. Hy heeft ook gediend en kan tevens nog gebruykt worden voor zaeg-molen.
     Thans ledig zynde, den kooper kan er van in 't gebruyk komen ten dage der geldtellinge.
     Word verkogt voor vry en onbelast.
     Men  kan hem dagelyks bezigtigen.
     Den handslag zal gegeven worden op dynsdag 20 october 1829.
     En de keêrsbranding zal geschieden op dynsdag 27 dito.
     Telkens om 5 ueren des avonds, ter herberg Antwerpen in de Antwerpsche-straet binnen Lier.
     Men zal zonder uytstel verkoopen.

Archieven
Stadsarchief Lier, "Actboeken", boek 3, f° 37 (octrooi van 1447).

Uitgegeven bronnen
Algemeen Aankondigingsblad van Mechelen, G6, nr. 40, zondag 4 oktober 1829 (exemplaar in: Stadsarchief Mechelen). Ons gemeld op 9 juli 2014 door François van der Jeught, Mechelen.

Werken
Bergmann A., Geschiedenis der stad Lier, Antwerpen, 1873, p. 133-135; Lier, 1973, derde druk.
Beukeleirs J., Economische studie over de stad Lier, in 't Land van Ryen, 1961, p. 49-62.
Boschmans M., Stadsversterkingen en waterlopen te Lier, in 't Land van Ryen, 1956, p. 21-29.
De Clercq R.M., Brief aan Herman Holemans over Lierse molens, 09.08.1976.
Janssens B., "Water- en windmolens in het oude Lier", in: 't Land van Rijen, IV, 1954, p. 49-57.
Janssens B., Album Oud Lier, s.l., s.d.
Lens A., Lier voorheen en nu, Antwerpen - Roeselare, 1986.
Lens A.-Mortelmans J., Gids voor oud Lier, Antwerpen, 1980.
Melis H., "Water- en windmolens in Oud-Lier", in: De Nieuwe Gazet, 265.7.1972.
Smets M. e.a., Resurgam. Na de Belgische wederopbouw, Gent, 1985.
Stadsgezichten Lier, Mens en Ruimte V.Z.W., 1978.
Van der Auwera, Brief aan Herman Holemans over de Lierse molens, 09.08.1965.
Van der Wee H., Een stad groeide uit het moeras, Overdruk uit 't Land van Ryen, 1962.
Van der Wee H., Lier in het economisch historisch perspectief, in 't Land van Ryen, 1956, p. 49-60.
Van Lom Christiaan, "Beschrijving der stad Lier in Brabant", Den Haag, 1740.
Verhulst A.-Duvosquel J.M. (o.l.v), Historische stedenatlas van België. Lier, Brussel, 1990.
A. Lens & J. Mortelmans, Lier in oude prentkaarten, deel II, Zaltbommel, 1979.
H. Holemans & P.J. Lemmens, "Molens der Zuiderkempen", Nieuwkerken, Ten Bos / Studiekring Ons Molenheem, 1978, p. 60-61.
Algemeen Aankondigingsblad van Mechelen, G6, nr. 40, zondag 4 oktober 1829 (exemplaar in: Stadsarchief Mechelen). Ons gemeld op 9 juli 2014 door François van der Jeught, Mechelen.