Beveremolen
hoek met Steenweg op Papenbroek
bij de Beverepoort
vroegere Langestraat
op de Begijnenbeek
kadasterperceel B82
De Beveremolen was een korenwatermolen met onderslagrad op de Begijnenbeek in de Gasthuisweide, aan de vroegere Langestraat dicht bij de Beverepoort. Huidige locatie: op de hoek van de Bevrijdingsstraat en de Steenweg op Papenbroek.
De watermolen werd voor 1235 gebouwd en behoorde in de middeleeuwen en in het ancien regime toe aan de opeenvolgende heren van Diest.
In de loop der eeuwen vonden talrijke verbouwingen plaats. De ligging aan de zuidoostelijke stadsversterking van Diest was hier niet vreemd aan.
Eigenaars na 1820:
- tot 1824: stad Diest
- 1824 verkoop: Liebens Petrus Ludovicus, glasmaker te Diest
- 08.12.1842, verkoop: Domeinen van de Staat (notaris Di Martinelli)
- 12.12.1870, verkoop: Schelens Lambertus Martinus, winkelier te Diest (notaris Bosmans).
De familie Elen-Van Gorp was de bewoner in 1847 en blijkt de molen niet meer gebruikt te hebben.
Op het plan van Popp (1860) zien we de molen nog als dusdanig aangeduid en in een kadasterdocument van 1865 wordt hij nog als graanwatermolen omschreven.
De Bevermolen werd in 1871 gesloopt.
Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS
H. Claes, "De Begijnenbeek", Oostbrabant (Oostbrabantse Werkgemeenschap), 1966, 3, p. 65-69.
De naam Begijnenbeek doet al dadelijk denken aan begijnen. Inderdaad werd te Diest in 1247 op de linkeroever een begijnhof opgericht. Vroeger was de beek gekend als Beverebeek, en nog eeuwen lang na de stichting van het begijnhof bleef deze benaming in gebruik. Zo vermeldt Ferraris (1770-1777) Beverbeek en Meulemans (1786) Beverebeek. De Diesterse wijk, waar de beek doorvloeit, heette Bever, Bevere, Beverne. Ook nu nog wordt te Diest gesproken van Beverepoort en van Beverestraat, waarmee dan de huidige Hasseltsestraat bedoeld wordt. De heilige Joannes Berchmans werd geboren in de Beverstraat, die deze naam droeg vanaf de Beverepoort tot de Grote Markt, dus met inbegrip van de huidige Botermarkt en Sint-Jan-Berchmansstraat. Dicht bij de Beverepoort stond de Beveremolen, een watermolen, die aan de heer van Diest toebehoorde. In 1847 was hij eigendom van de familie Elen-Van Gorp, de laatste bewoners. Op het plan van Popp (1860) wordt de molen nog aangeduid. In een brief door abt Rudolfus van Sint-Truiden gericht tot Stefanus, bisschop van Metz, wordt Otto, heer van Diest, Otto de Bewere genoemd. De naam Bevere gaf ook aanleiding tot het ontstaan van de familienaam Van Bever of Van Beveren. In 1629 vinden we te Bekkevoort nog een Jan Van Beveren. (Die familienaam zou natuurlijk ook van een verder afgelegen Beveren kunnen afgeleid zijn, doch dat is hier niet waarschijnlijk). Waternamen behoren tot de oudste toponiemen en voor hun verklaring tast men dan ook dikwijls in het duister. Volgens Mansion is Bevere af te leiden van het keltisch bebros, dat castor of bever betekend, dus een diernaam. (Vergelijk ; Beveren bij Sint-Niklaas, Beveren in WestVlaanderen, StrombeekBever, Beverst enz.). Op sommige kaarten en in schoolatlassen komt een derde benaming voor : Koeybeek. Te Diest kende men een Koeypoort ICH oosten van het begijnhof. Er is ook een toponiem Koeygat, tegen de Begijnenbeek gelegen op het grensgebied Netelzeep-Bekkevoort - Waanrode. We weten echter niet of die plaatsnaam verband houdt met Koeybeek. Op te merken valt dat vroeger dikwijls éénzelfde waterloop verschillende namen droeg. Nu gebeurt zulks ook nog ; te Kleinkempen wordt de Begijnenbeek nog altijd Grote Beek genoemd, terwijl men in Netelzeep spreekt van "De Beek". Op het plan dat landmeter Meulemans (de latere aanvoerder van de "Jongens" in de Boerenkrijg) van Diest en onmiddellijke omgeving tekende, wordt het gedeelte van de beek tot aan de Beveremolen Beverebeek genoemd, en het kleine gedeelte tussen de wallen en de Demer heet er Koexbeke. Dit gedeelte valt op het plan samen met de grens Diest-Webbekom en bestaat niet meer. Hier zoals elders bracht het aanleggen van een nieuwe versterkingsgordel een wijziging teweeg in de loop van een rivier. De kaart van Popp, boven vermeld, geeft respectievelijk Begijnebeek en Koeybeek. Op de kaart Vandermaelen (9/6), zonder jaartal, doch waarschijnlijk uit het midden van de 19de eeuw, heet het gedeelte onder Bekkevoorr en Assent: Meulebeek (Er heeft daar minstens één watermolen gestaan) ; onder Webbekom en Diest ; Beggijnebeek ; de rest ook ; Koexbeek. De hedendaagse militaire stafkaarten spreken van Steenbeek of Grote Beek in Netelzeap, Grote-Beek in Kleinkempen, Grote Beek of Begijnebeek in Assent, Webbekom en Diest. Het kaartenboek van de Kommanderij-goederen noemt de Begijnenbeek in Kleinkempen Hollandsche Beek ; ook zo het "Kerckeboeck" van de Bekkevoortse pastorie. In andere oorkonden spreekt men van grote en kleine Hollandsche Beek en met kleine wordt dan de Peynbeek bedoeld. Er was ook een erf en een weide, het Hollandt geheten, gelegen tegen de Hollandsche beke, en er is ook sprake van "een paenhuys op de Hollandsche beke". De Begijnenbeek vindt haar oorsprong te Meensel. Eerst een onaanzienlijk beekje, dat de grens vormt tussen Melenest-Wersbeek en Kapellen. (Oude grenzen vallen dikwijls samen met een waterloop). De beek komt dan in Netelzeep-Bekkevoort, vloeit daar door een leemachtig en bosrijk gebied, langs het vermelde Koeygat en het vroeger zeer bekende Hof ter Hagen, vormt de grens Bekkevoort-Waanrode, komt langs het oude pachthof de Noubrug naar Klein-kempen, waar ze de Peynbeek ontvangt. Vervolgens komt ze dicht bij de plaats waar destijds het Kommanderij - pachthof van Mitsbeke stond, vloeit door het zeer oude Elzenhout (Elsholt reeds in 1292 vermeld) en vormt een tijdje de grens Assent - Bekkevoort. Hier stroomt de Begijnenbeek door een diep dal, een der u mooiste landschappen van de streek, aan de voet van de Hermansheuvel. (In 1292 : Herbrandthovel). De Kommanderij van Bekkevoort bezat hier een watermolen, die in 1635 door het Franse leger verwoest werd. Het veld wordt in de volksmond nog altijd het Frans Molenveld genoemd. De kroniek van Sint-Truiden spreekt ook van een watermolen in die streek, die aan de abdij toebehoorde en haar in het begin van de 12de eeuw door de heren van Diest betwist werd. In die tijd vormde de beek de grens tussen de bezittingen van de abdij en die van de Brabantse heren. Gaat het hier over twee verschillende molens, één op elke oever, of over dezelfde molen, die van eigenaar verwisselde ? In latere oorkonden wordt niet meer gerept van een watermolen aldaar, die eigendom was van de abdij. De Begijnenbeek komt nu langs de Meelhage , waar tot in de 19de eeuw nog een hoeve stond met dezelfde naam, vloeit dan door de Wissebempt, waar ze mooie meanders vormt in het bos. Iets verder stonden vroeger op de rechteroever het pachthof van 't Mariëndaalklooster te Diest en links de winning van de H.Geesttafel te Diest. Beide hoeven zijn te zien in het kaartenboek van de H.Geestgoederen uit 1771, dat op het stadsarchief te Diest berust. In dat register vermeldt een later bijgevoegde nota dat in 1827 de beek aldaar werd rechtgetrokken. We moeten aannemen dat zulks op meerdere plaatsen gebeurd is.Paul Huys, "Verkoop van de graan- en schorswatermolens van Diest (1824). Informatie over de inrichting van molens in oude advertenties...", in: Molenecho's, XXV, 1997, 3, p. 166-167;
Michel Van der Eycken, "Zeven eeuwen Ezeldijkmolen te Diest", (Averbode, 1975);
Michel Van der Eycken, "De Diesterse volmolens in de XVIde eeuw", in: Arca Lovaniensis, II, 1973, p. 275-290;
G. Van der Linden, "Diest, het Oranjestadje", in: De Brabantse Folklore, nr. 158, juni 1963, p. 238-257;
G. Van der Linden, "De Diesterse molens vroeger en nu", in: Brabant, X, 1960, p. 1-45;
M.A. Duwaerts e.a., "De molens in Brabant", Brussel, Dienst voor Geschiedkundige en Folkloristische Opzoekingen van de Provincie Brabant, 1961;
Herman Holemans, "Kadastergegevens: 1835-1985. Brabantse wind- en watermolens. Deel 4: arrondissement Leuven (A-L)", Kinrooi, Studiekring 'Ons Molenheem', 1993.
F. Claes, "Vragenbus", in: Oostbrabant, 1980, 3, p. 226-227.
H. Claes, "De Begijnenbeek", Oostbrabant (Oostbrabantse Werkgemeenschap), 1966, 3, p. 65-69.
De inhoud van deze pagina's is niet printbaar.