Molenzorg

Koningshooikt (Lier), Antwerpen


Algemeen
Collectie
Verdwenen Belgische Molens
Naam

Bosmolen
Molen van Koningsbossen
Zijne Majesteitsmolen

Ligging
Donderheide 23
2500 Koningshooikt (Lier)

noordzijde
Brede Zijp
kadasterperceel E138


toon op kaart
Type
Staakmolen
Functie
Korenmolen
Gebouwd
1617
Verdwenen
1914 - augustus, oorlog
Beschrijving / geschiedenis

De Bosmolen of Zijne Majesteitsmolen was een houten korenwindmolen aan de noordzijde van Donderheide (nr. 23), in het domein van de Koningsbossen.

Hij werd gebouwd in 1617. Naar het schijnt was deze molen uitzonderlijk sterk van constructie. Zijn hout was in de Koningsbossen gegroeid. In de muurankers van de nog bestaande, maar herbouwde molenhoeve staat het jaartal 1712 (zie hierna).

Cornelis van der Auwera, molenaar-pachter van "Haere Majesteijts-Windt-molen geseijt den Bosch-molen" bekwam op 22 februari 1769 de toestemming om naast de windmolen een rosmolen te bouwen. Hij maakte melding van vele "ongelukken" die hem waren overkomen, zoals blikseminslag in zijn huis en windloosheid. Zijn voorouders waren al meer dan 120 jaar pachter van de molen. Cornelis zelf pachtte de molen al sinds het overlijden van zijn vader in 1742.

De weduwe van Cornelis van der Auwera pachtte de "Bosch-Molen" in 1791. Op 29 augustus van dat jaar tekende ze verzet aan tegen de plannen van Batens voor de oprichting van een graanwindmolen in Sint-Katelijne-Waver.

We zien de molen aangeduid op de Ferrariskaart (ca. 1775) met het bruin symbool van een standaardmolen en met de benaming "Bosch Molen", in de Atlas der Buurtwegen (ca. 1842) als "Boschmolen", op de topografische kaart van Ph. Vandermaelen (ca. 1850) als "Bosch Molen" en op de kadastrale kaart van P.C. Popp (ca. 1855) als "Bosmolen".

Het molenhof met de molen werd privaat bezit na de inlijving bij Frankrijk in 1796.

Kadastrale beschrijvingen:

- ca. 1817: "Les deux moulins à vent sont affermés et les baux en existant ont servi de régulateur à l'estimation que leur a été assignée. Les résultats de la ventilation ont fait connaître qu'il existe dans les prix de location de ces moulins, une différance peu importante d'ailleurs, mais comme ils sont construits et situés de manière à pouvoir soutenir une même concurrence, l'expert a pensé qu'ils devront recevoir aussi une évaluation égale, en conséquence le taux moyen de leur prix de location a été adapté, que est aussi celui le plus en harmonie avec le revenu assigné aux usines de l'espèce par les opérations cadastrales exécutées jusqu'à ce jour dans le province. Le ventilation des baux mentionnés plus haut a donné pour résultat moyen, un revenu brut de fr. 315. Sur qui doit être déduit un tiers pour les frais d'entretien et de réparation, de ces moulins ce tiers s'élève à fr. 103. Il reste un revenu net de fr. 210".

- ca. 1820: "hij is in hout vervaardigd, heeft eenen omgang en twee paar steenen. Ongunstige ligging. Eigenaar is P. Voermans, koopman te Antwerpen. Pachter is F. Van den Broeck, molenaar te Hoyckt".

Eigenaars:
- tot 1796: de vorst (pachters: 1769: Cornelis Van der Auwera; 1791: zijn weduwe)
- ca. 1820, eigenaar: Voermans P., koopman te Antwerpen; pachter-molenaar Van den Broeck F, te Koningshooikt
- voor 1834, eigenaar: Frère Jospeh Martinus, zonder beroep te Antwerpen
- later, eigenaar: Foulon-Frère Henri Joseph, bankbeheerder te Antwerpen
- 23.09.1868, erfenis: a) Foulon Henri Jospeh (voor 1/2 volle eigendom), bankbeheerder te Antwerpen en b) Frère Edouard Joseph, rentenier te Schilde (ovelrijden van vrouw Frère)
- 31.05.1875, verkoop: Paret Paulina, weduwe van Gonthijn Pierre, rentenier te Gent (notaris De B ie)
- 04.08.1888, deling: de Hemptinne Jean Baptiste François Marie, eigenaar te Gent (notaris Neve)
- 11.11.1895, verkoop: Hellemans-Depauw Pierre Louis, rechter te Mechelen (notaris Noteltiers)

In 1889 volgde Jan Baptist Rams de gebroeders P. en J. Van Dijck op als huurder. Zijn zoon Jozef Alfons Rams (geboren te Rijmenam in 1882) en gehuwd met Maria Angelina De Rijck, kocht op 1 augustus 1913 de Peulismolen te Putte (zie aldaar)

Aan de oostzijde van de windmolen stond van 1864 tot 1926 een pelrosmolen.

De molen werd in augustus 1914 door het Belgisch leger in brand gestoken.

De molenhoeve, "hoeve Bosmolen", bestaat nog, maar werd in 1962-1968 herbouwd. Woonstalhuis, met nok evenwijdig aan de straat, gelegen binnen omgracht domein. Vanaf de straat leidt een dreef met overblijfsel toegangspoort namelijk arduinen pijlers uit de 18de eeuw, naar de vernieuwde bakstenen toegangsbrug ten oosten van het domein. Oorspronkelijk genaamd Bosmolenhoeve, werd privé-bezit tijdens de Franse revolutie. In de tweede helft van de 19de eeuw bestond het uit een woonstalhuis, schuur, bakhuis en molen binnen rechthoekig omgracht domein. Door krijgsverrichtingen tijdens de Tweede Wereldoorlog fel beschadigd. Woonstalhuis oorspronkelijk van 1712 (zie jaarankers westgevel) herbouwd in 1962-67 met hergebruik van een aantal zandstenen kruiskozijnen en rondboogdeuren met negblokken, imposten, sluitsteen en waterlijst. De hoeve is opgenomen in de vastgestelde inventaris van het bouwkundig erfgoed.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Literatuur

Archieven
Algemeen Rijksarchief Brussel, Financiële Raad, nr. 1880 (toevoeging rosmolen, 1769).
Algemeen Rijksarchief Brussel, Financiële Raad, nr. 1932 (verzet door de weduwe van Cornelis van der Auwera tegen de plannen van Batens tot oprichting van een graanwindmolen in Sint-Katelijne-Waver).
Kadaster Antwerpen, Mutatieregisters Koningshooikt, schetsen 1865 (nummer 26), 1926 (nummer 59).

Werken
H. Kennes & L. Wylleman, "Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Antwerpen, Arrondissement Mechelen, Kanton Lier, Bouwen door de eeuwen heen in in Vlaanderen 13N1, Brussel - Turnhout, 1990.
Herman Holemans & P.J. Lemmens, Molens der Zuiderkempen, Nieuwerken, Ten Bos, 1978, p. 62-63.
Herman Holemans, "Wind- en watermolens van de provincie Antwerpen. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 2. Gemeenten H-O", Opwijk, Studiekring "Ons Molenheem", 2010.
Herman Holemans, "Provincie Antwerpen. Volledig overzicht van bestaande & verdwenen wind-, water- & rosmolens", Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem, 1986, p. 41.

Mailberichten
Hubert De Potter, Koningshooikt, 11.07.2017 (lid van de Werkgroep trage wegen Koningdhooik, die in 2017 de buurtweg langsheen de molensite wil heropenen en benoemen als "Bosmolenpad").

Stuur uw teksten over deze molen  | 
Stuur uw foto's van deze molen
  
Laatst bijgewerkt: dinsdag 11 juli 2017

 

De inhoud van deze pagina's is niet printbaar.

zoek in database zoek op provincie Stuur een algemene e-mail over molens vorige pagina Home pagina Naar bestaande molens