De Bergeneindmolen was een houten korenwindmolen, type standaardmolen met gesloten voet. Hij stond aan de oostzijde van de Molenstraat (nr. 39), in het gedeelte tussen Molenpad en de Karel Druytslaan (zie hierna), op de Galgeneindakker (oude toponiem) in het gehucht Bergeneinde.

Hij werd er opgericht tussen 1775 en 1789 door Karel Druyts-Proost. Een inschrift op een arduinen steen - 30 cm op 330 cm - in een teerling vermeldde: "C.D.-T.P.-1795".

Toen de Vosselaarse molenaar Karel Druyts, in de vroege morgen van 27 oktober 1789, zijn veld ploegde, hoorde hij in de verte vreemde geluiden. Hij klom op de molen en bemerkte Oostenrijkse troepen. Dadelijk besloot hij de Patriotten te verwittigen. Hij spande zijn paard uit, liet de ploeg op het veld en reed naar Turnhout. Hij werd daar opgehouden door een Patriottenwacht aan de stenen Lokerenmolen, waarna hij rond 6.30 uur de aanvoeders van de Patriotten, o.a. Generaal Van der Meersch, op de hoogte kon stellen van de komst der Oostenrijkers. Naar deze moedige molenaar is in de directe omgeving een straat genoemd: de Karel Druytsstraat.

We zien de molen aangeduid op:
- Atlas der Buurtwegen (ca. 1844) met het grondvlak van een staakmolen op teerlingen
- Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (1854)

Kadasterbeschrijving van ca. 1830: "deze houten standaartmolen is voordeelig gelegen bij het dorp, klein doch van eene sterke constructie, heeft twee paer steenen, die zelden gelijktijdig worden gebruikt, deselve is mondelings verhuurd met huis en landerijen tusschen familie aan Jan Frans Van Hoogten, molenaar te Vosselaar".

Opeenvolgende eigenaars:
- 1795, oprichting: Druyts-Proost Carolus, later burgemeester te Vosselaar, rond 1830 mondeling verhuurd aan Jan Frans Van Hoogten, molenaar
- 1832, verkoop: Demeulder-Druyts Petrus, burgemeester te Tielen (notaris Donnez - registratie op 07.06.1832)
- later, erfenis: de kinderen (overlijden van beide echtgenoten)
- 23.07.1861, deling: Van Meerbeeck-De Meulder Jozef Antoine, burgemeester te Vosselaar (notaris Ceulemans)
- 14.11.1874, erfenis: de weduwe en kinderen (overlijden van Jozef Van Meerbeeck)
- later, erfenis: de kinderen (ovelrijden van de weduwe De Meulder van Jozef Van Meerbeeck)
- 02.07.1879, deling: Van Meerbeeck Victor Pierre (notaris Van Genechten)
- 19.07.1879, verkoop: Meeuwesen-Verhoeven Jozef, landbouwer en molenaar te Vosselaar
- 19.09.1911, erfenis: de kinderen: a) Meeuwesen Adriaan, b) Meeuwesen Jeanne, c) Meeuwesen Jacobus en d) Meeuwesen Cornelia
- 24.07.1930, verkoop: a) Cooremans Pieter Jozef ("Jos"), molenaar te Poppel en b) (zijn verloofde) Raaymakers Anna Maria, zonder beroep te Merksplas (notaris Boone)

In 1912 en 1932 gebeurden grondige herstellingen. In 1955 was de molen nog in volle werking.

De standaardmolen werd op 23 november 1959, om 14 u. 09 precies, omvergetrokken door de firma Vanhaelemeersch uit Ruddervoorde. Deze gebeurtenis werd o.m. gefotografeerd en gefilmd door letterkundige Emiel Van Hemeldonck.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

De molenaarswoning van de oprichter en eerste molenaar Karel Druyts bestaat nog (ligging: Hoeven 10-12) en is, samen met de schuur, opgenomen in de vastgestelde inventaris van het bouwkundig erfgoed.

Architecturale beschrijving van de (eerste) molenaarswoning met schuur (Sibylle De Sadeleer, Agentschap Onroerend Erfgoed).
Twee monumentale gebouwen onder (afgewolfd) zadeldak (Vlaamse pannen) met aan de overkant van de straat een schuur, kern of volume opklimmend tot 1773 (cf. muurankers). Vroeger twee woonstalhuizen met twee hiertgov. gelegen, aan elkaar palende schuren; nr. 10 woning van de eerste molenaar Karel Druyts die in 1795 nabij de Molenstraat een molen oprichtte. Verankerde, bakstenen volumes; sterk verbouwd en aangepast naar aanleiding van nieuwe bestemming o.m. cementering, uitbouwen, vernieuwd houtwerk,... Nr. 10 (rechts): segmentboogdeur met halve molensteen als dorpel.
Rechterschuur inmiddels gesloopt; bewaarde linkerschuur van vijf en een halve traveeën onder steil, afgewolfd zadeldak (Vlaamse, mechanische pannen); verankerde baksteenbouw; uitgespaard en beplankt hoektravee; geritmeerd door lisenen; baksteenlijst; houten luikjes en deur onder dito latei.

Jos Geenen, "De molen van Vosselaar (bij Turnhout) afgebroken", Ons Heem, XV, 1960-61, 1, p. 17.
De houten windmolen (gesloten standaardmolen) van Vosselaar werd, volgens een arduinen steen - 30 cm op 330 cm - in de voet van de molen opgericht in 1795 door Karel Druyts-Proost. Het is echter een feit dat deze molen, onder die molenaar, reeds verschillende jaren vroeger bestond (1775?). Hij werd later verkocht aan Jos Van Meerbeeck, dan aan zijn zoon, vervolgens in 1879 aan de gebroeders Meeuwssen. Onder de huidige eigenaar, "Jos" (Pieter-Jozef) Cooremans-Raaymakers, die hem in 1930 van de gebroeders Meeuwssen kocht, werd de molen op maandag 23 november 1959 te 14.09 uur omgetrokken door het bedrijf Vanhaelemeersch, Syslo 102 te Ruddervoorde (West-Vlaanderen), handelaars in oude eik. Deze gebeurtenis werd gefotografeerd en gefilmd door dhr. Emiel Van Hemeldonck, letterkundige. De molen werd hersteld in 1912 en 1932, werkte nog tot over vier jaar en was in tamelijk goede staat. De herinnering aan de molen zal blijven bestaan door volgennde benamingen: Molenstraat en Molenpad.

Jos Geenen, "De molen van Vosselaar en de "Slag van Turnhout" (27 october 1789)", Ons Heem, XV, 1960-61, 1, p. 17.
Toen de Vosselaarse molenaar Karel Druyts, in de vroege morgen van 27 october 1789, zijn veld aan het ploegen was hoorde hij in de verte vreemde geluiden. Hij klom op de molen en bemerkte Oostenrijkse troepen. Dadelijk besloot hij de Patriotten te verwittigen. Hij spande zijn paard uit, liet de ploeg op het veld en reed naar Turnhout. Hij werd daar opgehouden door een Patriottenwacht aan de Lokerenmolen (deze stenen windmolen met houten gaanderij stond destijds op de baan naar Antwerpen, links achter de overweg van het station; afgebroken omstreeks 1925), waarna hij rond 6.30 uur de aanvoeders van de Patriotten, o.a. Generaal Van der Meersch, op de hoogte kon stellen van de komst der Oostenrijkers.

Frank Lescouhier, "De molen en de molenaars van Vosselaar", Nieuwsbrief HK Adriaen Ghys (Heemkundige Kring Adriaen Ghys Vosselaar), juni 2008, p. 1-10; december 2008, p. 1-10.
Wanneer en door wie de molen in Vosselaar werd opgericht, is niet duidelijk.  Op de Ferrariskaart van 1777 staat hij niet aangegeven en men kan dus met redelijke zekerheid aannemen dat hij er dan nog niet was.  Anderzijds leerden generaties Vosselaarse schoolkinderen hoe de molen een belangrijke rol speelde in “de Slag van Turnhout”.  Niet zonder fierheid werd steevast aangehaald dat Karel Druyts van op zijn molen de Oostenrijkse soldaten zag aankomen en spoorslags naar Turnhout reed om de patriotten te verwittigen.  In de veronderstelling dat dit verhaal historisch juist is, moet de molen er op 27 oktober 1789, dag van het treffen met de Oostenrijkers, dus al gestaan hebben.

Archieven en landkaarten
Ferrariskaart (ca. 1775) (nog niet aangeduid)
Atlas der Buurtwegen (ca. 1844)
Topografische kaart van Ph. Vandermaelen (1854)

Literatuur
De Kok H., "Gids voor het oude Turnhout en omgeving. De omliggende gemeenten", dl. 2, Antwerpen-Amsterdam, 1980.
't Konijnenbergske, XXX, 3,4,5,6, 1989; XXXI, 5, 1990; XXXIV, 9,10, 1993.
E. D(e) K(inderen), "De houten molen van Vosselaar", in: De Belgische Molenaar, LXXI, 1976, p. 354-455.
J.  Geenen, "De molen te Vosselaar (bij Turnhout) afgebroken", in: Ons Heem, XV, 1960-61, p. 17.
J. Geenen, "De molen van Vosselaar en de Slag van Turnhout (27 october 1789)", in: Ons Heem, XV, 1960-61, p. 17.
Herman Holemans & P.J. Lemmens, "Molens der Noorder- en Oosterkempen", Nieuwerkerken, Ten Bos, Studiekring Ons Molenheem, 1980, p. 115-116.
De Sadeleer S. & Plomteux G., "Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Antwerpen, Arrondissement Turnhout, Kanton Turnhout", Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 16N1, Brussel - Turnhout, 1997.
Herman Holemans, "Wind- en watermolens van de provincie Antwerpen. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 3. Gemeenten P-Z", Opwijk, Studiekring Ons Molenheem, 2011.
Frank Lescouhier, "De molen en de molenaars van Vosselaar", Nieuwsbrief HK Adriaen Ghys (Heemkundige Kring Adriaen Ghys Vosselaar), juni 2008, p. 1-10; december 2008, p. 1-10.

Mailberichten
Vic Cooremans, afstammeling van de laatste eigenaar-molenaar Pieter Jozef Cooremans, 16.02.2015.
John Verpaalen, Roosendaal, 23.04.2020.