De Zuidmolen was een houten korenwindmolen in de huidige Marktstraat, op de Molenhoek, op de vroegere Evendijk, ten zuiden van het Noorddorp, in de Oudemaerspolder, op 400 meter ten zuiden van de kerk.

Deze molen kreeg de naam Zuidmolen, omdat men ook een molen aan de Noordkant van het dorp had gebouwd, dat men de Noordmolen genoemd heeft. De Zuidmolen is in verval geraakt rond 1536.

Hji was de oudste molen van Heist en werd rond 1288 gebouwd. Latere benamingen zijn: Grote Molen en Dorpsmolen.

Na de vernieling in de troebelen rond 1580 werd hij in of kort voor 1608 herbouwd.

Enkele molenaars in de 17de-18de eeuw:
1670-1678: Kristiaan Decousenmaecker.
1695-1696: Jan Rotsaert.
1700-1702: Jan Amys.
1716:          Mathys Vanhaecke.

Eigenaars na 1830:
- voor 1834, eigenaar: Vandenbussche Frans, molenaar te Heist
- 1840, eigenaar: Schramme-Baervoets Dominique, secretaris te Heist
- 05.12.1842, verkoop: a) Baervoets Josephus, molenaar te Heist en b) Baervoets Constantin, te Heist (notaris Claerhouds)
- 01.10.1857, verkoop: Baervoets Josephus , molenaar te  Heist (notaris Proot)
- 18.09.1882, erfenis: a)  Baervoets Romanie, zonder beroep te Heist, b) Baervoets Jan Jozef (1842-1895), molenaar te Heist en c) Baervoets Regina, zonder beroep te Heist (overlijden van Josephus Baervoets)
- 25.04.1919, verkoop: Demuynck-Schramme Emile, werkman te Ramskapelle - kwam de molenhoeve bewonen (notaris De Gheldre)

De staakmolen werd in 1931 omgetrokken.

Lieven DENEWET & Herman HOLEMANS

Joseph De Paep, "Molens te  Heist", in: Heyst Leeft, jg. 1999, nr. 2, p. 8-16.

In Heist hebben er in totaal 6 molens gestaan (Kaart en afbeeldingen vindt u in het pdf document)

De laatste en bekenste molens waren:
-De Pannemolen of Thielsmolen.
-De Grote Molen of Dorpsmolen ook Molen Demunck.

1 De oudste molen van Heist stond op Evendijk, ten zuiden van het Noorddorp. Gebouwd rond 1288. Deze molen kreeg de naam Zuidmolen, omdat men ook een molen aan de Noordkant van het dorp had gebouwd, dat men de Noordmolen genoemd heeft. De Zuidmolen is in verval geraakt rond 1536.
Zie kaart nr. 440

2. In de jaren 1300 bouwde men ook een molen in de Logenhoek, voor de bewoners van de Logenhoek. In de jaren 1330 sprak men ook van een Oliemolen in de Logenhoek en men meent dat deze 2 molens dezelfde zijn dus de Logenhoekmolen. Deze molen is in verval geraakt door duinenverschuiving en de bewoners van deze streek zijn vertrokken. Zie kaart nr. 201

3. Daar de Logenhoekmolen verdwenen was, werd er een nieuwe molen gebouwd ten Zuidoosten van het Oostdorp van Heist. Op de bocht van de Evendijk. Zo kreeg de molen de naam van Oostmolen. Deze molen is in de troebelen op het einde van de 16de eeuw vernield. Zie kaart nr. 256

4. Daar de molen te ver lag voor de bewoners van het Noorddorp, bouwde men ten Noorden van het dorp ook een molen rond de jaren 1475. Deze molen is ook vernield in de troebelen op het einde van de 16de eeuw. Men gaf soms ook de naam van de Molen A. Zie kaart nr. 218

5. Bij de terug opbouwen van Heist, na de troebelen bouwde men op de wallen van de Zuidmolen terug een molen. Deze molen werd vermeld vanaf 1608, die men de Dorps- of Grote Molen soms ook de Molenhoekmolen genoemd. Ligging: 400 meter ten Zuiden van de kerk, kadasterperceel sectie B nr. 336. Op de nota’s uit de jaren 1700 vermelden enkele molennaars.

1670-1678 Kristiaan Decousenmaecker.
1695-1696 Jan Rotsaert.
1700-1702 Jan Amys.
1716 Mathys Vanhaecke.
1834 Frans Vandenbussche.
1840 Dominique Schramme-Baervoets.
1842 verkoop aan Josephus Baervoets en Constantin Baervoets.
1857 verkoop aan Josephus Baervoets.
In 1882 door erfenis aan - Romanie Baervoets
- Jan Baervoets
- Regina Baervoets
1919 verkoop aan Emiel Demunck-Schram.
Afgebroken in 1931.
Zie kaart nr. 53

6. De laatste molen van Heist is deze in 1836 gebouwd door Burgemeester Schoutteeten Peerlings. Op de kruising van de Evendijk en de Pannedijk. Op 1300 meter ten ZO. van de Kerk. Op de steenweg naar Westkapelle.

Enkele molenaars

1. Eigenaar en Molenaar Simon Schoutteeten-Peerlings.
2. Verkoop in 1857 aan Jacobus Quataert-Vermeire.
3. Erfenis 1873 aan de weduwe van Jacobus.
4. Erfenis 1891 volledige eigenaar weduwe van Jacobus door afstand van vaderserfenis.
5. Verkoop 1891 aan Andries Desmedt-Deboy.
6. Erfenis 1909 aan de weduwe en kinders van Andries.
7. In 1925 afgestaan aan Hendrick Thiel-Deboy.

Deze molen kreeg ook de naam van Thielsmolen omdat de laatste eigenaar de naam Thiel droeg. Afgebroken door de Duitse soldaten in 1944, en zo is dus de laatste molen van Heist verdwenen. Zie kaart nr. 219

Bibliografie

Heist en de Eiensluis door Maurits Coornaert.
Liber Amicorum René De Keyser.
Molens in het Noordvrije: De parochie Heist, blz. 55-56.
Inlichtingen van Molenecho’s tijdschrift voor Molinologie.
Eigen opzoekingswerk

Op de bladzijden 14 — 15 — 16 vindt u de verkoopsakte van de dorpsmolen van Franciscus Baervoets, Bernard Baervoets en Constant Baervoets aan Josephus Baervoets

M. Coornaert, Een overzicht van de molens in het Noordvrije, in: Liber Amicorum René De Keyser, Speciale uitgave, Geschied- en Heemkundige Kring Sint-Guthago, 1985, p. 43-78.
J. Ballegeer, Molens in de Zwinstreek, in Rond de poldertorens, jg. 47, nr. 2, 2005.
Herman Holemans, Westvlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1990. Deel III. Gemeenten H-J, Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem, 1995.
M. Coornaert, Heist en de eiesluis, Tielt, 1976, boekdeel II, p. 449.
D. Lannoy, Knokke-Heist. Terugblik, Maldegem, 1998.
Joseph De Paep, "Molens te  Heist", in: Heyst Leeft, jg. 1999, nr. 2, p. 8-16.