Op de wijk Kortemark-Elle stonden twee windmolens.

De oudste, de Ellemolen 1, werd opgericht in 1627 als een houten oliewindmolen en was op het laatst een staakmolen op torenkot ingericht als graan- en oliemolen. Hij was gelegen aan de noordkant van de Ieperstraat op de hoek met de Kleine Ellestraat, op 1,2 kilometer ten zuidoosten van de kerk van Kortemark.

In 1627 bekwam Franciscus Kersteloot een octrooi “voor een olie-wintmue­len binnen de prochie van Cortemaercke zuut van(de) kercke noort de straete loopende van Brugghe naer Ipre up een stuck landts toebehoorende Pieter Willaert oost het hofghenaempt de Helle”. De jaarlijkse cijns bedroeg “een hoet taerwe”. Er was ook nog een rosmolen.

In het midden van de 17de eeuw was een zekere Hendrik Vandepitte er eigenaar-molenaar. Dit was de start van twee eeuwen Vandepittes als molenaars op de Ellemolen.

In deze plaats stonden rond 1680: een herberg zogenaamd "de Helle", een brouwerij "het Paradijs", een smidse en een windmolen. Dit gehucht is van oudsher gelegen langs de belangrijke middeleeuwse handelsweg die de jaarmarktsteden Brugge, Torhout en Ieper met elkaar verbond (Ieperstraat). In 1782 werd echter de nieuwe kalsijde van Ieper naar het "Land van Belofte" (Hooglede) aangelegd waardoor de oude handelsweg doorheen "Elle" een onbelangrijke weg werd.

Volgens een advertentie in de "Gazette van Gend" van 3 oktober 1782 werd te koop aangeboden: "Te koop een koornwindmolen, genaamd den Hellemolen, onlangs ten deele nieuw gemaakt, met molenhuys, gestaan zuidoost de kerke, op het gehuchte de Helle, langs de straete van Brugge nae Ipren loopende. Gebruykt by Carous Sand, proprietaris". Notaris was Clayssone uit Handzame.

Het "rekwest" van 1818 vermeldt op het gehucht een rosmolen (graan) met bijhorende olieslagerij (eveneens door paarden bewogen) in verval en een windmolen die bij octrooi van 1627 als een oliewindmolen werd opgericht. Eind 17de eeuw, begin 18de eeuw werd de houten Ellemolen bemalen door de molenaarsfamilie Vandepitte: Hendrik, zoon Robrecht, kleinzoon Denijs (die rond 1730 op de Grijspeerdmolen van Gits ging bemalen).

Bij de volkstelling van 1748 te Kortemark werd Maurits Vandepitte opgetekend als één van de vier molenaars op Kortemark. Zijn neef Petrus (Pieter) werd de volgende eigenaar van de molen, maar die kreeg het moeilijk door de opkomst van talrijke andere molens op het einde van de 18de eeuw. Eigenaar in 1834 was de weduwe van Pieter Vandepitte-Bossuyt, molenarin te Kortemark. Na haar overlijden op 25 juni 1849 erfden de kinderen de molen. Een ervan was Juliana: zij huwde in 1832 met Franciscus Xaverius Doom, een ondermenend man uit Gits. Op een stuk grond van zijn schoonvader Petrus, aan de overkant (zuidzijde) van de Ieperstraat, bouwde hij in 1833 een hoge stenen stellingmolen, de Ellemolen-2 (zie aldaar). Bij deling op 13 december 1853 (akte notaris Dieryckx) kwam de houten Ellemolen toe aan François Xaverius Doom-Vandepitte.

In 1846 bestond de rosmolen nog steeds. De houten Ellemolen werd in 1858, gesloopt.

Zie ook: Kortemark, (Stenen) Ellemolen

Lieven DENEWET & Marcel WERBROUCK

Rijksarchief Gent, Vorstelijke Domeinen Oost-Vlaanderen,, nr. 133, f° cxiiij: windoliemolen voor Frans Kersteloot te "Cortemaercke - oost het hof de helle", 1627.
Gazette van Gend, 03.10.1782.
E. D(e) K(inderen), "De Ellemolen te Kortemark - Als tante Ernestine vertelt...", De Belgische Molenaar, LXXIII, 1978, 2, p. 18-19.
Marcel Werbrouck, "Van molens en molenaarsgeslachten: acht eeuwen molengeschiedenis te Kortemark", in: Jaarboek Heemkundige kring "Crekel Beke" Kortemark, 1990, p. 61-126;
Christiaan Debusschere, "Molengemeente Kortemark", Kortemark, MolenMagazine, 2003.
Herman Holemans, West-Vlaamse wind- en watermolens. Kadastergegevens 1835-1980, Deel IV, Gemeenten K-L, Kinrooi, Studiekring Ons Molenheem, 1997.
P. Vanneste, S. Baert & S. Creyf, "Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Kortemark, Deel I: Deelgemeente Kortemark en Handzame, Deel II: Deelgemeenten Werken en Zarren, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL42", 2010.
Marcel Werbrouck, Oude en nieuwe straten te Kortemark na de fusies, s.l., 1978, p. 79-81.
Verhaeghe M., Uit het verleden van Kortemark, Brugge, 1953, p. 183.
Vogels O., Kortemark op Krekebeke. Dorp en streke door de eeuwen heen, Zedelgem, 1990, s.p.