Den Tuymelaer (Tuimelaar) was een houten korenwindmolen aan de zuidoostzijde van de Lange Dijkstraat (nr. 100), op de hoek met de Ellermanstraat en de Dambruggestraat.

De standaardmolen werd in 1542 door de troepen van Van Rossem afgestookt. Hij werd herbouwd. Op 30 september 1565 werd hij, met het wiekenkruis er nog in, doorheen de "corenvelden" verrold, tot op de toenmalige Dambrugsesteenweg op een hoge molenberg: "... Den lesten September en daerna werd buyten Antwerpen, achter op het Willebrordsvelt eene wintmole, vervuert van eenen Vlaminck met instrumenten van houte rollen, geheel staende met moelnsteenen, seylen, roeyen soe hij gemaelen hadde. Desen mulen hiet "Den Tuymelaer" en wirt verkruyt over al die corenvelden tot op den Dambrugschen steenweg op eenen hooghen meulenbergh...".

Na zjin vernieling rond 1580, werd hij in 1585 - direct na de Val van Antwerpen - herbouwd.

De Tuymelaer wordt genoemd in de verkoopakte van molen "Het Slot" op 15 mei 1641, gelegen zijnde naast "De Spaerpot of Keyser". Het is de meest zuidelijke in de rij met Den Brack, De Keyser en Het Slot en staat nog juist op het terrein van Stuivenberstation aan de Ellerman- en Lange Dijkstraat.

Het rekenboek van het Antwerps maaldersambacht geeft aan hoe dikwijls de Tuymelaer gemalen heeft in 1694, maar vermeldt hierbij niet de molenaar.

De standaardmolen staat aangeduid op de kaart van J.C. Van Lyere in 1698, de Ferrariskaart (ca. 1775) met het bruin symbool van een standaardmolen en in de Atlas der Buurtwegen (1840).

Voor 1698 was de molen in het bezit van Anna Douchijn, weduwe van Geeraert Tans. Van 1698 tot 1717 was Dominicus Lambrechts (°Antwerpen 18.09.1675), gehuwd met Maria Francisca Jansens, er molenaar. Tot in 1712 kwam Dominicus alleen voor in de rekeningen voor molen de Tuymelaer. In de jaren 1715-1717 wordt naast hem ook Andries Daems vermeld.

Volgens een document uit 1699 was de molen belast met 125 gulden bij Pedro Gomez. In 1712 bedroeg de belasting 1700 gulden "... cum intreresse aen Ian Hendricz et uxori, voor de hellicht (= helft) van desen molen". H. Van den Broeck en P. Segers werden in 1713 opgegeven als de nieuwe moleneigenaars, maar in 1714 kreeg Dionysius Van Laecken de helft van de molen in handen bij transport van Dominicus Lambrechts.

In 1717 verkocht Dominicus Lambrechts zijn helft in deze molen (met zijn wal, omliggende grond van 36 roeden, kar en paard) aan molenaar Dionysius Van Laecken voor 3000 gulden wisselgeld: "Dominicus Lambrechts Gommarssone wijlen, meulder alhier bekende  dat hij om ende mits de somme van 3000 guldens eens wisselgelt ... die den nabes. cooper hierneve is aenveerd vercocht heeft wel ende wettelijck aen Dionysius Van Laecken oock meulder de gerechte helft van eenen wintmolen met berge kerre peerde metten lande daeraen gelegen groot 36 roeden onbegrepen der mate genaemt den Tuymelaer gestaen ende gelegen buyten de Roode poorte alhier wesende den lesten molen op d'oost sijde comende met eenen scherpen hoeck aenden steenweg naer de Lazerije metten helft vanden wege oft uytganck opden steenweg loopende naer Bergen opden Soom daer inne der compt op 18 april 1699 bij Anna Douchijn wede. van wijlen Geeraert Tans voor schepenen deser stadt gegoeyt ende geerft is prout littere... capitael 2000 guldens wisselgelt originelijcken geconstitueert ten behoeve van Doa Petro Gomes Dias ende jouffe. Clara Cuypers sijne huysvre. ... (Get.) Dominicus Lambrechts, Jan Peeter Hendrickx, Dionysius van Laecken (SAA, Schepenregisters Antwerpen, SR 1041, f° 320 v°).

In 1791 behoorde de molen aan Anna Janssens. De Rijck duidde de molen in 1812 aan in zijn album. Rond 1830 was Joannes Segers, molenaar te Borgerhout, de eigenaar.

Op 27 december 1844 kocht François Quveliers, smid te Borgerhout de standaardmolen aan (akte notaris Van Buckelaer). Hij liet de molen uiteennemen en overbrengen naar de Molenaarstraat te Ekeren. Aldaar werd hij in 1904 gesloopt en overgebracht naar de St. Martinusstraat te Rucphen (NL), waar hij in 1919 werd gesloopt. De laatste molenaar was er Petrus Verpaalen.

Zie ook: Ekeren, Tuymelaar
             Rucphen (NL)

Hugo LAMBRECHTS-AUGUSTIJNS & Lieven DENEWET

Joris van Thillo, "Verplaatsing van molens", Ons Heem, XII, 1958, p. 154.
Op het hoekje van Oude Steenweg en Dambruggestraat te Antwerpen stond eertijds "De Tuimelaar", een molen die maar enkele dagen uit gebruik is geweest, wegens verplaatsing dwars doorheen de velden. Verscheidene malenn las ik dat in de goede oude tijd zulke verplaatsing maar enkele dagen had geduurd. Zou dat allemaal legende zijn? In Arendonk zijn de paters van Postel op een schone morgen met een karavaan wagens, geladen met molenonderdelen, verrschenen, en toen de zon onderging draaide de molen. Dichtung oder Wahrheit?

Archieven
Notaris Bertrijn, "Chronijck" (over de verplaatsing in 1565)
Stadsarchief Antwerpen, Schepenregisters Ambachten, A 4068. Maaldersrekenboek 1694-1734; A 4069 Maaldersrekenboek 1735-1770.
Stadsarchief Antwerpen, Schepenregisters Antwerpen, SR 1041, f° 320 v°

Werken
Joris van Thillo, "Verplaatsing van molens", Ons Heem, XII, 1958, p. 154.
Georges Kockelberg, "Historische molenvermeldingen in en om Antwerpen. Een blik op de 1000-jarige geschiedenis der Antwerpse molens", Antwerpen, 1986, p. 52-53. 
Herman Holemans & P.J. Lemmens, "Molens van de Voorkempen en van Groot-Antwerpen", Nieuwkerken, 1983, p. 15.
Herman Holemans, "Provincie Antwerpen - Volledig overzicht van bestaande & verdwenen wind- water- & rosmolens", Kinrooi, Studiekring "Ons Molenheem", 1986, p. 9.
G.K. Kockelberg, "Molens der Vlaamse Steden. Antwerpen", Kinrooi, Ons Molenheem, 1994.
H. Lambrechts-Augustijns, "Bijdrage tot de studie van het maaldersambacht te Antwerpen. Molenaars Lambrechts op het Antwerpse Sint-Willibrordusveld", Molenecho's, XXIII, 1995, 4, p. 222-230.
Herman Holemans, "Wind- en watermolens van de provincie Antwerpen. Kadastergegevens 1835-1990. Deel 1. Gemeenten A-G", Opwijk, Studiekring "Ons Molenheem", 2009, p. 13.

Websites
Database van Verdwenen Molens in Nederland, dbnr. 4524

Mailberichten
Michiel Hooijberg, 18.12.2013